Het Ganzfeld-effect: een fascinerende blik in je geest
Je hersenen bouwen je eigen werkelijkheid. Ze zijn ook verantwoordelijk voor de interpretatie ervan. In feite ontvangt het elektrische en chemische informatie die door je zintuigen wordt verzonden. Deze omgevingssignalen zijn over het algemeen variabel. In een paar omstandigheden zijn ze echter homogeen. Wanneer deze omstandigheden zich voordoen, kan een vreemd effect optreden dat bekend staat als het Ganzfeld-effect.
Alles wat je waarneemt in de wereld (Spaanse link) heeft een structuur. Ze zijn allemaal verschillend en ze produceren verschillende zintuiglijke prikkels in verschillende snelheden.
Bovendien is verandering in de natuur de regel. In feite hebben je hersenen zich aangepast aan verandering om je waarnemingen, je wereld op te bouwen en te vormen wat in je geheugen blijft als ervaring. Maar wat zou er gebeuren als je de uitzondering tegenkwam? Een stabiele, onveranderlijke en ongestructureerde toestand? Welke effecten zou dat op je hebben?
Het Ganzfeld-effect
In 1930 introduceerde Wolfgang Metzger (onderzoeker van de Gestaltpsychologie) het begrip “Ganzfeld.” Deze term is samengesteld uit de Duitse uitdrukking Ganz (vertaald als ‘geheel, compleet’) en Feld (vertaald als ‘veld’). Samen betekent het dus ‘volledig veld’ of ‘heel veld’.
Deze term verwijst naar een uniforme en ongestructureerde ruimte die de zintuigen stimuleert. Het wordt ook wel een “gehomogeniseerd veld” genoemd. Dit komt omdat het in al zijn elementen hetzelfde is. Een voorbeeld is een heldere, monochromatische blauwe lucht. Een ander voorbeeld is de duisternis van een kamer waar helemaal niets te zien is.
Om deze situaties te kunnen categoriseren binnen het Ganzfeld-effect, moeten ze homogeen zijn en niet contrasteren met andere stimuli. Hetzelfde moet worden waargenomen in welke richting of op welk punt je ook kijkt.
Bij afwezigheid van een objectieve structuur lokken deze omstandigheden over het algemeen waarnemingen uit. Met andere woorden, ze werken hallucinaties in de hand of lokken ze uit.
De studies die op dit gebied zijn uitgevoerd, zijn voor het grootste deel gedaan op het niveau van de zintuiglijke input van de oren en ogen. Een ander fenomeen dat af en toe wordt waargenomen in deze situaties zijn episodes van “volledige verdwijning van het gezichtsvermogen gedurende korte perioden”. Ze worden ook wel “black-outs” genoemd (Wackermann, Pütz & Allefeld, 2008).
Deze black-outs worden veroorzaakt door de gewenning van sensorische receptoren en neuronen. Dit is de reden waarom je een horloge meteen om je pols voelt als je het voor het eerst draagt. Daarna merk je het echter niet meer op. Dit komt omdat neurale reacties ophouden wanneer stimulatie onveranderlijk en constant is.
Uit al het bovenstaande kunnen we opmaken dat het Ganzfeld-effect de reeks waarnemingen is die ervaren worden als een product van onderdompeling in een gehomogeniseerd, uniform of ongestructureerd veld.
De waarnemingen van het Ganzfeld-effect
Deze waarnemingen variëren van persoon tot persoon. Wackermann, Pütz en Allefeld (2008) stellen dat visuele beelden van het Ganzfeld-effect over het algemeen plotseling verschijnen en verdwijnen. Soms verschijnen ze als plotselinge en dynamische veranderingen.
Deze auteurs verzamelden enkele getuigenissen van mensen die dit effect hebben ervaren:
“Een stedelijk landschap, zoals een lege laan na regen. Grote gebieden bedekt met water en de lijn van de lucht van de stad weerspiegeld op het wateroppervlak als in een spiegel.”
Ze registreerden ook visuele en auditieve ervaringen, het product van homogene velden in beide richtingen:
“Het was alsof je met een slee over een hobbelige baan rende. [Er was sneeuw of misschien stromend water. Ik kon muziek horen, er klonk muziek linksonder. “
Deze complexe hallucinaties worden niet allemaal beïnvloed door het Ganzfeld-effect. Sommige mensen kunnen eenvoudige patronen, stippen of zigzagstrepen waarnemen. Anderen, zoals we hebben gezien, kunnen meer complexe en gestructureerde waarnemingen ervaren. De effecten zijn inderdaad variabel en verschillen per persoon.
Hoe genereer je het Ganzfeld-effect
De kern van de techniek is het blootstellen van een persoon aan homogene en ongestructureerde zintuiglijke stimulatie (Schmidt & Prein, 2019). Het moet consistent en monotoon worden toegediend om variabiliteit in zintuiglijke signalen te voorkomen.
Visuele technieken om het Ganzfeld-effect op te wekken
Er zijn verschillende complexe strategieën bedacht om het Ganzfeld-effect thuis te reproduceren. Bijvoorbeeld het observeren van gladde muren op grote schaal of doorschijnende bollen verlicht door diffuus licht.
Er zijn ook eenvoudiger strategieën voorgesteld. Bijvoorbeeld door een pingpongbal doormidden te snijden en een helft te gebruiken om elk oog te bedekken. Ze moeten de vorm van het gezicht hebben zodat er geen openingen zijn om het licht binnen te laten. Om te voorkomen dat ze eraf vallen, moeten ze bovendien op het gezicht worden geplakt.
