Hoe je kunt vaststellen of je ouders overdreven kritisch waren

Opgroeien met extreem kritische ouders heeft invloed op je gevoel van eigenwaarde, de manier waarop je met anderen omgaat en de uitdagingen die je aandurft. Als dit bij jou het geval is, kan het je vandaag de dag nog steeds beïnvloeden.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz.

Laatste update: 04 april, 2023

Veel van de manier waarop je vandaag denkt, voelt en reageert is te danken aan je vroege ervaringen met je ouders. Inderdaad, de hechtingsband die je met hen vormde en de opvoedingsstijl waarmee je opgroeide hebben een grote invloed gehad op je persoonlijkheid. Bovendien kan die niet bijzonder positief zijn geweest. Als je ouders bijvoorbeeld overdreven kritisch waren, heb je nu waarschijnlijk last van bepaalde beperkingen en wonden die moeilijk te helen zijn.

In feite is het leven in een ontkennende omgeving die gericht is op fouten en die geen aanmoediging, veiligheid en liefde biedt, schadelijk voor je gevoel van eigenwaarde. Ook al ben je nu een volwassene die voor jezelf zorgt, er kunnen bepaalde houdingen, gedachtepatronen en sterke emoties zijn die getriggerd worden wanneer je het het minst verwacht. Deze kunnen je pijn en moeilijkheden bezorgen.

De eerste stap om ervan af te komen ligt in het vaststellen of je ouders overdreven kritisch waren. We gaan enkele van de meest opvallende tekenen uitleggen.

Tekenen die erop wijzen dat je ouders overdreven kritisch waren

In je kindertijd en adolescentie, ondanks het feit dat je minderjarig was, is het zeer waarschijnlijk dat je je realiseerde dat je ouders niet zo flexibel, tolerant en bemoedigend waren als je had gewild.

Het is echter gebruikelijk dat veel mensen dit soort ouderlijke houdingen minimaliseren of normaliseren uit loyaliteit aan degenen die hen het leven schonken. Als je vandaag, als volwassene, de herinneringen aan je kindertijd wilt ophalen, zijn hier enkele tekenen dat je ouders overdreven kritisch waren.

Ze moedigden je onafhankelijkheid niet aan

Als een kind op een respectvolle en kindgerichte manier wordt opgevoed, is het belangrijkste doel het bevorderen van zijn onafhankelijkheid. Om dit te doen bieden ouders het kind verschillende mogelijkheden om zijn taken en vaardigheden te oefenen.

Aan de andere kant hebben extreem kritische ouders hiervoor niet het nodige geduld en tolerantie. Daarom doen ze liever alles zelf in plaats van hun kind te helpen leren.

Bijvoorbeeld, misschien probeerde je als kind je bed op te maken, maar toen je het langzaam deed of niet hetzelfde resultaat bereikte als je ouder, stonden ze erop het over te nemen. Of misschien zeiden ze tegen je “Je kunt gewoon niets goed doen”.

Ze richtten zich altijd op negatieve aspecten

Een van de sleutels tot het opbouwen van het zelfvertrouwen van een kind is dat zijn ouders gevoelig en ontvankelijk zijn voor hun prestaties, inspanningen en vooruitgang. In feite waarderen en vieren ze die, en geven ze erkenning.

Wanneer ouders echter overdreven kritisch zijn, hebben ze de neiging zich te richten op mislukkingen of op wat beter kan. Of ze bagatelliseren eenvoudigweg elk succes. In feite is niets voor hen ooit genoeg.

Hun emotionele reacties waren intens

Alle kinderen maken fouten, halen kattenkwaad uit, worden vies en maken dingen kapot. Dat is omdat ze leren. Van volwassenen wordt verwacht dat ze deze realiteit begrijpen en flexibel en empathisch zijn. Bovendien moeten ze hun kind iets van waarde kunnen leren in de situatie, in plaats van de controle te verliezen.

Als je ouders echt kritisch op je waren, hebben ze misschien emotioneel overdreven gereageerd op deze kleine leeftijdsgebonden mislukkingen. Bijgevolg was een gebroken vaas of wat gemorste melk voor hen reden genoeg om te schreeuwen, te dreigen, of je overdreven te verwijten.

Ze maakten vaak vergelijkingen

Ze vergeleken je met je broers, neven, vrienden of schoolgenoten. Misschien benadrukten ze hun uitstekende schoolcijfers of hun beste persoonlijke kwaliteiten of sportcapaciteiten.

Hoe dan ook, jij verloor altijd in de vergelijking. Daardoor kreeg je uiteindelijk het gevoel dat je niet aan hun verwachtingen voldeed.

