Hoe om te gaan met de gevolgen van een chronische ziekte

Alle optimale coping strategieën beginnen met acceptatie. Zonder een aangepast perspectief van wat er gebeurt, is het moeilijk om actie te ondernemen. Hoe kan dit worden gedaan?

Een chronische ziekte heeft gevolgen op zeer uiteenlopende niveaus. Hun incidentie, hun multifactoriële aard en het feit dat ze een beperking van de kwaliteit van leven met zich meebrengen, maken er een echte uitdaging van op economisch, politiek, sociaal en persoonlijk vlak.

Je zou je kunnen afvragen hoe je een chronische ziekte kan beheren. Waarom zou je iets moeten beheren waarover je niet tevreden bent, vooral als het je kwaliteit van leven aanzienlijk aantast? Het leven heeft echter de gewoonte je te laten zien dat er bepaalde feiten en variabelen zijn waarover je weinig controle hebt. Chronische ziekten zijn zo’n voorbeeld.

Vervolgens zullen we bekijken wat het werkelijk betekent om een chronische ziekte te accepteren. Zo voorkom je dat je acceptatie verwart met berusting, passiviteit en defaitistische houdingen. Daarna zul je leren hoe je het onder ogen kunt zien.

Acceptatie

Acceptatie betekent aannemen wat je wordt aangeboden, accepteren wat het leven je brengt. “Het volledig aannemen, op het moment dat het gegeven wordt, zonder ons te verdedigen” (Hayes, 2013). Het gebeurt wanneer je accepteert dat iets heeft plaatsgevonden, met alle waarschijnlijke gevolgen van dien.

Acceptatie kan een vitale bevestiging zijn. In feite is het een geweldige aanpassingsoefening wanneer het je helpt beslissingen te nemen die je kwaliteit van leven echt helpen verbeteren. “Acceptatie is echt een andere manier van in het leven staan, van vriendelijk en met een open hart leven met ons innerlijke landschap, met wat ons overkomt en het volledig omarmen.” (O’Connell, 2018).

Met acceptatie stel je je dus open voor de werkelijkheid, voor je bestaan, en voor de veranderende omstandigheden waarin dat zich ontvouwt. De opening waartoe het je leidt, gaat niet over zelfvernietigend gedrag, noch over lijden en pijn verdragen.

Het gaat veeleer om het aangaan van het moment zoals het is. Het houdt in dat je ruimte geeft aan je emoties, gevoelens en gedachten zonder te proberen ze te beheersen of je ertegen te verzetten.

Verzet je niet

Je er niet tegen verzetten is de essentie van aanvaarding. Het betekent dat je je niet verzet tegen de stroom van het leven. Wanneer je de houding aanneemt van accepteren wat je overkomt, vecht je niet en verzet je je ook niet, want dat voegt alleen maar onophoudelijke pijn toe aan de pijn die je al ervaart.

Het is belangrijk om acceptatie niet gelijk te stellen aan berusting. Berusting is een manier van passief zijn, waarbij je een cognitieve en emotionele ontkoppeling ervaart van wat je overkomt. Het betekent niets doen en toekijken hoe het leven voor je voorbijgaat. Aanvaarding daarentegen zet je aan tot beweging en verandering om je doelen te bereiken en een waardevol leven te leiden, ondanks tegenslagen.

Hoe accepteer je een chronische ziekte?

Openstaan voor een chronische ziekte, je er niet tegen verzetten en de ziekte aanvaarden, betekent niet dat er niets moet worden gedaan om de ziekte te behandelen of naar verbetering te streven. Sterker nog, niets doen om de situatie te veranderen is niet accepteren.

Wanneer je het accepteert, erken je de realiteit van je ziekte en kun je actief beginnen om het te veranderen, indien mogelijk. Zo niet, dan kun je nieuwe manieren zoeken om ermee om te gaan, zodat de ziekte je niet verhindert een volwaardig en zinvol leven te leiden.

Vervolgens zullen we enkele belangrijke punten bespreken om een chronische ziekte te accepteren.

1. Laat de strijd los en stop met je te verzetten

Het hebben van een chronische ziekte is een moeilijke ervaring die een slagveld kan worden als je uiteindelijk de weg kwijtraakt. De voortdurende strijd kan ertoe leiden dat je de waarde van je leven uit het oog verliest. Daardoor schuif je het naar de achtergrond.

Ophouden met worstelen en weerstand bieden betekent dat je de drempel overschrijdt van controle en het verlangen dat alles gebeurt zoals je wilt en verwacht. Het betekent het loslaten van je ideeën over wat een ziekte zou moeten zijn.

Chronische aandoeningen zijn oncontroleerbaar en blijvend. Met deze context in gedachten, is het de moeite waard om je te verzetten en jezelf uit te putten in de strijd tegen het onvermijdelijke en het oncontroleerbare?