Een andere manier is om een oogmasker te maken van wit papier. Katoenen ballen kun je rond de rand van het masker plakken om te voorkomen dat er licht naar binnen valt. Een ander alternatief is om een Ganzfeld-bril te kopen.
Auditieve technieken om het Ganzfeld-effect te creëren
Om auditieve homogeniteit te bereiken, kan men witte ruis, zoals onafgesteld tv- of radiogeluid, of roze ruis gebruiken. Het belangrijkste is dat het geluid gelijkmatig is.
De technieken, zowel visueel als auditief, kunnen samen worden gebruikt. Het is ook aan te raden om afleiding door stimulatie van je andere zintuigen te vermijden . Voor zover mogelijk moet je het experiment op een rustige plek uitvoeren.
Dit type experiment is niet gevaarlijk. Men raadt het echter niet aan voor mensen die al problemen van psychotische aard hebben gehad. Dit komt omdat we niet weten wat voor soort waarneming of hallucinatie zij zouden kunnen ervaren.
Waarom treden deze hallucinaties op?
Visuele hallucinaties, een gevolg van het Ganzfeld-effect, kunnen het resultaat zijn van een neuronale versterking van de hersenen. In feite gaan je hersenen op zoek naar de ontbrekende visuele signalen. De superieure visuele cortex interpreteert de neurale ruis. Dit veroorzaakt hallucinaties (Dunning en Woodrow, 2013).
Op dezelfde manier wordt gedacht dat de patronen die worden waargenomen, zoals zigzaglijnen of stippen, het resultaat zijn van verschijnselen die zich voordoen in het netvlies.
Receptorcellen in het netvlies vertonen spontane activiteit, oververzadiging en remmende reacties. Langdurige blootstelling genereert complexe waarnemingen waarbij het centrale zenuwstelsel betrokken is (Zdravković, 2016).
Het interne model
De werkelijkheid, zoals je die ziet, hoort, ruikt en voelt, komt niet van buitenaf. Het komt van binnenuit. In feite bouwen je hersenen hun eigen werkelijkheid op voordat ze informatie van je zintuigen ontvangen. Dit staat bekend als het interne model.
Neurowetenschapper David Eagleman (2017) stelt dat de basis van dit model kan worden waargenomen in de anatomie van de hersenen. Bijna alle zintuiglijke informatie passeert de thalamus, op weg naar het hersengebied dat verantwoordelijk is voor het verwerken van deze signalen.
Er zijn veel verbindingen die van de thalamus naar de cortex gaan. Maar er zijn er nog veel meer die de andere kant op gaan (cortex-thalamus).
Je verwachtingen
Je verwachtingen van de wereld worden door je hersenen doorgegeven aan je thalamus. Deze structuur onderzoekt wat er van de zintuigen komt en vergelijkt het met je verwachtingen. De thalamus rapporteert alleen over discrepanties tussen de signalen van de zintuigen en wat het interne model heeft voorspeld.
Eagleman stelt dat “in plaats van de zintuigen te gebruiken om de werkelijkheid op elk moment vanaf nul te reconstrueren, vergelijk je de zintuiglijke informatie met een intern model dat de hersenen al hebben gebouwd: het werkt het bij, verfijnt het, corrigeert het ” (Eagleman, 2017, p.71 ).
Het bovenstaande is het bewijs dat de werkelijkheid niet extern is, maar intern. Sterker nog, het hangt niet af van wat buiten is, maar wat binnen is. In feite leggen je zintuigen de wereld niet vast zoals jij die waarneemt. Je hersenen bouwen alles op.
Dit model stelt ons in staat om een andere verklaring voor te stellen voor de hallucinaties van het Ganzfeld-effect. Dat komt omdat er niet veel zintuiglijke informatie nodig is om het waar te nemen. In feite, als de hersenen geen andere signalen ontvangen dan die van het homogene veld, hebben ze geen nieuwe informatie meer om te contrasteren en laat ze haar model van de werkelijkheid los.
Een effect dat uitnodigt tot nadenken
Het Ganzfeld-effect is nog een voorbeeld van de bijzondere werking van de hersenen. Het daagt het gezonde verstand uit dat je vertelt dat alles wat je waarneemt op die manier bestaat in de buitenwereld. Het zorgt ervoor dat je vormen, lijnen, punten, kleuren en zelfs situaties waarneemt die zich alleen binnenin je afspelen.
Dit effect laat de deuren open om verder na te denken over de werkelijkheid. Als wat je waarneemt geen bestaansrecht heeft in de buitenwereld, is het dan echt? Zo niet, wat is dan echt? Integendeel, als je van mening bent dat deze waarnemingen echt zijn, wat maakt ze dan zo?
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Dunning y Woodrow, P. (2013). ColourBlind: machine imagination, closed eye hallucination and the Ganzfeld effect.
- Eagleman,D. (2017). El cerebro. Anagrama.
- Schmidt, T. T., y Prein, J. C. (2019). The Ganzfeld experience—A stably inducible altered state of consciousness: Effects of different auditory homogenizations. PsyCh journal, 8(1), 66-81.
- Wackermann, J., Pütz, P., y Allefeld, C. (2008). Ganzfeld-induced hallucinatory experience, its phenomenology and cerebral electrophysiology. Cortex, 44(10), 1364-1378.
- Zdravković, S. (2016). Ganzfeld. Luo, M. R. (2016). Encyclopedia of color science and technology. Springer Reference.(pp.679-683). Springer Reference.