De midlifecrisis bij mannen en vrouwen: tekenen, oorzaken en hoe het te overwinnen

Sommige mensen van middelbare leeftijd maken een periode door die wordt gekenmerkt door angst, ontevredenheid, verdriet en een gevoel van leegte, wat om verschillende redenen kan gebeuren. Ontdek alles over deze beroemde crisis.

Beoordeeld en goedgekeurd door de psycholoog Leticia Martín Enjuto.

Geschreven door Yamila Papa

Laatste update: 03 april, 2024

Misschien ben je bang om ouder te worden of je jeugd te verliezen, of allebei tegelijk. De waarheid is dat de midlifecrisis wordt ervaren door de overgrote meerderheid van de vrouwen en ook door veel mannen. In het geval van vrouwen wordt het verergerd door het begin van de menopauze en de bijbehorende symptomen, zowel lichamelijk als psychisch.

Deze crisis ontstaat niet op de dag dat iemand de 40 kaarsjes uitblaast. Het kan zich iets eerder of later ontwikkelen. Als het zich voordoet, is het tijd om te analyseren wat er tot nu toe is gedaan en welke onopgeloste problemen er nog zijn.

In dit artikel leren we onder andere hoe het zich manifesteert, hoe je het kunt overwinnen en of het echt een crisis is die door onderzoek wordt ondersteund.

Wat is een midlifecrisis?

Het is een psychologische gebeurtenis die meestal voorkomt bij sommige volwassenen tussen de 40 en 60 jaar. Het belangrijkste kenmerk is reflectie op het bestaan en herwaardering van prestaties en doelen.

Gedreven door het besef van hun eindigheid en het verlangen om een vervuld bestaan te leiden, voelt de persoon zich onder druk gezet om zijn plannen te wijzigen om zijn doelen te bereiken.

Op dit moment van crisis begint de persoon te twijfelen aan de richting die hij zijn leven heeft gegeven en de doelen die hij zichzelf heeft gesteld. Deze twijfel veroorzaakt angst en leidt tot drastische veranderingen in de levensstijl. Hoewel het een desoriënterend proces is, vol gemengde emoties door onvervulde verwachtingen, biedt het een ongeëvenaarde kans op groei.

Tekenen van een midlifecrisis

De manier waarop een midlifecrisis zich manifesteert kan per persoon verschillen. Er is dan ook geen set “symptomen” die wordt onderschreven door de wetenschap of officiële instellingen voor geestelijke gezondheidszorg. De volgende tekenen kunnen echter wel worden opgemerkt:

• angst
• heimwee
• prikkelbaarheid
• impulsiviteit
• verveling
• ontevredenheid
• gevoel van leegte
• gebrek aan motivatie
• verdriet (depressie)
• toegeeflijk gedrag
• vermoeidheid met dezelfde oude routine
• dagdromen over een andere levensstijl
• terugkerende gedachten over het verleden
• drastische veranderingen in uiterlijk, relaties, levensstijl of gedrag
• wat als ik (een andere carrière had gekozen, kinderen had gekregen, een andere beslissing had genomen)…” soort gedachten.

Ongetwijfeld is een van de belangrijkste tekenen van de midlifecrisis de behoefte om weer “jong” te zijn. Dat wil zeggen om weer 20 te zijn. Dit leidt tot het zoeken naar nieuwe ervaringen, om dingen te doen die je eerder om verschillende redenen niet kon doen, om je te kleden als een tiener, om bars of disco’s te bezoeken, enz.

Deze nieuwe levenshouding kan een prachtig nieuw ontwaken zijn, een motivatie die ons uit onze routine haalt en ons leven verrijkt. Maar het kan ook veel verlammende nostalgie oproepen, waardoor we te veel gaan denken aan wat was en vergeten dat we nog veel te doen hebben.

“Stadia” van de midlifecrisis

Het is goed om te verduidelijken dat de volgende “stadia” die we zullen bespreken niet erkend worden door de wetenschappelijke gemeenschap. Ze worden onofficieel gebruikt en zijn niet bedoeld om representatief te zijn voor alle gevallen. Het gebruik ervan is puur pedagogisch, zodat we een algemeen idee krijgen van de verwachte evolutie van dit fenomeen.