Loslaten betekent niet dat je je ziekte vergeet of dat je je erbij neerlegt. Het betekent dat je niet toestaat dat je ziekte de manier waarop je leeft en je leven ervaart blijft domineren. Het is er, maar het bepaalt niet langer je bestaan of je ervaringen.

Wanneer je stopt met je te verzetten, zet je strijd en controle opzij. Je leeft je leven zoals het is, in het hier en nu. De eerste stap in het leren accepteren van een chronische ziekte is dus het loslaten van je verzet en controle en je opnieuw te verbinden met je leven en de waarden die het sturen en betekenis geven.

2. Verbinding maken

Leren een chronische ziekte te accepteren betekent dat je tegen je gebruikelijke gedragspatronen in moet gaan wanneer je met tegenslag te maken krijgt. Gewoonlijk probeer je bijvoorbeeld de situatie onder controle te houden of te vermijden. Dit doe je om niet te maken krijgt met onaangename gedachten en gevoelens.

Aan de andere kant vereist acceptatie dat je je verbindt met al die onaangename gewaarwordingen, met je ongemak, pijn en lijden. Je kijkt naar en voelt je tegenspoed zonder onnodig weerstand te bieden. Dat maakt wat je ervaart namelijk alleen maar erger.

Verbinding maken houdt in dat je je bewust bent van en volledig betrokken bent bij je chronische ziekte. Bewustwording betekent van de automatische piloot afkomen en stoppen met vechten, controleren of vermijden. In plaats daarvan richt je je op het heden, waarbij je het losmaakt van het verleden (‘dat was mijn leven vroeger’) en de toekomst.

Om je te verbinden is het nuttig om een paar minuten stilte en stilte in acht te nemen. Dit om je lichaam te voelen en de onaangename gewaarwordingen en gedachten die naar boven komen.

Zie je spanning en stress frontaal onder ogen. Neem de tijd om te zien hoe het is om je ziekte te voelen op een niet-resistente manier. Je moet je verdiepen in het moment. Vraag jezelf af of er weerstand is in een deel van je lichaam. Wat gebeurt er als je je verbindt met hoe je je voelt?

De Tibetaanse oefening van Tonglen (“geven en nemen of zenden en ontvangen”) kan ook heel behulpzaam zijn. Dit is hoe je het uitvoert.

• Blijf een paar minuten in een ontvankelijke staat, terwijl je je ademhaling observeert.
• Visualiseer je ziekte, rekening houdend met het ongemak dat het veroorzaakt.
• Adem je ongemak en het ongewenste in, en adem een gevoel van opluchting uit.

3. Stel je open

Openheid voor ervaring is gebaseerd op het niet gehecht zijn aan je lijden of aan de idealen van hoe je leven zou moeten zijn. Openstaan betekent met open hand blijven staan, aanvaarden wat het leven je brengt en de rest loslaten.

Open zijn maakt het gemakkelijker om los te laten en je te verbinden. Dat komt omdat je niets achterhoudt en aanvaardt wat er gebeurt. Je openstellen voor de ziekte betekent niet dat je toegeeflijk bent. Het betekent ook niet dat je masochistisch wentelt in de ziekte en het ongemak ervan. In plaats daarvan gaat het erom dat je jezelf toestaat het te voelen door middel van compassie.

Onderzoek (Engelse link) beweert dat de componenten van zelfcompassie (zelf-vriendelijkheid, medemenselijkheid en mindfulness) adaptieve acties kunnen genereren in het gezicht van tegenspoed en waargenomen moeilijkheden in de context van het leven met een chronische ziekte.

4. Mindfulness

Mindfulness kan positieve psychologische effecten hebben (Engelse link), zoals een verhoogd subjectief welbevinden, verminderde psychologische symptomen, emotionele reactiviteit, en betere gedragsregulatie.

Door mindfulness breng je je aandacht naar het hier en nu met openheid, ontvankelijkheid, en nieuwsgierigheid. In feite, als je een chronische ziekte hebt, kan mindfulness een effectieve manier zijn om acceptatie te ontwikkelen. Dat komt omdat mindfulness zelf een verbintenis impliceert met het huidige moment. Dat geldt ook voor het leven zoals het zich manifesteert in het hier en nu.

Daarnaast helpt het beoefenen van mindfulness ook je angst of stress te verminderen die met de ziekte gepaard gaat. Omdat het een activiteit is die je concentreert op het heden, neemt het je aandacht weg van zorgen over de toekomst. In feite verplaats je jezelf naar het hier en nu. Dit verzwakt je manifestatie van angst die zich voedt met de toekomst en haar inherente onzekerheid.

Ten slotte is het accepteren van een chronische ziekte niet gemakkelijk. Dat komt omdat je, door dat te doen, ook de implicaties ervan op je neemt. Maar loslaten, je openstellen en je verbinden met de vitaliteit van het moment stelt je in staat om, te midden van ziekte, effectiever te bewegen in de richting van wat je werkelijk belangrijk vindt.