Ze boden voorwaardelijke liefde

Ten slotte, als je ouders overdreven kritisch waren, gebruikten ze waarschijnlijk genegenheid, aandacht en goedkeuring als ruilmiddel. Die boden ze je alleen aan als je gehoorzaam, welgemanierd en voorbeeldig was. Ze trokken ze echter in als je boosheid, afkeer of verdriet uitte, of als je hen op een of andere manier irriteerde.

Hoe je je nu voelt als je ouders overdreven kritisch waren

Naast het analyseren van de houding en het gedrag van je ouders is er nog een onfeilbare indicator of je in een overdreven kritische omgeving bent opgevoed. Dat is de manier waarop je je vandaag voelt, denkt en reageert. Inderdaad, de manier waarop je in je jeugd werd behandeld laat bepaalde effecten achter die op volwassen leeftijd zichtbaar blijven. Tot de meest voorkomende behoren:

• Je hebt de neiging om inschikkelijk te zijn en anderen een plezier te doen, zelfs ten koste van je eigen behoeften en verlangens. Dat komt omdat je geleerd hebt dat genegenheid voorwaardelijk is. Daarom ben je bang die te verliezen als je niet voldoet aan wat anderen van je verwachten.
• Je hebt er moeite mee om risico’s te nemen, nieuwe uitdagingen te proberen of initiatief te nemen. Sterker nog, je angst om te falen (Engelse link) en niet capabel te zijn verlamt je. Daardoor ben je geneigd kansen die voor jou van belang zijn te missen.
• Je bent erg gevoelig voor kritiek. Je kunt neutrale opmerkingen gaan interpreteren als een aanval op jou of als moreel schadelijk. In feite heb je de neiging om elke opmerking uiterst persoonlijk op te vatten. Je neiging tot defensief gedrag komt doordat je bent opgegroeid in een omgeving die dat vereiste. Ook heb je een grotere kans (Engelse link) om aan sociale fobie te lijden.
• Je hebt weinig zelfvertrouwen. Je voelt je over het algemeen zwak, onbekwaam en onwaardig om je dagelijkse uitdagingen aan te gaan. Bovendien is het waarschijnlijk dat je besluiteloos bent en vol twijfels zit. Bovendien vind je het moeilijk om te kiezen en zaken op te lossen voor het geval je het niet goed doet.
• Je hebt de neiging je overdreven te verontschuldigen, zelfs als een probleem niet jouw verantwoordelijkheid is. Je bent ook extreem gevoelig voor veranderingen bij anderen. Als je merkt dat iemand zich kil of anders gedraagt, neem je aan dat het komt door een fout die je gemaakt hebt en je verontschuldigt je.
• Je vindt het moeilijk om complimenten en blijken van genegenheid te accepteren, omdat je dat niet gewend bent. Je kunt zelfs het gevoel hebben dat je ze niet verdient. Dit betekent dat je geneigd bent een manier te zoeken om deze positieve attitudes jegens jou af te leiden. Bijvoorbeeld, als iemand je complimenteert met je overhemd, sta je erop dat het oud is of dat de kleur je niet staat.
• Je bent een zelfeisend persoon en echt kritisch op jezelf. In feite oordeelt je interne dialoog voortdurend negatief over alles wat je doet en zegt. Als zodanig ben je niet in staat om jezelf met zelfcompassie te behandelen.
• Je bent een perfectionist en bang om fouten te maken. Daarom kan het je te veel tijd kosten om welke taak dan ook uit te voeren. Je kunt zelfs uitstellen door de buitensporige druk die je voelt.

Tijd om je verleden te helen

Zoals je ziet, is de schade die is toegebracht aan je gevoel van eigenwaarde, zelfvertrouwen en emotioneel beheer belangrijk. Het hoeft echter niet blijvend te zijn. Het is mogelijk om af te leren wat je hebt geleerd en nieuwe, meer functionele manieren te verwerven om situaties te interpreteren en te handelen.

Om dit te doen moet je leren flexibel en tolerant voor jezelf te zijn. Begin jezelf aan te moedigen zoals een beste vriend dat zou doen. Ga uitdagingen aan, zelfs als je het risico loopt het mis te hebben.

Tot slot, als je wonden diep zitten en dit soort reacties extreem in je getekend zijn, aarzel dan niet om professionele hulp te zoeken. Het zal je helpen je ervaringen te integreren. Bovendien zul je leren hoe je jezelf de onvoorwaardelijke liefde, veiligheid en steun kunt bieden die je voor je gevoel altijd gemist hebt.