1. Trigger. Zoals alle crises begint het met een triggerende gebeurtenis, hoewel die soms niet erg voor de hand ligt. Sommige triggers zijn echtscheiding, overlijden van een dierbare, werkloosheid, levensbedreigende ziekte, ontevredenheid, gebrek aan doelgerichtheid.
2. Reflectie. De persoon begint na te denken over zijn leven en het te evalueren. Hij herziet zijn doelen, herinnert zich zijn mislukkingen en de doelen die hij nooit heeft bereikt. In deze “fase” ontstaan er diepe vragen over beslissingen, relaties, carrière, de zin van het leven en elk ander aspect dat verband houdt met de trigger.
3. Crisis. Dit is de fase van conflict en innerlijke spanning. Hier ontstaan emoties zoals verdriet, spijt, boosheid, angst, angst voor het onbekende, onzekerheid, enz.
4. Verkenning. Gedreven door zijn overpeinzingen en conflicten begint het subject te zoeken naar nieuwe manieren om te leven en die dimensie van zijn leven te veranderen waarin hij zich ontevreden voelt. Hij/zij kan bijvoorbeeld nieuwe activiteiten ondernemen, relaties verlaten, nieuwe relaties beginnen, andere passies ontdekken, enz.
5. Reconstructie. Na het benaderen van nieuwe doelen, het veranderen van levensstijl en het vinden van wat hij/zij zoekt, reconstrueert de persoon zijn/haar bestaan, neemt beslissingen die zijn afgestemd op zijn/haar nieuwe doelen of waarden en past zich daaraan aan.

Dit proces verloopt niet lineair zoals het lijkt. Meestal overlappen deze “stadia” elkaar en zijn ze met elkaar verbonden. De volwassene kan heen en weer gaan van de ene fase naar de andere en tijdens het proces verschillende emoties, overwegingen en veranderingen ervaren.

Oorzaken van de midlifecrisis

De redenen voor deze crisis zijn divers, maar de meestvoorkomende zijn onzekerheid, buitensporige verantwoordelijkheid of routine. Hetzelfde geldt voor conflicterende partners, het besef van gemaakte fouten, verveling of het ontbreken van duidelijke doelen. Laten we eens kijken naar andere oorzaken.

Overlijden van een dierbare

Het verliezen van een dierbare (familielid, vriend, partner) is een schokkende ervaring die op middelbare leeftijd kan leiden tot het begin van de midlifecrisis. De dood zet mensen aan het denken over hun eigen eindigheid en de betekenis die ze aan hun leven geven.

Pensioen

Met pensioen gaan is een belangrijke gebeurtenis die een aanzienlijke verandering in identiteit en routine met zich meebrengt. Sommige mensen kunnen zichzelf niet verder zien dan hun werk, dus met pensioen gaan kan hen een leeg gevoel geven en angstig maken over hun nieuwe rol in de wereld.

Echtscheiding

Dit is een andere oorzaak die een midlifecrisis kan bespoedigen. Scheiding brengt niet alleen een verandering in identiteit met zich mee, maar ook de ontwrichting van een hele gezinsstructuur, vooral als er kinderen zijn.

Een scheiding leidt ertoe dat mensen opnieuw nadenken over een leven zonder hun partner en dat ze oog in oog komen te staan met het feit dat ze na zoveel jaren samen te hebben geleefd, alleenstaand zijn.

Veroudering

Sterfte en veroudering zijn vaak een van de belangrijkste oorzaken. Naarmate mensen de middelbare leeftijd naderen, worden ze zich meer bewust van hun verouderingsproces en dat ze “geen tijd meer hebben”. Als gevolg daarvan beginnen ze hun leven te herzien en vragen ze zich af wat ze tot nu toe bereikt hebben.

Veranderingen in verantwoordelijkheden

Als mannen en vrouwen de middelbare leeftijd bereiken, kunnen ze geconfronteerd worden met de uitdaging om zich aan te passen aan nieuwe rollen die niet in hun plannen stonden.

Bijvoorbeeld de zorg voor zieke ouders, wennen aan een huis zonder kinderen (lege-nest-syndroom) en een nieuwe gezinsdynamiek, enz. Deze veranderingen kunnen leiden tot ontevredenheid en twijfels over het doel van het leven.

