De invloed van Dionysos in het leven van vandaag
De mythe van Dionysos wordt vaak in verband gebracht met dronkenschap, feesten en gebrek aan grenzen. Anderzijds wordt hij ook geassocieerd met chaos en geweld. Dionysos was de god van de druivenoogst, boomgaarden, fruit, vegetatie en vruchtbaarheid. Heeft hij echter enig belang en invloed op de moderne wereld?
Aanbidders van Dionysos zochten gemeenschap met de god door de euforie en extase die muziek en dans voortbrachten. Zoals Nietzsche opmerkte, stond Dionysos in het oude Griekenland tegenover Apollo, die rationaliteit, orde en rede vertegenwoordigde.
De figuur van Dionysos vertegenwoordigt een element van de psyche dat we niet buiten beschouwing mogen laten als we, zoals Jung voorstelde, alle aspecten van ons bestaan willen aanvaarden en integreren.
Het oplossen van de grenzen van het zelf
Dionysische rituelen vonden plaats op locaties ver van de grote stad. Deze rituelen bestonden uit dansen en liederen en werden voornamelijk uitgevoerd in bossen en grotten. Deelnemers werden ingewijd in de mysteriën van Dionysos.
Ze werden ondergedompeld in mystieke ervaringen via dans, muziek en de roes van wijn of een andere psychoactieve stof. De hele ervaring was gericht op de ontbinding van het individu en de extatische vereniging met de groep.
De invloed van Dionysos is echter niet beperkt tot de oude wereld. In feite is ze ook inherent aan bepaalde aspecten van de huidige samenleving. De razernij en overtredingen die kenmerkend zijn voor de Dionysische mythe blijven inderdaad opwellen in het bewustzijn van mensen in de wereld van vandaag.
Ondanks pogingen om onze passies onder rationeel toezicht te houden, blijven we vaak zoeken naar de ontbinding van onze individualiteit in wat we hedendaagse rituelen zouden kunnen noemen.
Velen van ons gaan bijvoorbeeld naar disco’s, elektronische feestjes en concerten, en verliezen zich in een wirwar van zweet, dronkenschap en wilde dans. We streven naar ontbinding, waarbij we samen met degenen die dezelfde ruimte delen een uniforme massa vormen. In feite proberen we voor een paar uur het feit te overwinnen dat we eigenlijk afzonderlijke wezens zijn en niet als één.
Hetzelfde gebeurt bij voetbalwedstrijden. Supporters, gedeeltelijk verenigd en geïdentificeerd met hun team, uiten zich met sprongen, geschreeuw en liederen. In feite ventileren ze allerlei intense emoties die in het diepst van hun psyche besloten liggen.
Ook kermissen worden tegenwoordig voorgesteld als een uiting van Dionysos. Gedurende een paar dagen per jaar hebben mensen de gelegenheid om hun zelfbeheersing te vergeten en zich over te geven aan plezier. Ze gebruiken maskers en kostuums om hun remmingen af te leggen en een paar uur aan zichzelf te ontsnappen.
Dionysos en het theater
Velen beschouwen Dionysos als een marginale godheid van het Griekse pantheon. Dat komt omdat zijn cultus meestal in de buitenwijken van Athene werd gevierd. Hij was echter ook geïntegreerd in het burgerlijke leven door de Dionysia. Dit was een door de Atheense staat gefinancierd feest, met als centrale as een toneelwedstrijd.
Het genre van de tragedie was bij deze festiviteiten van groot belang. De diepgaande thema’s zijn kenmerkend voor oude Griekse tragedies. Bijvoorbeeld ethiek, rechtvaardigheid, lot, waanzin, liefde, macht en dood.
Deze thema’s werden uitgedrukt door de passie van de personages, het geweld van de conflicten, de ironie van de dialogen, en de emotie van de eindes.
Voor Aristoteles bevatte tragedie cathartische elementen (Spaanse link) die hielpen negatieve emoties te zuiveren. Volgens zijn theorie is catharsis het zuiveren of loslaten van negatieve emoties zoals angst of verdriet. De toeschouwer identificeert zich met de personages van de tragedie en ervaart dezelfde gevoelens als zij. Aan het eind van de tragedie komt er een gevoel van opluchting, ook al zijn de negatieve gevoelens niet helemaal verdwenen.
Daarom kunnen kijkers gevoelens als angst en verdriet ervaren zonder dat ze die in het echt hoeven te ondergaan. Iets soortgelijks gebeurt vandaag de dag met ons als we kijken naar series of films die sterke gevoelens in ons losmaken.
Of, wanneer we ons onderdompelen in spannende romans of zelfs in videospelletjes. Daardoor ervaren we een reeks emoties die ons kunnen helpen onze eigen gevoelens beter te begrijpen.
Tegenwoordig belichaamt de figuur van Dionysos de zoektocht naar ontbinding, naar het wegvallen van de grenzen tussen het zelf en de ander, en de overgang van het meervoudige naar het enkelvoudige, door de feestelijke vereniging.
Het belang van de Dionysiër in de samenleving
Hoewel velen de woedende manifestatie van Dionysos vrezen, wordt zijn beheerste expressie voorgesteld als een uitlaatklep voor de donkerste passies van de mens. Dat gezegd hebbende, het gebrek aan controle over zo’n ervaring sluimert altijd. Het risico van chaos en geweld kan inderdaad onbedoelde gevolgen hebben voor de samenleving.
We mogen niet negeren dat de cathartische blootstelling therapeutische kwaliteiten heeft die de geest plegen te kalmeren. Het ontkennen van de aard van Dionysos vanwege de potentiële overloop ervan, zou betekenen dat we een veilige ruimte ontzeggen voor de expressie van bepaalde passies. Anders zouden ze in elke dagelijkse situatie kunnen doorbreken.
Tegenwoordig vormt de ervaring van Dionysos de zoektocht naar ontbinding, naar het wegvallen van de grenzen tussen het zelf en de ander, en de overgang van het meervoudige naar het enkelvoudige, door de feestelijke vereniging.
Deze volledige ervaring van vrijheid en overgave kan een manier zijn om vervulling te bereiken. We moeten echter oppassen dat we niet te veel uitleven. In feite moeten we onze ervaringen inperken binnen het kader van bepaalde geritualiseerde gebeurtenissen. Bovendien moeten we oppassen dat we onze diepste passies op een gezonde manier kanaliseren.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Nietzsche, F. (2004). El Nacimiento de la Tragedia. El Cid Editor.
- Wunenburger, J. (2004). “Las figuras de Dioniso. Renovación y obstáculos hermenéuticos contemporáneos” en El imaginario en el mito cásico: IV Jornada organizada por el Centro de Estudios del Imaginario / corrd. por Hugo Francisco Bauzá, pp. 11-22.