Je eenzaam voelen: een epidemie van de 21e eeuw

We zijn een steeds meer verbonden samenleving, en toch voelen we ons meer alleen dan ooit. Hoe komt dit? Waarom is eenzaamheid in feite een echte epidemie aan het worden, ongeacht of we kinderen, volwassenen of bejaarden zijn?

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

“Ik voel me zo eenzaam”. Hoe vaak heb je dit in je leven al tegen jezelf gezegd? Waarschijnlijk meer dan eens, want dit gevoel kan op elk moment opkomen, of het nu in de kindertijd, de puberteit of de volwassenheid is. Je van tijd tot tijd eenzaam voelen is inderdaad normaal. Maar het maanden of jaren ervaren is dat niet.

Volgens gegevens van de VN zijn er ongeveer 7,5 miljard mensen in de wereld. Bovendien zijn we, dankzij nieuwe technologieën, meer met elkaar verbonden dan ooit tevoren. Toch hebben we ook de neiging ons meer alleen te voelen dan ooit. Bovendien lijkt het erop dat eenzaamheid meer pijn doet dan ooit tevoren.

Eenzaamheid wordt niet alleen op emotioneel niveau geleden, met emoties als verdriet, wanhoop, of angst. Eenzaamheid heeft ook ernstige gevolgen voor de gezondheid en is een echte epidemie met hoge kosten. In feite doodt eenzaamheid en dat doet het op verschillende manieren.

De afdeling psychologie van de Universiteit van Chicago voerde een studie uit waarin ze beweerden dat eenzaamheid het risico op vroegtijdig overlijden verhoogt. Dit komt door hartinfarcten, zwaarlijvigheid, verslavingen, en, helaas, zelfmoorden. Het lijkt er inderdaad op dat eenzaam voelen geleidelijk het leven van mensen aan diggelen slaat, tot ze volkomen weerloos zijn geworden.

Als mensen hebben we behoefte aan kwalitatieve sociale verbindingen, waar gevoelens van veiligheid en vertrouwen de boventoon voeren. In feite een voortdurende stimulans waar genegenheid, wederkerigheid en steun vloeien. Het ontbreken van dit vitale recht kan verwoestend zijn.

Waarom voel je je eenzaam?

Een artikel (Engelse link) in het tijdschrift, Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology introduceerde een doorslaggevend aspect in het onderwerp eenzaamheid.

Eén waar we allemaal over zouden moeten nadenken. Deze studie beweerde dat we, tot nog niet zo lang geleden, dit begrip op een eendimensionale manier opvatten. Met andere woorden, je voelt je eenzaam als je geïsoleerd bent en geen sociaal netwerk hebt om je te steunen. Deze benadering is echter een vergissing.

Ten eerste is eenzaamheid niet altijd synoniem met isolement. Alleen zijn is niet hetzelfde als je alleen voelen. Met andere woorden, veel mensen hebben partners, familie en vrienden en ervaren toch diepe en verwoestende eenzaamheid.

Waarom gebeurt dit? Waarom voel je je vaak eenzaam, ook al heb je een netwerk van figuren in je directe omgeving? Laten we de redenen eens bekijken.

Persoonlijke stagnatie

Er zijn momenten in je leven dat je letterlijk vast komt te zitten. Niets gaat vooruit, niets wat je omringt betekent iets voor je en, wat erger is, je ziet geen toekomstige vreugde aan de horizon.

Te midden van deze stagnatie en verstikking vervalt je geest vaak in een toestand van introspectie en voortdurende reflectie. In deze situatie heeft eenzaamheid de neiging te ontkiemen.

Als je leven geen zin meer heeft, begin je een laag rond jezelf te creëren. Het is alsof geleidelijk al je relaties hun waarde en betekenis verliezen.

Je relaties met familie en vrienden zijn niet betekenisvol

Een van de redenen waarom je je eenzaam voelt is dat de mensen om je heen niet toegankelijk zijn. Dit kan betekenen dat:

• Je vertrouwt je familie niet. Noch voel je je door hen gesteund.
• De vrienden die je hebt zijn alleen goed om mee te socialiseren. Je kunt je zorgen niet met hen delen. In feite is je relatie met hen oppervlakkig.
• Je hebt niemand specifiek met wie je je kunt uitdrukken of je hobby’s, smaken en geheimen kunt delen.

Tegenwoordig komt emotionele eenzaamheid vaker voor dan sociale eenzaamheid, waarbij iemand geen hecht ondersteunend netwerk heeft.

Je eenzaam voelen terwijl je alles voor anderen doet

Dit kan gebeuren als je mantelzorger bent of gewend bent jezelf met een groot aantal verantwoordelijkheden te belasten. Dat komt omdat je 24 uur per dag aandacht aan anderen besteedt, en er komt een moment dat je eigen behoeften op de tweede plaats komen.

Dan steekt vroeg of laat het gevoel van eenzaamheid de kop op. Je hebt het gevoel dat je aan de kant wordt gezet, en dat je omgeving je alleen maar ziet als iemand die er is om te geven, niet om te ontvangen.

Tegenslag die niet overwonnen is

Een verlies, een emotionele breuk, of het gewicht van een traumatische jeugd. Dit zijn het soort gebeurtenissen waar niemand op voorbereid is. Ze zijn pijnlijk en je bent niet altijd in staat ze te overwinnen.

In feite laten ze wonden achter die uiterst moeilijk te helen zijn. Bovendien leidt het feit dat je ze nog niet onder ogen hebt gezien vaak tot een gevoel van voortdurende en schrijnende eenzaamheid.

In deze situaties houden je emotionele relaties niet lang stand. Elke band die je schept is onstabiel, en geen enkele vriend of partner lijkt in al je behoeften te voorzien. In feite vormen deze wonden uit het verleden een obstakel voor het creëren en onderhouden van een stabiel en veilig netwerk van mensen op wie je in de toekomst kunt rekenen.

Wanneer eenzaamheid overgaat in misbruik

Er is één soort eenzaamheid die bijzondere aandacht verdient. Het heeft te maken met ouderen. Vandaag de dag is deze realiteit een ware epidemie, een sociale alarmbel die om bewustwording en actie vraagt. Want er zijn een groot aantal oudere volwassenen (meestal vrouwen) die in een situatie van isolement en ongekozen eenzaamheid leven.

Soms hebben ze familieleden, buren, en sociale diensten die om hen geven. Maar niets van dit alles is voldoende, geldig, of zinvol voor deze mensen. Dat komt omdat ze te veel uren op een dag doorbrengen in een huis waar alleen maar stilte is. Deze situaties laten een spoor na dat de cognitieve achteruitgang versnelt, evenals ziekten die al bij ouderen aanwezig zijn.

Daarom is het nodig andere, actievere mechanismen in te stellen om het isolement van ouderen aan te pakken. Onze maatschappij gaat immers in de richting van een situatie waarin de levensverwachting toeneemt, vandaar dat nieuwe interventie- en zorgstrategieën moeten worden gegenereerd.

Je eenzaam voelen: conclusie

Eenzaamheid is niet uitverkoren en het is een van de grootste vijanden van de huidige tijd. Het vraagt niet alleen om meer gevoeligheid, maar ook om concrete noodmaatregelen. Want eenzaamheid is synoniem met sociale uitsluiting en kan op elke leeftijd opduiken met ernstige gevolgen.

Onderneem actie, wees gevoeliger, en vraag om hulp als je die nodig hebt.