Een fotografisch geheugen, mythe of werkelijkheid?

Je hebt vast wel eens gehoord van mensen die een of meer bladzijden uit een boek in een paar seconden kunnen onthouden. Er wordt gezegd dat ze een fotografisch geheugen hebben. Maar bestaat het echt? En misschien nog belangrijker, kunnen we het trainen?

Een fotografisch geheugen wordt ook wel eidetisch geheugen genoemd. Het is het vermogen om visuele of geschreven informatie visueel en zeer gedetailleerd te coderen. Mensen die dit hebben, verwerken het beeld door het gedetailleerd met hun ogen te scannen. Uren later kunnen ze het zich herinneren alsof het nog voor hun neus stond.

Naar schatting bezit slechts ongeveer 1% van de bevolking dit vermogen. Het werkelijke bestaan ervan is echter niet erg duidelijk.

Sommigen beweren dat dit vermogen alleen wordt bezeten door bepaalde kinderen, maar dat het verdwijnt als ze eenmaal volwassen zijn. Ofwel door gebrek aan training en stimulatie, ofwel omdat volwassenen de neiging hebben om verbaal en visueel (maar niet fotografisch) te coderen.

Anderen beweren dat het een mythe is. Dit omdat de getuigenissen altijd afkomstig zijn van mensen die het vermogen rechtstreeks hebben en niet van cognitieve tests en objectieve evaluaties.

Waaruit bestaat het?

Het wordt fotografisch geheugen genoemd omdat het te onthouden materiaal wordt vastgelegd alsof het een afbeelding is. Met andere woorden, de persoon met een hoog eidetisch geheugen herinnert zich alles wat op de foto of op de bladzijde van een boek verscheen, precies zoals het zich bevond.

Het kan ook worden toegepast op auditieve stimuli. In dat geval wordt de melodie of het geluid in het geheugen gecodeerd als een beeld. Het bijzondere aan dit type geheugen is dat het niveau van detail verbazingwekkend is. Je kunt je bijvoorbeeld leestekens van een hele bladzijde herinneren.

Hoewel het de interesse van wetenschappers heeft gewekt, is het nog niet gelukt om het bestaan ervan vast te stellen of om op te helderen waarom het optreedt. In feite lijkt het bij weinig mensen voor te komen en is het meer aanwezig bij kinderen, hoewel het in de loop der jaren verloren kan gaan.

De termen visueel geheugen en fotografisch geheugen moeten echter niet met elkaar verward worden. Het eerste is het vermogen om te onthouden door middel van visuele stimuli. Het tweede legt speciale nadruk op de mate van detail die iemand kan vasthouden.

Tegen deze achtergrond zijn er veel twijfels over het werkelijke bestaan ervan. Het weinige bewijs dat er over dit onderwerp is, pleit eerder voor een combinatie van verschillende vaardigheden.

Zo zou het vermogen om materiaal nauwkeurig vast te houden bepaald worden door een goed visueel geheugen, buitengewone vaardigheid, vertrouwdheid met het materiaal, inspanning en zelfs geheugenstrategieën. In feite geven de meeste mensen die dit vermogen bezitten aan dat ze het al hun hele leven hebben en dat ze het door oefening hebben aangescherpt.

De Loci-methode

Mensen die dit vermogen bezitten, vallen vaak in het openbaar op door een van hun prestaties. Een kaart van Rome uit hun hoofd schilderen nadat ze bij één gelegenheid van luchtfoto’s hebben genoten, zich elke dag van hun leven sinds hun kindertijd herinneren of elke bladzijde van meer dan 9.000 boeken uit hun hoofd leren.

Slechts weinigen van hen onthullen dus wat ze daadwerkelijk doen om dit resultaat te bereiken. Een paar van deze uitzonderlijke geesten hebben hun trucs verteld. Velen van hen zijn het eens over de Loci-methode, ook wel bekend als het geheugenpaleis. Deze methode is een handige techniek die gebaseerd is op het ruimtelijk geheugen.

Volgens geheugenpsychologen worden de sterkste herinneringen geassocieerd met een beeld, een plaats en/of emoties. Daarom is de kans groter dat we ons iets herinneren als we ons bijvoorbeeld kunnen herinneren waar het is gebeurd.

De Loci-methode bestaat er dan uit om ons een route voor te stellen die langs een aantal bekende plaatsen gaat en waarin de concepten terug te vinden zijn als objecten die in die omgeving zijn geplaatst. Met andere woorden, je stelt je elk element voor alsof het een vaas, een schilderij of een plant is.

Zo komen ze vanzelf tevoorschijn wanneer je de herinnering ophaalt. Deze methode, die al sinds de 5e eeuw voor Christus wordt gebruikt, is bestudeerd aan prestigieuze universiteiten. Het blijkt het geheugen aanzienlijk te helpen verbeteren.

Dus, kan ik het trainen?

Met dit alles in gedachten, ja. Het fotografisch geheugen kan getraind worden. Je kunt de Loci-methode gebruiken of andere meer op maat gemaakte strategieën. Maar wat onderzoekers tot nu toe zeggen is dat je met een goede techniek, leren en trainen opmerkelijke resultaten kunt behalen.

Kortom, constante oefening en inspanning zijn de sleutel tot veel vaardigheden, en het geheugen is er daar één van. Er zijn echter mensen die al op zeer jonge leeftijd een hogere prestatie van bepaalde cognitieve vaardigheden laten zien. Maar dit betekent niet dat ze uiteindelijk zullen uitblinken, noch dat ze die niveaus niet kunnen bereiken als ze geen basis hebben.