Onvervulde doelen

Als je de 40 of 50 bereikt zonder de dromen te hebben waargemaakt die je als jongere had, kan dat voor velen erg teleurstellend zijn. Onvervulde doelen en onrealistische verwachtingen zijn sterke triggers voor deze crisis, die ertoe leidt dat ze opnieuw nadenken over wat ze doen en het leven dat ze leiden.

Geslachtssocialisatie en de midlifecrisis

Geslachtssocialisatie zal een sleutelrol spelen in de crisis, afhankelijk van de context, het machismo en het patriarchaat van een samenleving. Zo beïnvloeden de verwachtingen die aan mannen en vrouwen worden gesteld de manier waarop ze hun leven interpreteren en zich erover voelen.

Door traditie, en vooral in meer patriarchale culturen, zijn mannen gesocialiseerd om sterk, succesvol, autonoom en zelfvoorzienend te zijn. Op middelbare leeftijd kan de druk om succes te laten zien in hun carrière en op financieel gebied (een symbool van macht) een crisis veroorzaken als ze daarin falen.

Vrouwen daarentegen, die opgroeien in zeer patriarchale samenlevingen en families, worden opgevoed met een focus op zorg, moederschap, dienstbaarheid en zelfopoffering. In deze context kan een vrouw die dit model heeft geïnternaliseerd een dergelijke crisis ervaren als ze op 40-jarige leeftijd zonder gezin komt te zitten.

Dankzij de strijd voor gendergelijkheid zijn deze verschillen echter geëvolueerd. Daarom is het normaal dat vrouwen ook hun crises hebben omdat ze niet slagen in hun professionele carrière, omdat ze niet zelfvoorzienend of onafhankelijk zijn, enzovoort. Vandaag de dag verklaart gendersocialisatie de crisis niet volledig meer zoals vroeger.

Tegenwoordig hebben burgers meer mogelijkheden om hun leven te personaliseren, wat het opsporen van een gemeenschappelijke oorzaak voor de crisis ingewikkelder maakt. Iedereen ervaart de crisis om zijn eigen redenen en levenservaringen, want iedereen is de auteur van zijn eigen bestaan en zijn eigen ongemak.

Hoe lang duurt deze crisis?

De crisis heeft geen standaardduur, maar verschilt van geval tot geval. Het kan enkele maanden of weken tot enkele jaren duren. Het hangt allemaal af van de persoon en hoe die ermee omgaat.

Sommige mensen gaan heel snel door de crisis heen. Ze zijn in staat om het conflict op te lossen en met relatief gemak nieuwe betekenis, doel en richting te creëren. Bij anderen verloopt het proces langzamer en langduriger en vermijden ze de crisis. Zij vinden het moeilijk om de uitdaging die deze met zich meebrengt aan te gaan.

Omgaan met de crisis hangt ook af van contextuele variabelen. Als de persoon bijvoorbeeld steun krijgt van familie en vrienden, of als hij of zij in goede geestelijke en lichamelijke gezondheid verkeert, kan hij of zij sneller herstellen. Ook financiële stabiliteit en de beschikbaarheid van middelen spelen een belangrijke rol bij het beheersen van de crisis.

Wat je kunt doen in het licht van deze crisis

Het is essentieel om een positieve houding aan te nemen. Het maakt niet uit als ze je erop wijzen dat je “ouder” bent, het is goed om te weten dat leeftijd ervaring, anekdotes en kennis met zich meebrengt. Je hebt nog vele jaren voor de boeg, het is het niet waard om ze te verspillen aan lijden.

Vergeet niet om te genieten. De ervaring van het opgroeien en het doorstaan van veel problemen maakt je nog interessanter en beter voorbereid op wat komen gaat. Je zult meer zelfbeheersing hebben en de consequenties van je daden kennen. Onthoud dat de beste tijd het hier en nu is. Hier zijn enkele andere suggesties.

