Het limbisch systeem: wat is het en hoe werkt het?

8 minuten

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Lorena Vara González.

Laatste update: 27 december, 2022

Onze hersenen zijn een van de mooiste structuren in ons lichaam. Hoewel het een van de meest bestudeerde delen van het lichaam is, is er nog veel te ontdekken over hoe het werkt. Desondanks weten we dat er in onze hersenen verschillende systemen zitten die gespecialiseerd zijn in het laten werken van ons lichaam. Een van de belangrijkste systemen die we op dit moment kennen is het limbisch systeem.

De eerste keer dat het limbisch systeem werd genoemd, maar op een minder geconceptualiseerde en primitievere manier dan we nu doen, was het omdat Paul Broca een gebied noemde in de buurt van de pijnappelklier.

Ledemaat (in het Engels limb) of grens, noemde hij het het gebied van “de grote limbische kwab.” Vandaar de logica van zijn naam, omdat het zich bevindt in het ongewisse of aan de rand van andere structuren die we al kenden.

Het limbisch systeem zoals we het vandaag de dag kennen werd echter geconceptualiseerd door fysioloog MacLean in 1949. Hij breidde de initiële conceptualisering uit van dit systeem dat Papez in 1939 startte en gaf er zijn huidige naam aan.

MacLean breidde het aantal structuren uit waaruit het limbisch systeem bestaat. Hij was van mening dat de ontwikkeling van het hersenschors net zo belangrijk was in onze evolutie als de ontwikkeling van ons emotionele brein.

“Geluk is een mentale toestand die geactiveerd wordt door het limbisch systeem.”
-Antonio Damasio-

Om deze reden staat het limbisch systeem bekend als de emotionele hersenen. Maar klopt deze term wel helemaal? Wat zijn de componenten van het limbisch systeem? Doen ze iets heel belangrijks? Als je blijft lezen, vindt je de antwoorden op deze vragen!

Wat zijn de belangrijkste structuren van het limbisch systeem?

Het limbisch systeem bestaat uit vele hersenstructuren, die allemaal met elkaar verbonden zijn. Dit maakt het moeilijk om precies vast te stellen welke structuren het vormt en wat de concrete functie van elke structuur is. Studies suggereren echter dat de structuren die deel uitmaken van het limbisch systeem en zijn functies de volgende zijn:

Hypothalamus

Deze structuur bevindt zich aan de basis van de hersenen, onder de thalamus. In het bijzonder, is het gelegen aan beide zijden van het ventrale deel van de derde ventrikel, of in de richting van het centrum van de hersenen.

Het is een kleine structuur, maar het bestaat uit meerdere kernen en vezels die essentieel zijn voor ons voortbestaan. Waarom? Omdat het verantwoordelijk is voor ons autonome zenuwstelsel en ons endocriene stelsel. Het organiseert ook de belangrijkste gedragingen in verband met het voortbestaan van de soort: vechten, vluchten, voeden en voortplanting.

Een van de belangrijkste structuren van de hypothalamus als het gaat om het functioneren van het limbisch systeem is de corpus mamillare. De corpus mamillare is een aanhangsel van de fundus van de encephalon aan het achterste einde van de hypothalamus.

Het bevat verschillende hypothalamuskernen en is verantwoordelijk voor de ontvangst van impulsen uit de amygdala en de hippocampus. Ook geeft het deze impulsen door aan de thalamus. Daarom is het belangrijk voor het ontvangen en doorgeven van informatie.

Hippocampus

De hippocampus is een structuur van de voorhersenen, gelegen in de temporale kwab, en heeft de vorm van een zeepaardje. Het is een van de oudste gebieden van het menselijk brein. Het is dus de belangrijkste structuur gekoppeld aan de hypothalamus. Het speelt een belangrijke rol in de regulering van fundamentele overleving processen.

Bovendien is de hippocampus zo belangrijk dat we zonder dit orgaan geen identiteit zouden kunnen hebben. Dat komt omdat het een essentieel onderdeel is van wat ons geheugen laat functioneren.

In het bijzonder wordt het geheugen geregeld. Dat is wat ons alles wat er in het verleden is gebeurd laat herinneren. Daarom configureert het het deel van onze persoonlijkheid dat gebaseerd is op onze ervaringen. Daarnaast is de hij zeer belangrijk voor het leren van nieuwe dingen.

Wat betreft de verbinding met het limbisch systeem, is de hippocampus de belangrijkste structuur belast met het emotionele geheugen. Dit betekent dat elke gebeurtenis die we meemaken of voelen wordt gefilterd door de hippocampus. Dan, samen met de hypothalamus, stelt het ons in staat om niet alleen te onthouden wat we hebben ervaren, maar ook welke gevoelens we er mee verbonden.

Amygdala

De amygdala is gelegen in de laterale ventrikel van de temporale kwab. Specifiek gezien, binnenin de temporale kwab. Dit betekent dat het deel uitmaakt van de zogenaamde “diepe hersenen.” Dit is waar fundamentele emoties en overlevingsinstinct de overhand voeren. Het bestaat uit drie belangrijke kernen: de basolaterale kern, centrale kern, en corticomediale kern.

