Het cognitieve aandachtssyndroom: wat is het precies?

We zullen je in dit artikel kennis laten maken met het cognitieve aandachtssyndroom. Wat is het nou eigenlijk precies? Wat doen we meestal als we ons ergens neerslachtig over voelen? Het hangt natuurlijk af van de persoon.

Sommige mensen proberen emotionele reguleringsstrategieën toe te passen, maar anderen daarentegen nemen hun toevlucht tot negatieve en bedreigende gedachten. Als iets hen van streek, verdrietig of boos maakt, doen ze niets anders dan er veel te veel over nadenken.

Helpt te veel nadenken om negatieve emoties te laten verdwijnen? Absoluut niet. Integendeel, eigenlijk. Het enige wat we winnen als we te veel nadenken is dat we een vicieuze cirkel bereiken, waar we ons alleen richten op onze problemen. Daardoor voelen we ons nog erger dan eerst.

Het probleem is dat we ons niet altijd bewust zijn van wanneer we die nutteloze vicieuze cirkel binnengaan. Hoewel sommige mensen zich er meer bewust van zijn dan anderen, doen ze niets om het te stoppen – of doen ze dat wel?

Waar bestaat het cognitieve aandachtssyndroom uit?

Cognitieve psychologie drukt uit dat de manier waarop we informatie en onze gedachten over een situatie verwerken, in feite onze emotionele ervaring bepaalt.

Dit betekent dat de manier waarop we onze “emotionele” gedachten verwerken een effect zal hebben op ons welzijn. We kunnen ook wel zeggen dat bepaalde manieren om met deze interne ervaringen om te gaan effectiever zijn dan andere.

Iemand die verdrietig is of zich ergens zorgen over maakt, maar wel naar oplossingen zoekt en zijn geest ontspant, zal zich niet zo voelen als iemand die vast komt te zitten in zijn schadelijke ideeën en alleen maar bezig bent met piekeren. Dit laatste voorbeeld komt overeen met wat er gebeurt met mensen die lijden aan het cognitieve aandachtssyndroom.

Het cognitieve aandachtssyndroom wordt gekenmerkt door een patroon van negatieve gedachten en emoties die de persoon niet los lijkt te kunnen laten. Waarom gebeurt dit? Dit is omdat er een reeks van metacognitieve processen is die deze cyclus chronisch en onveranderlijk maken.

Cognitieve verwerking bij het cognitieve aandachtssyndroom

Dit syndroom wordt gekenmerkt door een denkpatroon dat onder meer bestaat uit:

• piekeren
• zorgen
• gefixeerde aandacht
• negatieve copingstrategieën

Ten eerste is onze vooringenomen aandacht is gefixeerd op die prikkels of situaties die ons ongemakkelijk maken. Wanneer we onze aandacht richten op negatieve gebeurtenissen, worden ze positiever dan positieve gebeurtenissen.

Dit betekent dat een gebeurtenis veel positiever dan negatief moet zijn, zodat het in gedachten komt als iemand ons vraagt hoe het met ons gaat.

Ook blijven we deze negatieve situaties overdenken, waardoor het voor ons onmogelijk wordt om onze aandacht af te leiden van die pessimistische gedachten. Tot slot verlengt een gebrek aan passende emotionele reguleringsstrategieën dit proces aanzienlijk.

Wat zijn de gevolgen van dit syndroom?

Het voortdurend denken aan negatieve zaken kan leiden tot depressie en angst. Als het gaat om depressie, gaat het cognitieve aandachtssyndroom ervan uit dat de negatieve cognitieve triade, kenmerkend voor deze stoornis (negatieve gedachten over zichzelf, de wereld en de toekomst) intensiever en langer kan worden.

Zo stellen degenen die lijden aan depressie zichzelf vragen als “Waarom voel ik me zo?”, waarop ze negatief en in de meeste gevallen onrealistisch reageren. Bijvoorbeeld: “omdat ik een complete mislukkeling ben” in plaats van rationeel te denken: “ik voel me zo omdat ik het moeilijk heb, maar het zal voorbijgaan.”

Het individu herhaalt dit proces keer op keer totdat het een automatisme wordt, waardoor hij niet meer in staat is om de positieve aspecten van een situatie waar te nemen.

Aan de andere kant is er bij angstgevoelens een aandachtsvertekening in de richting van de mogelijke gevaren. Piekerende gedachten zoals “wat als dit gebeurt?” overheersen bij deze speurtocht naar bedreigingen.

Het probleem is dat het individu zich alleen richt op de mogelijke problemen die hij in de toekomst zou kunnen tegenkomen, in plaats van oplossingen te bedenken voor het geval dat ze zich toch voordoen.

Dit veroorzaakt meer angst, waardoor psychologische interventie veel moeilijker wordt. Daarnaast heeft het individu de neiging om ook situaties te vermijden waarin die gevaren zich kunnen voordoen.

Dit verklaart waarom het voor de persoon zo moeilijk is om realistische ervaringen te bedenken in plaats van angstige, ongefundeerde ervaringen.

Kortom, het cognitieve aandachtssyndroom belemmert de toch al moeilijke taak om ons te ontspannen wanneer iets ongemak veroorzaakt. Daarom is het belangrijk om er bewust van te zijn om het te beheersen en ons welzijn terug te winnen.