Het Köhler-effect

Teamwork heeft bij uitstek een symmetrisch karakter. Wanneer sommige leden echter parasiteren op het werk van anderen, worden vaak mechanismen ingesteld om de motivatie op peil te houden om een groepstaak af te maken.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Gorka Jiménez Pajares.

Laatste update: 11 maart, 2023

Heb je ooit in een groep gewerkt? Zo ja, dan kun je je misschien enkele situaties herinneren waarin je je zeer gemotiveerd voelde en andere waarin je je uitgeput voelde. In feite gebruik je als mens twee strategieën om je motivatie te vergroten als je in een groep werkt. Je probeert sociaal te compenseren en je maakt gebruik van het Köhler-effect.

In groepen zijn er soms leden die parasiteren. Dit betekent dat de totale werkdruk uiteindelijk ongelijk kan worden, wat de individuele motivatie aantast. Het eindresultaat is kwaliteitsverlies. Tot op zekere hoogte kan dit ook worden toegepast op menselijke groepen als geheel, op werkniveau, maar ook in gezinnen en vriendschappen.

Hoe het verlies van motivatie te voorkomen

Groepstaken zijn de som van de bijdragen die elk lid individueel levert. Een voorbeeld op de werkplek is te zien in een autoproductieketen: een auto die klaar is om verkocht te worden is het resultaat van meerdere individuele bijdragen.

We kunnen het ook toepassen op de gezinsomgeving (Spaanse link). Een gezin is een groep waarin elk lid een rol vervult. Een voorbeeld van parasitisme in een gezin is een man die geen huishoudelijke taken doet, zodat zijn vrouw voor alles zorgt. Het gevolg kan zijn dat het welzijn van de vrouw afneemt en de kwaliteit van de echtelijke relatie vermindert.

Sociale compensatie

Mensen maken deel uit van groepen omdat ze er iets aan bijdragen of gemeenschappelijke doelen hebben. In het geval van de productieketen is het doel de auto. In een familievoorbeeld kan het doel zijn om een kind te krijgen en samen oud te worden.

Maar wat kan er gedaan worden om te voorkomen dat de motivatie verloren gaat als er mensen zijn die op de groep parasiteren? Sociale compensatie is een reactiemechanisme waarbij een of meerdere mensen meer werken als ze waarnemen dat andere individuen in de groep minder presteren.

In feite compenseren ze het gebrek aan vaardigheden van de ander of het gebrek aan motivatie dat ze voor de taak tonen. Fernando Molero (2017) beweert dat een lid van een groep zich meer zal inspannen als hij denkt dat de prestatie van een ander in de groep onvoldoende is om een gemeenschappelijk doel te bereiken. Of, als het gemeenschappelijke doel extreem belangrijk is.

Het Kohler-effect

“Dit is echt belangrijk voor hen. Ik ben zo bang om het verkeerd te doen.” Deze zin vormt de kern van het Köhler-effect. Het bestaat uit een toename van de prestaties door de angst om de groep op een of andere manier te schaden.

Dit merkwaardige effect treedt op bij individuen die zich minderwaardig of minder capabel voelen. De angst voor mislukking van het groepsdoel verhoogt hun motivatie. Waarom treedt dit op?

Door een opwaarts gerichte impuls

Als we onszelf vergelijken met de andere leden van de groep, kunnen we ons gemotiveerd voelen om ons te verbeteren. We zijn geneigd onszelf te vergelijken met de mensen die het meest presteren. Als gevolg van deze vergelijking proberen we op dezelfde manier te presteren.

Schuldgevoel

Bij conjunctieve taken heeft de slechte prestatie van één individu gevolgen voor de rest. Een conjunctieve taak is een taak waarbij de bijdrage van elk persoon essentieel is om het doel te bereiken. Daarom gaan sommige mensen geloven dat ze onmisbaar zijn. Dit is het geval bij veel huisvrouwen die de hulp van andere gezinsleden missen: “Als ik niet voor het huis zorg, wie doet dat dan?”

Zoals we al eerder opmerkten, zijn er twee processen die een verlies van motivatie binnen een groep voorkomen: sociale vergelijking en het Köhler-effect. In het specifieke geval van het Köhler-effect is bovendien waargenomen dat de opwaartse richtingsimpuls vaker voorkomt bij mannen, terwijl schuldgevoel vaker voorkomt bij vrouwen.