Hercule Poirot en zijn kleine grijze cellen
Als mensen aan detectiveverhalen denken, denken ze meestal als eerste aan Britse detectiveromans uit het begin van de 20e eeuw. Hun hoofdpersonen, excentrieke personages als Sherlock Holmes of Hercule Poirot, zijn beroemd over de hele wereld. Vandaag hebben we het over de laatste, de vreemde kleine Belgische detective, gecreëerd door Agatha Christie.
Agatha Christie’s bekendheid
Agatha Christie was de auteur die dit unieke personage tot leven bracht. Hercule Poirot maakte zijn eerste opwachting in de roman The Mysterious Affair at Styles (1920). Vanaf dat moment werd hij een van de meest terugkerende personages in de literatuur. Hij is de hoofdpersoon van 33 romans en 50 korte verhalen.
The Queen of Crime had een haat-liefde verhouding met haar personage. Over Poirot schreef Christie:
“Waarom? Waarom heb ik ooit dit verfoeilijke, bombastische, vermoeiende schepsel uitgevonden?… Eeuwig dingen rechtzetten, eeuwig opscheppen, eeuwig met zijn snorren draaien en zijn eivormige hoofd kantelen… Ik wijs erop dat ik met een paar pennenstreken… ik hem volledig zou kunnen vernietigen. Hij antwoordt, hoogdravend: “Onmogelijk om zo van Poirot af te komen! Hij is veel te slim.”
Desalniettemin zei Christie verder dat Hercule Poirot won en dat ze ondanks zichzelf een zekere genegenheid voor hem voelde.
Agatha Christie’s roem
Agatha Christie’s roem groeide als een lopend vuurtje, en zo ook de roem van haar personages, zoals Poirot en Miss Marple. Critici hebben haar boeken geprezen als enkele van de beste in hun genre.
Ze zijn ook vertaald in meer dan 100 talen. Christie is de meest vertaalde auteur ter wereld. In termen van verkoop staat Agatha Christie net een stapje lager dan auteurs als Shakespeare en boeken als de Bijbel of Don Quichot.
Terwijl Christie de adoratie van het publiek geniet, zijn critici het niet altijd eens geweest met de populaire mening. Velen vinden dat haar romans niet gecatalogiseerd moeten worden als literatuur, maar eerder als subliteratuur of para-literatuur.
Met andere woorden, literatuur voor de massa. Wat je ook denkt over dat specifieke onderwerp, Christie’s roem is onbetwistbaar, en haar personage, Hercule Poirot, is een groot deel van de reden voor haar succes.
“The truth, it has a habit of revealing itself.”
-Hercule Poirot-
Discovering Hercule Poirot
Conan Doyle, de schepper van Sherlock Holmes, was een van Christie’s favoriete auteurs. In haar eerste romans is het duidelijk dat ze Doyle en E.A. Poe volgt. Na verloop van tijd krijgt Christie’s hoofdpersoon echter een eigen identiteit. Christie gaat haar eigen weg en laat haar rolmodellen achter zich.
Het zou niet eerlijk zijn om Poirot te vergelijken met andere mysteriedetectives. Evenmin moeten we proberen hem simpelweg af te schrijven als een andere Sherlock Holmes. Integendeel, Poirot verdient zijn eigen analyse. Hij is een gemakkelijk herkenbaar personage door zijn karakteristieke eigenschappen. Hij is een uitzonderlijke en eigenaardige detective, even irritant als schattig.
Een beminnelijke excentriekeling
Je zou Poirot kunnen omschrijven als een ijdele perfectionist. Hij is methodisch, extreem georganiseerd, een liefhebber van vierkanten en symmetrie, en met een obsessieve, bijna pedante manier. Poirot is ook zeer, zeer Belgisch. Agatha Christie gaf haar personage dezelfde nationaliteit als Kuifje als gevolg van haar werk met Belgische vluchtelingen tijdens de Eerste Wereldoorlog.
Het perfectionisme van Poirot komt duidelijk naar voren in zijn fysieke verschijning. Christie beschrijft hem als kort en mollig met een vreemde, puntige snor. Zijn snor is komisch perfect en goed verzorgd. Alles wat hij is en doet is perfect berekend. Een vlekje stof op zijn kleren zou hem uit de toon doen vallen. Niets stoort Poirot meer dan een iets scheve foto aan de muur.
Een eindeloze hoeveelheid excentriciteiten en extravaganties brengen Poirot in komische situaties die een mooi contrast vormen met het tragische en macabere karakter van zijn werk. Het idee dat Poirot lachwekkend is breekt met de goofy, comic relief soort personages die vaak in de literatuur voorkomen (zoals Sancho Panza).
