De noodzaak kunstmatige intelligentie ethisch te gebruiken

Kunstmatige intelligentie is een blijvertje. Maar, zullen we het kunnen gebruiken ten behoeve van de ontwikkeling van de samenleving? Hier volgen enkele richtlijnen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Sara González Juárez.

Laatste update: 10 mei, 2023

Als mensen herscheppen we vaak de fantasie van de confrontatie met bepaalde soorten intelligentie die tegen onze belangen ingaan. Als het gaat om de uitdaging om kunstmatige intelligentie (AI) ethisch te gebruiken, bevinden we ons op een kantelpunt.

Want deze technologische vooruitgang belooft ongekende ontwikkelingen. Het brengt echter ook bepaalde uitdagingen en moeilijkheden met zich mee die reflectie rechtvaardigen en actie verdienen.

Deze versnelde veranderingen hebben een reeks problemen van sociale aard gegenereerd die worstelen om het tempo van deze nieuwe vorm van intelligentie bij te houden. Welke actie moeten we ondernemen?

Om te beginnen moeten we morele, en waarschijnlijk ook juridische, grenzen stellen bij het gebruik van kunstmatige intelligentie. Doen we dat niet, dan stellen we onszelf bloot aan het feit dat de ontwikkeling van de beschaving precies het tegenovergestelde zou worden.

Kunstmatige intelligentie ethisch gebruiken

Het debat rond AI en het gebruik ervan is breed en complex. Dat gezegd hebbende, is er enige overeenstemming over bepaalde morele normen in dit verband.

1. Kunstmatige intelligentie in dienst van menselijke belangen

Een artikel gepubliceerd in Real Academia de Ciencias Morales y Políticas (Spaanse link) beweert dat AI vanuit humanistisch oogpunt de taak heeft het vermijdbare lijden van mensen tot een minimum te beperken.

Hier komt het begrip kwaadwillig gebruik van kunstmatige intelligentie om de hoek kijken. In feite verwijst het naar de potentiële gevaren die misbruik van deze programma’s met zich meebrengt voor de samenleving.

Daarom moet de veiligheid van mensen gegarandeerd worden, evenals de privacy en de identiteit van de omgeving. Anders schendt men het voorschrift van deze paragraaf.

2. Het vermijden van de dictatuur van gegevens

Het verzamelen van massale gegevens (big data) is de motor van vooruitgang in zulke uiteenlopende takken als medische technologie en economische ontwikkeling. Wanneer gegevens echter gebruikt worden om de bevolking scheef te trekken en te segregeren, spreken we van de “dictatuur van de gegevens,” beweert een bulletin van het CSIC (Spaanse link).

Doorgaand op dit voorbeeld, zou AI enorme steekproeven kunnen verzamelen van de resultaten van een nieuwe medische behandeling of het voorkomen van gezondheidsproblemen. In dit scenario zouden we ons moeten afvragen in hoeverre het ethisch is dat een verzekeraar toegang heeft tot deze gegevens om ons offertes te geven of dekking te bieden.

3. Respect voor neurorechten

Big data zouden ook nuttig zijn om voorspellingen te doen over menselijk gedrag. Men zou dit echt kunnen benutten op het gebied van marketing. Om kunstmatige intelligentie ethisch te gebruiken, zouden zulke gegevens dus geen instrument mogen zijn dat de identiteit van gebruikers of hun cognitieve vrijheid beïnvloedt. Dit zijn onze neurorechten.

Op het gebied van kunstmatige intelligentie is het essentieel om ervoor te zorgen dat de neurorechten worden gerespecteerd bij het verzamelen, opslaan, analyseren en gebruiken van hersengegevens.

Dit houdt in dat men geïnformeerde en expliciete toestemming van personen moet hebben voordat ze de gegevens van hun hersenen verzamelen. Bovendien moeten de privacy en vertrouwelijkheid van de gegevens worden beschermd, en moeten ze ethisch en verantwoord worden gebruikt.

Verder moet respect voor onze neurorechten ervoor zorgen dat AI niet wordt gebruikt om onze identiteit, cognitieve vrijheid of autonomie te manipuleren of onrechtmatig te beïnvloeden.

Dit houdt in dat discriminatie, stigmatisering of manipulatie op basis van hersengegevens nooit mag plaatsvinden. Bovendien impliceert dit dat op AI gebaseerde beslissingen en handelingen transparant, verklaarbaar en eerlijk zijn. Dit is echter een hele uitdaging, omdat de meeste modellen waarmee kunstmatige intelligentie werkt ondoorzichtig zijn. In feite geven ze goede resultaten, maar we weten niet waarom.

4. Behoud van de menselijke waardigheid

Bepaalde banen, vooral banen die zorg verlenen, worden ongeschikt geacht voor AI en robots. Dat komt omdat ze het vermogen tot empathie en respect vereisen. Het zou bijvoorbeeld niet ethisch zijn om een individu te onderwerpen aan therapie onder leiding van kunstmatige intelligentie, noch om het te laten functioneren als politieagent of rechter.

Het concept van empathie bij robots stelt ons voor uiterst interessante uitdagingen, vanwege de aard van menselijke emotie en bewustzijn. Hoewel robots geprogrammeerd kunnen worden om menselijke gezichtsuitdrukkingen, stemtonen en andere emotionele signalen te herkennen en erop te reageren, hebben ze niet het vermogen om emoties te ervaren en te begrijpen op dezelfde manier als wij.

In een werk gepubliceerd in Economía y Sociedad (Spaanse link) wordt uitgelegd dat intelligente technologieën functies krijgen die inherent zijn aan het beheersen van emoties. Daarom komen ze, net als mensen, in een tegenstelling terecht tussen de morele plicht en het scenario waarin dit aan de orde is.

5. Bronnen openhouden

Er is één stelling die heerst over het onderwerp kunstmatige intelligentie. Het is het idee dat hun code open en openbaar moet zijn. Bovendien mag de ontwikkeling ervan niet in handen zijn van enkelen. Het is een technologie die het leven, de sociale configuratie en zelfs de cultuur van mensen direct beïnvloedt. Transparantie moet gegarandeerd zijn en kwaadwillig gebruik van AI mag nooit voorkomen.

Waarom moeten we kunstmatige intelligentie ethisch gebruiken?

Van nationale veiligheid tot het gebruik van een app, van politiek tot geneeskunde, men moet het gebruik van kunstmatige intelligentie op een onbevooroordeelde manier ethisch toetsen. Elk kwaadwillig gebruik ervan zou niet alleen bedreigingen voor onze samenleving veroorzaken of vergroten, maar ook de negatieve gevolgen ervan verdiepen.

Omdat AI onze wereld en cultuur verandert, moeten passieve agenten parallel daaraan een cultuur van verantwoordelijkheid en goed gebruik ontwikkelen. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, gaat het daarbij niet alleen om het aanleren en toepassen van cyberbeveiligingsmaatregelen.

In feite is het bevorderen van zo’n verantwoordelijke cultuur slechts de eerste stap. Het is essentieel dat overheden en bedrijven maatregelen nemen voor het ethisch beheer van AI. Er is inderdaad al begonnen met moreel beraad en er is in dit opzicht enige vooruitgang geboekt, zoals gesteld in Derecho Global (Spaanse link).

De effectiviteit van de conclusies van dit beraad zal afhangen van de vraag of ze aan hun humanistische doelstelling voldoen. Voorlopig zijn degenen die ons werkelijk overheersen de mensen achter de robots. Inderdaad, voorlopig ligt achter alle kunstmatige intelligentie de menselijke intelligentie.