De neurobiologie van impulsiviteit: de oorsprong van controleverlies

Heb je ooit gesproken of gereageerd zonder na te denken, en uiteindelijk iemand gekwetst? Er zijn weinig gebeurtenissen die zulke negatieve gevolgen kunnen veroorzaken als het verliezen van de controle over ons gedrag. Wat gebeurt er echter in de hersenen in deze situaties?

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 09 november, 2022

Heb je vaak het gevoel dat er twee mensen in je leven? Er is degene die verstandig, bedachtzaam en kalm is. Dan is er de ander die impulsief en automatisch handelt, waardoor je geen kans krijgt om de controle te houden. Impulsiviteit is een onaangename vijand die je leidt naar ongeregeld gedrag waar je later spijt van krijgt.

Soms betrap je jezelf erop dat je ‘s nachts de koelkast plundert, gedreven door een ongebreideld soort angst waardoor je van alles en nog wat eet. Op andere momenten neemt je impulsieve geest overhaaste beslissingen voor je, waardoor je monumentale fouten maakt. Dit betekent dat je graag altijd de kalme en meditatieve aanpak zou kiezen, degene die nadenkt voordat hij handelt.

Maar we worden allemaal op een bepaald moment gedomineerd door onze andere ikken die spontaan reageren zonder rekening te houden met de gevolgen van hun acties. Maar waarom gebeurt dat? Wat gebeurt er bijvoorbeeld in de hersenen van het zeer impulsieve kind dat zo moeilijk op te voeden is? Hoe kunnen we hen een meer bedachtzame en ontspannen houding bijbrengen?

De neurobiologie van impulsiviteit

Impulsiviteit wordt gedefinieerd als onverwachte, buitensporige en onredelijke reacties die mensen in allerlei situaties aannemen. Het is een bijna automatisch gedrag als reactie op een verlangen of een behoefte. In feite laat je je meeslepen door een latente emotie zonder rekening te houden met de gevolgen van deze handelingen.

Iedereen heeft wel eens zo’n situatie meegemaakt. Vooral in onze jonge jaren. Dit is geen toeval. In feite komt impulsief gedrag veel voor bij kinderen en adolescenten, omdat hun prefrontale cortex pas op 24-jarige leeftijd klaar is met rijpen. Dit hersengebied is verantwoordelijk voor het uitoefenen van uitvoerende functies en gereguleerd gedrag.

Ook moet worden opgemerkt dat impulsiviteit voorkomt bij tal van psychische stoornissen. Verslavingen, angst, depressie, bipolaire stoornis, obsessieve-compulsieve stoornis, evenals impulscontrolestoornis of antisociale stoornis hebben hetzelfde kenmerk.

Hoewel het duidelijk is dat niet al het impulsieve gedrag een psychisch probleem verraadt, is de vraag… wat gebeurt er in onze hersenen als we zo handelen?

We zijn impulsief om verschillende redenen

Impulsiviteit ontstaat om verschillende redenen. Het kennen van deze triggers is essentieel om verschillende interventietechnieken toe te passen. Laten we ze eens bekijken.

• De impulsieve persoonlijkheid. De opvoeding die een individu kreeg of de context waarin hij of zij is opgevoed en gevormd, bevordert een intolerante benadering van frustratie, een benadering die automatisch reageert.
• Reactie-impulsiviteit is een andere typologie met een biologische oorsprong. In deze gevallen zijn mensen niet in staat hun reacties te moduleren, zelfbeheersing toe te passen, of zich rationeel te gedragen.
• Keuze-impulsiviteit. Ze zijn niet in staat om versterkingen en bevredigingen uit te stellen. Bovendien zoeken ze onmiddellijk genot en kunnen ze verslavend gedrag aannemen.

Veranderde dopaminerge en serotonerge systemen

Onderzoek (Engelse link) van de Yale University (VS) verdiepte zich in de neurobiologie van impulsiviteit. Het onderzoek stelde dat een van de oorzaken ligt in de ontregeling van de dopaminerge (DA) en serotonerge (5HT) systemen.

Deze verandering in de afgifte van dopamine en serotonine zorgt ervoor dat mensen problemen hebben met het reguleren en beheersen van hun gedrag. De hersenschors verliest aan operabiliteit en wordt daarnaast onderworpen aan impulsieve mechanismen.

De peptide van impulsiviteit

Een peptide is een soort molecuul gevormd door de vereniging van verschillende aminozuren. Men heeft ontdekt dat de peptide, MCH, die ook werkt als een hormoon dat melatonine concentreert, op zijn beurt impulsiviteit bemiddelt.

In feite toonde een studie (Engelse link) gepubliceerd in het tijdschrift Nature Communications aan dat MCH impulsiviteit activeert of reguleert via laterale hypothalamische neuronen. Inzicht in deze neurale substraten van de neurobiologie van impulsiviteit vergemakkelijkt de ontwikkeling van steeds nieuwe behandelingen om ontregeld of probleemgedrag te behandelen.

De genetische oorsprong en waarom sommige kinderen impulsief geboren worden

Het zou echt nuttig zijn om degenen met een grotere neiging tot impulsief gedrag vroegtijdig te kunnen opsporen. Het zou ons in staat stellen om opvoedingsrichtlijnen te geven vanaf de kindertijd met als doel verschillende problemen te voorkomen die te maken hebben met geestelijke gezondheid.

Hoe verrassend het nu ook lijkt, over een paar jaar zullen we dit kunnen uitvoeren. De McGill Universiteit heeft een techniek ontwikkeld waarmee jonge kinderen die het meeste risico lopen op impulsief gedrag kunnen worden gediagnosticeerd.

Het onderzoek (Engelse link) bevindt zich momenteel in de experimentele fase, maar het is gelukt om de aanwezigheid van verschillende genen in de prefrontale cortex en het striatum op te sporen die dit soort patronen mediëren.

Het identificeren van deze neurobiologische handtekening zou bijvoorbeeld de ontwikkeling van specifieke programma’s vergemakkelijken om op te voeden in impulsbeheersing, weerstand tegen frustratie en correct emotioneel beheer.

Dit zou ongetwijfeld essentieel zijn voor ons allemaal om te leren. Het zou vooral ook gunstig zijn voor mensen die in de toekomst in dit opzicht problemen dreigen te krijgen.

Tot slot moet worden opgemerkt dat we nu een veel beter begrip hebben van de mechanismen van de neurobiologie van impulsiviteit. In feite kunnen we er allemaal aan werken en deze eigenschap, die tot zoveel ongemak en spijt leidt, verbeteren. Sterker nog, het zorgt ervoor dat we leven met versies van onszelf die ons gewoon niet bevallen. Iets wat koste wat kost vermeden moet worden.