Poirot is een uiterst intelligente detective, die door eenvoudige observatie en de hulp van zijn “kleine grijze cellen” de meest gruwelijke moordenaars kan ontmaskeren. Niets ontgaat Poirot, een detective die de subtiliteiten van de criminele psychologie begrijpt.
Poirot en misdaad
Zijn obsessie voor perfectie brengt Poirot ertoe die in elke situatie te zoeken, ook op de plaats van de misdaad. Christie’s boeken volgen allemaal dezelfde structuur: introductie van het personage, misdaad, onderzoek en oplossing.
Haar personages zijn meestal uit de hogere klasse, de settings vrij beperkt, en passie of geld meestal de primaire motivatie. Poirot lost de misdaden op zonder er ooit vuil van te worden. Hij observeert en ondervraagt rustig, gebruikmakend van psychologie en rede.
Poirot kruipt in de hoofden van misdadigers, maakt contact met de lezer, en met de psychologie. Agatha Christie zet een spel uit voor haar lezer. Ze laat ons in het hele boek de stukjes van de puzzel achter en de lezer moet ze, net als Poirot, ordenen om de dingen zinvol te maken.
Combineren wat verkoopt met wat de lezers leuk vinden is het geheim van Christie’s succes bij het publiek, maar niet altijd bij de critici.
Hercule Poirot in de film
Dit soort verhalen, met hun eenvoudige structuur en aantrekkelijke onderwerpen, zijn meestal perfect voor het witte doek. Het is dan ook geen verrassing dat talloze acteurs de iconische puntige snor van de Belgische detective hebben gedragen.
Het verfilmen van een Agatha Christie roman is meestal een recept voor succes aan de kassa. De formule kan echter een tweesnijdend zwaard zijn. Of de film wordt een enorme hit of een complete mislukking.
Waarom zou een film over zo’n bekend en geliefd personage mislukken? In dit geval is de reden waarom hij succesvol zou kunnen zijn dezelfde als waarom hij zou kunnen mislukken. Mensen kennen het personage goed en herkennen hem. Als de Poirot op het scherm te veel afwijkt van wat je in het boek leest, voel je je verraden.
Dit is wat de arme Kenneth Branagh overkwam in de 2017 verfilming van Murder on the Orient Express. Als je het boek niet gelezen hebt, heeft de film zijn charmes. Als je het personage echter kent, laat Branagh’s interpretatie van Poirot veel te wensen over.
De mislukte herinterpretatie van een geliefd personage
De film heeft te veel actie en neemt te veel artistieke vrijheden met de plot. Poirot zelf is te beweeglijk, te mager en niet erg geloofwaardig. Poirot zou nooit zijn toevlucht hebben genomen tot geweld, nooit in situaties terecht zijn gekomen met zoveel actie.
Hij is een methodische, rustige, afgemeten man, net als de plot van Christie’s romans. De gebeurtenissen van Murder on the Orient Express spelen zich af in een kleine, claustrofobische ruimte, zonder veel actie, en met veel dialoog.
De sleutel tot Christie’s romans is progressieve en deductieve ontdekking. Haar personages bewegen zich door kleine, goed ingerichte, luxe ruimtes. Dit tempo en deze stijl zijn niet bijzonder aantrekkelijk voor bioscoopbezoekers in de 21e eeuw, en dat is een van de redenen waarom Branagh’s film een flop was.
Tegelijkertijd heeft de versie van Murder on the Orient Express uit 1974 deze misschien wel overschaduwd. Poirot werd zeer succesvol gespeeld door Albert Finney, hoewel hij misschien een beetje stijfkoppig was.
Misschien is het verstrijken van de tijd niet vriendelijk geweest voor de detective, en daarom geven we de voorkeur aan het acteerwerk van Peter Ustinov en David Suchet, die Poirot al jaren op tv spelen.
Verhalen navertellen is prima, maar niet altijd een goed idee als je te maken hebt met zulke unieke personages. Soms is het beter een goede herinnering te bewaren dan te proberen het wiel opnieuw uit te vinden.
“In de kleine grijze cellen van de hersenen ligt de oplossing van elk mysterie.”
-Hercule Poirot-
De dood van Hercule Poirot
Christie wilde altijd al af van de onuitstaanbare en beminnelijke Poirot, het personage dat haar tot succes katapulteerde. Dus schreef ze Curtain, om de beroemde detective te “vermoorden”. Ze bewaarde de roman jarenlang in een la totdat het juiste moment kwam om Poirot’s kleine grijze cellen voorgoed te laten rusten.
Hij was zo’n populair personage en zijn dood maakte zoveel indruk op de lezers dat The New York Times een overlijdensbericht voor hem publiceerde (Engelse link). Het is het enige overlijdensbericht dat ze ooit over een fictief personage hebben gepubliceerd.