Handen wassen reinigt het geweten niet

De uitdrukking ‘de handen in onschuld wassen’ wordt sindsdien gebruikt door mensen die zich nadrukkelijk onschuldig willen verklaren, die al dan niet terecht geen verantwoordelijkheid wensen te nemen voor een bepaalde misstand. De uitdrukking heeft meestal een negatieve connotatie: ‘Ik was mijn handen’ (in onschuld), of met andere woorden, ‘Ik ontken alle verantwoordelijkheid in de situatie. Ik zuiver mijzelf op voorhand van blaam’. Zoals we wel weten, wordt de uitdrukking vooral gebruikt als iemand zich bewust is van de zwaarte van de situatie en de druk heel groot is om uit de vele opties een bepaalde optie te kiezen.

Het is dan ook ontzettend frustrerend: het wassen van de handen is een laffe daad die alle verantwoordelijkheid op anderen schuift. Vroeg of laat zullen mensen er echter altijd voor boeten. De last van de verantwoordelijkheid zal maar kort van onze schouders worden afgenomen, aangezien ons geweten en gedrag bezoedeld is.

De verantwoordelijkheid is makkelijker te vermijden dan de gevolgen

Achter elke beslissing staat iemand die verantwoordelijk is voor deze beslissing. Als dit niet zo zou zijn, zou het ontzettend moeilijk zijn om verantwoordelijke en ethische beslissingen te nemen. Dit is iets waar we ons allemaal bewust van zijn. Wanneer we verwikkeld zijn in moeilijke situaties, willen we het gewicht van de zware beslissingen vaak het liefst niet alleen dragen, en dus zoeken we naar iemand met wie we deze last kunnen delen.

In deze gevallen, die veel voorkomen in familie- of werkomgevingen, zijn mensen geneigd om het nemen van beslissingen, het zoeken naar oplossingen of het confronteren van kwesties te vermijden; dit kost minder moeite en is veel makkelijker. Maar deze mensen vergeten dat ze, hoe ze het ook wenden of keren, nog altijd niet van het probleem en de gevolgen die dit met zich mee zal brengen af zijn.

Met andere woorden, het negeren van hetgeen op hun schouders rust bevrijdt hen nergens van, sterker nog, het is heel goed mogelijk dat het ze nooit met rust zal laten. Het geweten is een waardevolle rechter als het aankomt op het beoordelen van het eigen gedrag en het bepalen van straffen voor dit gedrag.

Een wetenschappelijk experiment

Zoals het nieuwsstation ABC berichtte, onthullen onderzoeken dat het na een moeilijke beslissing wassen van de handen (in de letterlijke zin) leed verlicht en ons het gevoel kan geven dat onze daden te rechtvaardigen zijn. Het water lijkt te helpen met de gevoelens van schuld en spijt. Een van deze onderzoeken werd uitgevoerd door de Universiteit van Michigan.

Tijdens het experiment werd een groep mensen dertig cd’s gegeven waarvan ze er tien moesten uitkiezen en sorteren op basis van hun voorkeur. Nadat ze dit hadden gedaan werd hen verteld dat ze óf de CD die ze op de vijfde plaats gezet hadden óf de CD die ze op de zesde plaats gezet hadden mochten houden. Hierna werd de deelnemers gevraagd om deel te nemen aan een enquête over vloeibare zeep. Hiervoor waste de helft van de deelnemers zijn handen met zeep, en de andere helft keek alleen maar naar het flesje zeep. Vervolgens moest de groep de cd’s opnieuw sorteren.

De ‘handenwassers’ veranderden niets aan de oorspronkelijke rangschikking van hun cd’s, terwijl degenen die alleen naar de zeep hadden gekeken de cd die ze gekozen hadden om te houden nu hoger in de rangschikking plaatsten en de cd die ze niet wilden houden lager.

De onderzoekers concludeerden dat de deelnemers die hun handen hadden gewassen hun keuze tussen de twee cd’s voor zichzelf niet meer hoefden te rechtvaardigen, maar dat de mensen die hun handen niet hadden gewassen de cd’s opnieuw gingen sorteren omdat ze het gevoel hadden dat ze hun beslissing moesten rechtvaardigen.

Je handen wassen maakt ze niet schoon

Het gebruik van water is ook veel terug te vinden in religieuze contexten. Het is een symbool van reiniging van de ziel dat je helpt om je van je zonden te verlossen. Het is dan ook zeer waarschijnlijk dat de woorden van Pontius Pilatus hem niet alleen van zijn verantwoordelijkheid bevrijdden, maar tevens zijn berouw verlichtten.

In de praktijk maakt het wassen van de handen ze echter niet altijd schoon. We hebben allemaal fouten gemaakt waar we onszelf het liefst van wilden bevrijden, omdat het te overweldigend voor ons was om te beseffen dat wij de verantwoordelijken voor deze fout zijn. Maar de waarheid is dat de beslissing ons altijd is blijven achtervolgen en iets is geworden waar we altijd mee zullen moeten worstelen.

Het hebben van een slecht geweten is als het hebben van een slechte vriend waar we maar niet vanaf kunnen komen. Moralen en ethiek laten ons zien dat we niet op de juiste manier gehandeld hebben, en dit zal ons niet rustig laten slapen, tot op het punt dat we geen innerlijke vrede meer kunnen vinden. Wanneer het geweten bevlekt is, dan leert het ons om te groeien met onze fouten, om solidariteit te beoefenen en om onze waarden opnieuw vast te stellen.

Uitgelichte afbeelding met dank aan Valeri Tsenov