De uitdaging voor therapeuten in het werken met mishandelende mensen
We hebben allemaal mensen ontmoet die ruw en agressief zijn, en die zich met hun vuisten tot de wereld verhouden. Ze zijn gewelddadig en bedreigend. Ze zijn ook gemakkelijk te herkennen omdat het lijkt alsof er een storm in hen woedt. De voortdurende wolken in hun lucht voorspellen echter geweld. Het kunnen gewelddadige en mishandelende mensen zijn.
Dit soort mensen gaat conflicten niet uit de weg, want ze zien ze als een kans om te krijgen wat ze willen. Dat kan geld zijn of om zich superieur te voelen aan anderen of iets anders.
Als ze zich echter superieur willen voelen, is dat hun onzekerheid die spreekt en hen vraagt om voortdurend bewijs van hun waardigheid. Dit soort twijfels wekt in hen een angst op die hen van binnen opvreet, het soort dat alleen zij weten te sussen.
Hitman Anders and the Meaning of It All
Jonas Jonasson schreef in zijn boek Hitman Anders and the Meaning of it All het verhaal van een wat eigenaardige pestkop. In een passage in het boek onthult hij ons wat er ‘achter de schermen’ gebeurt bij mensen die aan dit soort gedragspatroon gewend zijn. Het knipsel luidt als volgt:
“[…] Wat ze niet wisten was dat de Moordenaar Anders een groeiend gevoel had ervaren dat het leven geen zin had. Dat was iets nieuws voor hem. Hij had altijd via zijn vuisten met anderen geredeneerd, maar het viel niet mee om op die manier met zichzelf te praten. Daarom zocht hij zijn toevlucht in alcohol, steeds vroeger en met grotere ijver […]”
Jonasson’s schrijven valt op door de manier waarop hij zich verbergt achter de zure humor waarmee hij het lot van zijn personages beschrijft, die natuurlijke en consistente persoonlijkheden hebben. Als je nieuwsgierig bent, moet je proberen het boek te lezen.
Anders is een man van het type dat we in de inleiding beschreven, ruw, mishandelend en gewelddadig. Hij is gewend te vechten met de wereld. In zijn geval doet hij dat niet om superieur te zijn, maar omdat het zijn beroep is.
Telkens als hij echter tegen zichzelf moet praten, omdat hij geen andere manier kent, doet hij dat op dezelfde mishandelende manier. Daardoor wordt hij het eerste slachtoffer van zijn onvermogen om zich te verhouden.
Niet in staat tot liefde
Er zijn mensen die, zonder huurmoordenaar te zijn, Ander’s probleem delen. Ze zijn onbekwaam om liefde aan anderen te geven, maar ook onbekwaam om die aan zichzelf te geven.
Dat komt omdat ze niet geleerd hebben met emoties en gevoelens te leven. Zo worden zowel hun eigen emoties als die van anderen gezien als een bedreiging die ze zo snel mogelijk moeten wegnemen. Ze doen dat met de enige taal die ze kennen: geweld en misbruik.
Het hoeft geen lichamelijk misbruik te zijn, in feite is het dat in de meeste gevallen ook niet. Vaker gaat het om verbaal misbruik, dat zowel in hun gesprekken met anderen als in hun interne dialogen aanwezig is. De beste hulp die aan deze mensen gegeven kan worden is in de vorm van hulpmiddelen om geweld weg te houden van hun manier van uitdrukken.
De uitdagingen voor therapeuten in het werken met mishandelende mensen
Allereerst moeten therapeuten, als specialisten, motivatoren en bekrachtigers van verandering, geloven dat verandering mogelijk is. Ten tweede moet de persoon ermee instemmen dat hij moet veranderen.
Het is onmogelijk iemand te veranderen die dat niet wil. Sterker nog, als we ze proberen te manipuleren en ze beseffen het, kan het tegenovergestelde effect optreden en sluiten ze zich af om hun onafhankelijkheid te verdedigen.
In dit soort proces is er vaak een voorafgaande fase waarin de therapeut zich niet richt op de verandering, maar op de persoon die de noodzaak van genoemde verandering inziet.
Als ze die eenmaal herkend hebben, is het even belangrijk – vóór elke interventie – dat ze aanvaarden dat ze hulp nodig hebben en de therapeut de rol van gezagsdrager toekennen bij het in goede banen leiden van die verandering.
Ze moeten zich ook bewust zijn van het feit dat ze geneigd zijn automatisch hun toevlucht te nemen tot geweld en misbruik. In feite doen ze dat al zo lang dat ze het niet meer beseffen. Het is in hun manier van zijn opgenomen. Ze moeten inzien dat ze mishandelen op het moment dat het gebeurt, niet later als ze beseffen dat de gevolgen desastreus zijn geweest.
Verandering en hun omgeving
Als de omgeving van de mishandelende persoon gunstig is voor verandering, zullen therapeuten vaak ook met hen samenwerken. Ze kunnen de therapeut helpen eventuele successen te herkennen en te versterken. Immers, overgaan van bedreigingen of chantage naar verzoeken is een grote stap.
Anderzijds, als er een deel van hun omgeving is dat tegen verandering is en dat het misbruikende gedrag versterkt, kan de persoon die wil veranderen zich het beste uit die omgeving verwijderen. Later, als de verandering tot stand gekomen is, zullen ze de afstand tussen voor en na kunnen herkennen en beslissen welke weg ze willen volgen. Er is dan nog steeds een risico op terugval.
Een ander belangrijk punt van interventie is het beïnvloeden van de natuurlijke gevolgen van gedrag. Veel mishandelende mensen beseffen dat ze wat ze gedaan hebben als ze de schade in de ander weerspiegeld zien.
Daarom is de afwezigheid van deze schade en zelfs de aanwezigheid van positieve emoties bij de ander voor hen een van de belangrijkste werkelijke referenties. Het doet hen de resultaten beseffen van de transformatie die ze doormaken.
Tenslotte moeten we uitleggen dat er ook mishandelende mensen zijn die plezier vinden in hun manier van handelen, in het lijden van anderen, en zelfs in dat van zichzelf. Dit artikel is niet op hen gericht, want in deze gevallen zouden de werkwijzen uiterst verschillend zijn.
In dit artikel hebben we het over de mensen die, hoewel ze mishandelen, ook innerlijk lijden door hun gedrag en de manier waarop ze zich tot zichzelf verhouden.
Foto met dank aan Marion Peck