1. Herzie je doelen

Zoals je weet kan deze crisis een gevolg zijn van het niet halen van je doelen. Je moet even de tijd nemen om je doelen en waarden te evalueren. Maak een lijst van je huidige doelen en waarden en vergelijk ze met die van vroeger. Vraag jezelf nu af of de doelen die je nu hebt echt weerspiegelen wat je wilt en wat belangrijk voor je is. Zo niet, dan is het tijd om ze opnieuw te definiëren.

2. Bescherm je gezondheid

Het niveau van stress, angst, zorgen of verdriet dat je in deze periode ervaart, heeft invloed op je gezondheid. Daarom raden we je aan om je gewoontes te veranderen en activiteiten te ondernemen die je mentale en fysieke gezondheid verbeteren. Doe aan lichaamsbeweging, mediteer, slaap voldoende, spreek je emoties uit, breng tijd door met vrienden en familie, ga in therapie, enz.

3. Maak contact met je hobby’s

Het is belangrijk om tijd te maken om die hobby’s te beoefenen die je vergeten bent. Maak contact met wat je nog steeds leuk vindt. Als je activiteiten waar je ooit van genoot niet meer leuk vindt, dan is het tijd om andere te ontdekken. Probeer een nieuwe hobby, zoals wandelen, dansen, theater of sport, artistieke activiteiten…

4. Koester en voed je relaties

Betekenisvolle relaties met vrienden en familie zijn een onschatbare bron van steun om door deze crisis heen te komen. Zoek je toevlucht bij hen en breng quality time met hen door om de band te versterken. Organiseer bijeenkomsten om te praten, te luchten en advies te vragen. Laat hen jou ook helpen en verzorgen.

5. Accepteer verandering

Omarm het heden en de veranderingen die het met zich meebrengt. Accepteer wat er gebeurt, maar leg je er niet bij neer, integendeel, zoek naar manieren om te verbeteren. Beoefen dankbaarheid zodat je je niet zo focust op wat je mist. Schrijf over wat je ervaart en hoe het je kan helpen om als persoon te groeien.

Bestaat een midlifecrisis echt?

Tot nu toe hebben we de term “midlifecrisis” opgevat vanuit de populaire kennis die verspreid is door de media, series en films. Maar wat zegt de wetenschap en het onderzoek erover – hebben mensen echt een midlifecrisis als ze de middelbare leeftijd bereiken?

De waarheid is dat onderzoek deze crisis niet ondersteunt en het ook niet erkent als een universeel fenomeen. Een onderzoek (Engelse link)  gepubliceerd in Motivatie en Emotie staat dat slechts 26% van de mensen boven de 40 een midlifecrisis heeft. Bovendien verschijnt deze niet als een gevolg van leeftijd, maar van belangrijke gebeurtenissen.

Deskundigen op het gebied van de ontwikkeling van de middelbare leeftijd (Engelse link) bevestigen opnieuw dat de “midlifecrisis” op elk moment van de volwassenheid kan plaatsvinden, omdat de aanleiding niet de leeftijd is, maar gebeurtenissen die daar los van staan, zoals het verlies van een baan, ziekte, economische moeilijkheden, enzovoort.

Deze beroemde crisis is eerder een sociale constructie, gevoed door de entertainmentindustrie, dan een normatieve ervaring.

Het is belangrijk om dit in gedachten te houden omdat, zoals Margie Lachman in 2015 (Engelse link) aangaf, het promoten ervan kan leiden tot een self-fulfilling prophecy. Bovendien, zegt ze, kan het gebruikt worden als excuus voor slecht gedrag en leiden tot verkeerde diagnoses.

De crisis: een periode van reflectie

In dit artikel hebben we geleerd dat, ondanks het gebrek aan empirische ondersteuning, de “midlifecrisis” een term is die gebruikt wordt om te verwijzen naar een periode van diepe introspectie en reflectie, waarin mensen verschillende aspecten van hun leven in vraag stellen. Het heeft geen vaste duur of universele oorzaken.

Het moet omarmd worden als een kans om te groeien en te herontdekken wat echt belangrijk is. Dankzij de crisis hebben sommige mensen de mogelijkheid om hun leven te verrijken en verstandiger te leven. Elke crisis markeert een voor en na dat ons bestaan voller maakt. We moeten alleen weten hoe we er ons voordeel mee kunnen doen.