De opkomst en risico's van poppsychologie

Poppsychologie is tot stand gekomen door de hausse in marketing en sociale media. Beetje bij beetje zijn misvattingen populair geworden die het veld van de psychologie schaden. Er zijn ook mensen die geloven in de psychologische mythen die dit gebied in stand houdt.

Poppsychologie (populaire psychologie) is een vakgebied dat concepten en benaderingen promoot die niet altijd op wetenschap zijn gebaseerd.

Dit fenomeen wordt al meer dan tien jaar versterkt door het enorme aantal publicaties van zowel “niet-experts” als sociale media. Wat in de jaren vijftig begon als een oprechte poging om het terrein van de psychologie toegankelijker te maken voor het grote publiek, is in feite vaak in nogal dubieuze richtingen uit de hand gelopen.

Psychologische stedelijke mythen koloniseren veel berichten die je dagelijks leest op je Twitter-, Facebook- en Instagram-feeds. Ze verschijnen als berichten op mokken en T-shirts.

Er zijn ook boeken met titels in de trant van ” Positieve mensen veranderen de wereld,” “Als je iets genoeg wilt, zal het leven je het uiteindelijk geven,” of “Je kunt alles bereiken met wilskracht en een glimlach.”

Je bent ongetwijfeld dit soort magische formules ook tegengekomen. Dat komt omdat poppsychologie verkoopt. In feite is het niet meer dan marketing via de communicatie van eenvoudige, positieve en enthousiaste ideeën. Om deze reden is het belangrijk om het kaf van het koren te scheiden.

Poppsychologie en haar oorsprong

Het verkopen van mokken met positieve berichten is prima. Het is echter een wereld verwijderd van het publiceren van psychologieboeken op basis van echt wetenschappelijk bewijs.

Het een heeft inderdaad niets met het ander te maken. Er zijn echter nog steeds mensen die geen onderscheid maken tussen de twee. Dit komt voornamelijk door de “catchiness” van poppsychologie, het fenomeen dat nu al meer dan een decennium bestaat.

Toch zijn we als mensen niet onwetend. Je weet dat als je wordt verteld “vandaag zul je alles bereiken wat je je hebt voorgenomen” niet betekent dat je dat ook zult doen. Het is inderdaad zeer onwaarschijnlijk.

Daarnaast, als je hoort “vandaag zijn er duizenden redenen om te glimlachen” betekent dat niet dat je je verplicht moet voelen om dat te doen als je er geen zin in hebt. Desalniettemin, afgezien van dit alles, is de oorsprong van poppsychologie behoorlijk merkwaardig en de moeite waard om in te duiken.

George Miller was in 1969 voorzitter van de American Psychological Association. Deze gerenommeerde expert in cognitieve psychologie deed een proclamatie aan zijn collega-professionals.

Hij wilde namelijk psychologie dichter bij de wereld brengen. Zijn doel was de moeite waard. In feite wilde hij het onderwerp sensibiliseren en instrumenten aanreiken om maatschappelijke problemen op te lossen.

Vanaf dat moment verschenen er verschillende gespecialiseerde publicaties. Het was echter pas in de jaren ’90 dat de echte hausse de kop opstak. Psychologie verkocht en het werd vervolgens een succes…

Kennis verkopen kan moeilijk zijn

Er is een buitengewoon interessant boek genaamd The Romance of American Psychology: Political Culture in the Age of Experts, door historicus Ellen Herman. Daarin legt ze uit dat in de jaren negentig de psychologie, die altijd een rustige academische discipline was geweest, een ongebruikelijke bloei doormaakte.

Plotseling werd het een stem van autoriteit. In korte tijd begonnen allerlei soorten publicaties zich te verspreiden. Deze varieerden van degenen die richtlijnen gaven over familie- en emotionele zaken, tot degenen die adviseerden over overheidsbeleid.

Op dit gebied kunnen we het grote succes van Brené Brown, professor en onderzoeker aan de Universiteit van Houston, benadrukken.

Zoals op alle gebieden, moet een academische en professionele discipline alle doelgroepen bereiken, dan moet ze haar jargon veranderen. Plotseling werd psychologie toegankelijk voor alle doelgroepen en wilde het publiek steeds meer.

Inderdaad, ze wilden leren, trainen, leren kennen en zichzelf begrijpen… Het was toen dat de hausse in zelfhulppublicaties en positieve psychologie begon.

Poppsychologie en de opkomst van niet-wetenschappelijke publicaties

Het is belangrijk op te merken dat een groot aantal psychologische publicaties één doel hebben: helpen vanuit een rigoureus en valide perspectief. In feite zijn er tijdens de hausse in de jaren negentig tot op de dag van vandaag ook tal van artikelen geschreven door gekwalificeerde experts, academici of wetenschapsjournalisten.

Zo zijn er Emotional Intelligence (1995) van Daniel Goleman, The Emotional Brain van Joseph LeDoux (1996) en Thinking, Fast and Slow (2011) van Daniel Kahneman. Om deze reden moeten we benadrukken dat een groot aantal van de boeken die op de markt komen, worden ondersteund door experts en professionals op dit gebied.

Waar is het probleem echter ontstaan? Waarom nemen onbewezen, vereenvoudigde of regelrechte misvattingen over psychologie tegenwoordig toe? Dit zijn enkele van de oorzaken:

• Een groot aantal zelfhulppublicaties is geschreven door niet-deskundige figuren over dit onderwerp.
• Overmatige vereenvoudiging van psychologische concepten die, in een poging het grote publiek te bereiken, uiteindelijk hun oorspronkelijke betekenis verliezen.
• De hausse aan publicaties die psychologie combineren met spiritualisme en niet-wetenschappelijke concepten.
• De grote vraag naar psychologische informatie door het grote publiek, wat leidt tot een wildgroei aan publicaties in de media door niet-experts.
• Publicatie van theorieën die niet wetenschappelijk zijn gevalideerd (zoals neurolinguïstisch programmeren).
• Popularisering van ongeldige psychologische mythen, bijvoorbeeld innerlijk kind, onderscheid tussen linker- en rechterhersenhelft, etc.

Het belang van het scheiden van de marketingindustrie van de op wetenschap gebaseerde psychologie

De geluksindustrie verkoopt. Inderdaad, elk jaar verdient het wereldwijd miljoenen. Dit heeft geleid onder andere tot een wildgroei aan boeken die gebaseerd zijn op het klassieke giftige (en onwetenschappelijke) positivisme, dat gebaseerd is op een duidelijk individualistisch verhaal van het zelf.

Hetzelfde verhaal dat ons overtuigt van het soort ideeën dat we moeten doen om dingen te laten gebeuren, is hard ons best doen.

Het is belangrijk om te weten hoe je “poppsychologie kunt scheiden van echte wetenschappelijke publicaties. Natuurlijk zijn we allemaal vrij om te kiezen wat we willen op een bepaald moment. Laten we echter het doel van George Armitage Miller niet vergeten. Psychologie moet de samenleving helpen haar problemen op te lossen.

Om dit te laten gebeuren, moet rigoureuze, geldige en effectieve inhoud worden aangeboden die is geschreven door experts op psychologisch gebied. Naar dit soort boeken zouden we moeten zoeken tussen het enorme aanbod aan publicaties dat momenteel wordt aangeboden.