Ego-syntonisch en ego-dystonisch gedrag

Ieder mens beoordeelt zijn manier van denken en handelen, en voelt zich daar prettig of onprettig bij. Uit dit ego-syntonische of ego-dystonische gevoel ontstaat het verlangen naar verandering. We vertellen je waarom.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz.

Laatste update: 10 oktober, 2022

We hebben allemaal onze eigen kwaliteiten of eigenschappen die we mooi vinden en waar we trots op zijn. We hebben ook andere die ons ongemakkelijk maken en waarvan we zouden willen dat ze er niet waren. Ze worden respectievelijk ego-syntonisch en ego-dystonisch gedrag genoemd.

Je zou kunnen denken dat ego-syntonisch gedrag positief is omdat het je een goed gevoel geeft. Net zoals je kan denken dat ego-dystonisch gedrag negatief is omdat het je een ongemakkelijk gevoel geeft. Het is echter niet altijd zo eenvoudig.

In feite zijn er veel gedragingen die je bepaalde conflicten met je omgeving bezorgen, maar die voor jou geen probleem vormen. Op dezelfde manier zijn er gedragingen die je sterk afwijst, maar die je in werkelijkheid niet zou moeten afkeuren.

Het analyseren van deze aspecten is een uitstekende manier om jezelf persoonlijk te ontwikkelen. Sterker nog, door te werken met je ego-syntonische en ego-dystonische kanten kun je je persoonlijk welzijn en succes in relaties vergroten.

Ego-syntonisch en ego-dystonisch gedrag

De term ego-syntonisch verwijst naar datgene wat in overeenstemming is met het ego, of het zelf. Het zijn de, gedachten, emoties en gedragingen die in overeenstemming zijn met wat je van jezelf vindt en aanvaardbaar zijn voor je zelfbeeld. Ze bezorgen je geen enkel ongemak of intern conflict. Bovendien ben je niet van plan ze te veranderen.

Iemand met een narcistische persoonlijkheidsstoornis is bijvoorbeeld comfortabel met grandioze ideeën en onempatisch gedrag. Inderdaad, hoewel hun gedrag pijn veroorzaakt bij anderen of zelfs in hun eigen relaties, zijn hun gedachten en houdingen afgestemd op wat ze van zichzelf vinden. Ze stroken met hun waarden en idealen.

Anderzijds verwijst de term ego-dystonisch naar datgene wat dissonantie veroorzaakt met betrekking tot het ego of het zelf. Het zijn de gedachten, emoties en gedragingen die onverenigbaar zijn met het beeld dat je van jezelf hebt. Ze zijn in strijd met je waarden en doelstellingen.

Er zijn vele voorbeelden. Bijvoorbeeld een homoseksueel die schuld en schaamte voelt over zijn seksuele geaardheid. Of een persoon die lijdt aan sociale fobie, die veel ongemak ondervindt door zijn verlegenheid. Daardoor heeft hij of zij neiging om sociale situaties te vermijden.

Obsessief-compulsieve stoornis

Een van de duidelijkste voorbeelden doet zich echter voor bij de obsessief-compulsieve stoornis. Deze mensen hebben vaak opdringerige gedachten die zo in strijd zijn met hun waarden dat ze grote angst opwekken. Dit is wat hun dwangmatig gedrag in gang zet.

Bijvoorbeeld, een moeder die haar kinderen aanbidt kan de gedachte hebben (tijdens het snijden van brood) dat ze haar kinderen met het mes gaat aanvallen.

Of iemand die van zijn partner houdt, kan overvallen worden door het idee dat hij niets meer voelt en niet echt van hem houdt. Deze gedachten zijn zo onzeker en in strijd met de waarheid en het wezen van deze mensen, dat de angst oncontroleerbaar wordt getriggerd.

Hoe de gedragingen zich verhouden tot verandering

Ego-syntonisch en ego-dystonisch zijn twee termen die in de psychologie veel gebruikt worden als het gaat om het categoriseren van de symptomen van een individu (Engelse link). Ze hebben betrekking op de manier waarop ieder mens zijn eigen houding waarneemt, interpreteert en waardeert. Dit is doorslaggevend wanneer verandering wordt nagestreefd.

Stel dat je bijvoorbeeld tevreden bent en je prettig voelt bij hoe je bent en hoe je je gedraagt. Dan zal het niet in je hoofd opkomen dat je iets zou moeten veranderen. Integendeel, als je je ongemakkelijk voelt over wie je bent, zal je ongemak je ertoe aanzetten om veranderingen aan te brengen.

Er zijn bepaalde situaties waarin een ego-syntonische eigenschap of symptoom wel veranderd moet worden. Dat gebeurt wanneer het individu, hoewel het ogenschijnlijk geen conflict of ongenoegen veroorzaakt, in werkelijkheid zichzelf of anderen schade berokkent.

Bijvoorbeeld iemand met vermijdende gehechtheid die onbedoeld zijn relaties kapot maakt. Dat komt omdat ze hun “behoefte aan onafhankelijkheid” als normaal en toelaatbaar beschouwen.

In andere gevallen zal het doel niet zijn om het gedrag te veranderen, maar de beoordeling die de persoon maakt (Spaanse link) van die gedachten of gedragingen die hem storen.

Bijvoorbeeld de persoon die zichzelf hard beoordeelt en afwijst omdat hij verlegen is. Ze kunnen ophouden deze eigenschap als ego-dystonisch op te vatten als ze ophouden zo zelfeisend te zijn. Ook kunnen ze een flexibeler soort denken aannemen.

Reflecteer op jezelf

Als je jezelf beter wilt leren kennen en aan jezelf wilt werken, kun je beginnen met het analyseren van je ego-syntonisch en ego-dystonisch gedrag. Begin daartoe met het op een rijtje zetten van je belangrijkste kwaliteiten, gedachten en houdingen. Bepaal vervolgens of je je er prettig of onprettig bij voelt.

Analyseer vervolgens of ze je positieve of negatieve repercussies opleveren. Als je besloten hebt veranderingen aan te brengen, bepaal dan of je je manier van handelen moet aanpassen of alleen je manier van interpreteren en beoordelen van wat er gebeurt.

In dit proces is het heel nuttig om professionele steun te krijgen. Een professional kan je begeleiden bij alle veranderingen die je moet doorvoeren. Bovendien kunnen ze je zelfs helpen die gebieden te ontdekken waar je misschien geen last van hebt, maar waaraan je in werkelijkheid wel moet werken.