De belangrijkste functie is het integreren van emoties met de bijbehorende respons, fysiologisch en gedragsmatig. De verbindingen produceren niet alleen een emotionele reactie, maar door de nauwe verbinding met de frontale kwab, zorgen ze ook voor de remming van gedrag. Dat wil zeggen, deelnemen aan wat bekend staat als emotionele ontvoering. Of het “gijzelen van de amygdala.”

Binnen het limbisch systeem is de amygdala de aanvoerder van onze emoties. Niet alleen dat, maar in combinatie met de hippocampus genereert hij ook emotionele herinneringen. En dan, samen met de hypothalamus, doordrenkt hij onze basisprocessen met emotionele kleur. Het koppelt bijvoorbeeld angst of negatieve emoties aan voedsel, slaap of seksueel gedrag.

Fornix

De fornix is een bundel axonen in de vorm van een boog die de hippocampus verbindt met andere hersengebieden. Het speelt een rol in het limbisch systeem en verbindt zich met het lichaam van de corpus mamillare en de hippocampus. Deze boog is dus de belangrijkste structuur die verantwoordelijk is voor de overdracht van informatie tussen de belangrijkste structuren van het limbisch systeem.

Limbische cortex

De limbische cortex bevindt zich in de mediale temporale kwab van de hersenen. Het is nauw verwant aan het geheugen. In het bijzonder met de consolidatie en het herstel van declaratieve herinneringen: zowel episodisch als semantisch. Daarnaast speelt het, net als de fornix, een belangrijke rol in het verzenden van informatie tussen verschillende hersenstructuren.

Andere structuren in verband met het limbisch systeem

Zoals gezegd zijn niet alle neurologen en neuropsychologen het eens over de samenstelling van het limbisch systeem. De functies ervan zijn namelijk erg complex. Daarom kunnen sommige deskundigen ook de volgende structuren opnemen in een verklaring van de werking ervan:

De cingulate cortex: zorgt voor een weg van de thalamus naar de hippocampus. Het wordt geassocieerd met olfactorische geheugen en herinneringen van pijn.
Septaal gebied: werkt mee in de remming van het limbisch systeem en het alarmniveau wanneer selectieve aandacht dit vereist. Het lijkt ook tussenbeide te komen om geheugen, motivatie, emotie en alertheid, modulerende aangename gewaarwordingen en externe activering toestanden te relateren.
Area tegmentalis ventralis: wordt beschouwd als een van de versterkingscentra bij uitstek. Dat wil zeggen dat het actief is bij het ingrijpen in de regulering van plezier en verslavingen.
Prefrontale cortex: dit is het rationele deel van onze hersenen dat ons onderscheidt van dieren. In het limbisch systeem is het zijn taak om de emotionele “impulsen” die er uit voortkomen het zwijgen op te leggen of te stoppen. Het is de structuur die verantwoordelijk is voor het beheersen van onze impulsen en ontwikkelt zich later dan andere hersenstructuren.

Is het limbisch systeem echt een emotioneel brein?

Voor veel auteurs is het volkomen nauwkeurig om de term “emotionele hersenen” te gebruiken om het limbisch systeem te beschrijven, omdat de belangrijkste functie van het limbisch systeem emotionele regulatie is. Historisch gezien was de belangrijkste functie die aan dit systeem werd toegekend in feite uitsluitend het beheren van emoties.

Het idee dat dit systeem alleen met emoties omgaat, wordt in de huidige denkwereld echter als reductionistisch gezien. Dat komt omdat onderzoekers vele andere structuren en functies hebben ontdekt die het limbisch systeem vormen. We geloven nu dat het ook van invloed is op de motivatie, het leren en het geheugen. Daarom moeten we, wanneer we aan het limbisch systeem denken, verder gaan dan het als een emotioneel brein te beschouwen.

Is het limbisch systeem echt zo belangrijk voor onze overleving?

Zoals we hebben gezien, is dit systeem verantwoordelijk voor vele functies. Dit geldt ook voor degenen die essentieel zijn om te overleven, vooral als we het over de hypothalamus hebben. Zonder kunnen we niet leven. Hier zijn enkele voorbeelden van aandoeningen die kunnen optreden als u een van de structuren die deel uitmaken van dit systeem verwondt:

Alzheimer: geproduceerd door een degeneratie van verschillende hersenstructuren, met name de hippocampus. Veroorzaakt onder andere progressief geheugenverlies.
Kluver-Bucy-syndroom: heeft betrekking op zowel de amygdala als de temporale lobben. Het veroorzaakt onder andere agnosia of gebrek aan visuele herkenning, hyperseksualiteit en hyperfagie.
Amnesie: voornamelijk progressief als gevolg van de betrokkenheid van de hippocampus.
Alexithymie: gekenmerkt door een onvermogen om emoties uit te drukken en te herkennen, zowel van zichzelf als van anderen.

Deze aandoeningen en vele andere illustreren het belang van het limbisch systeem. We kunnen zien hoe het ons gedrag beïnvloedt, van het geheugen tot dingen zo basaal als honger. Het limbisch systeem is van het grootste belang in onze hersenen.

Geciteerde werken

Abril Alonso, Águeda del. (2005) Fundamentos biológicos de la conducta. Madrid: Sanz y Torres.

Carlson, N. (2014). Fisiología de la conducta. Madrid: Pearson.

Rosenweig, M.; Breedlove, S.; Watson, N. (2005) Psicobiología. Una introducción a la Neurociencia Conductual, Cognitiva y Clínica. Barcelona: Ariel.