Codependency en hoe het relaties en zelfvertrouwen vernietigt
Codependency is wanneer we zo afhankelijk zijn van een andere persoon dat het een verslaving wordt. Dit kan voorkomen bij koppels, maar ook binnen het gezin, bijvoorbeeld tussen moeder en dochter. Wat de context ook is, in relaties waar sprake is van een duidelijke afhankelijkheid, heeft de afhankelijke persoon het gevoel dat hij de ander nodig heeft om gewoon te kunnen blijven leven. We hebben het hier over een psychologische afhankelijkheid die erg verbonden is met onze emoties.
In het geval van dependency gaat de afhankelijkheid verder dan simpelweg het verlangen om bij iemand te zijn. Het houdt in dat we denken dat de andere persoon essentieel en onvervangbaar is. En dat hij gekoppeld is aan ons gevoel van welzijn. Zijn aanwezigheid in ons leven wordt een absoluut noodzakelijke voorwaarde voor ons om ons goed te kunnen voelen. Het is een behoefte die we op elke mogelijke manier moeten bevredigen om gelukkig te kunnen zijn.
Emotionele afhankelijkheid gaat vaak hand in hand met jaloers gedrag. Door de ander te manipuleren of te zien als ons bezit, putten we hem helemaal uit. Waardoor de andere persoon de relatie uiteindelijk meestal beëindigt en het eindresultaat is dat de irrationele overtuiging waar onze afhankelijkheid op gebaseerd was, uitkomt, dat wil zeggen “zonder jou ben ik niets.”
In andere gevallen is het niet zo dat alleen een van de twee afhankelijk is van de ander, maar dat beiden afhankelijk zijn van elkaar, alleen op verschillende manieren. Dit is een situatie die we emotionele codependency noemen. In een codependent relatie is een van de twee afhankelijk in de zin dat hij denkt dat hij niet gelukkig kan zijn zonder zijn partner. Terwijl zijn partner ook afhankelijk is, maar in dit geval is de partner afhankelijk van de afhankelijkheid van de ander!
Codependency of altruïsme?
Om dingen duidelijker te maken: de afhankelijke persoon heeft zijn partner nodig en zijn partner heeft de sterke behoefte om hem te beschermen en bij te dragen aan en te zorgen voor zijn welzijn. Natuurlijk is het noodzakelijk om voor onze partner te zorgen om een gezonde en liefdevolle relatie in stand te houden. Dit moet echter altruïstisch gebeuren, uit liefde voor die persoon en niet om een onderliggende afhankelijkheid te voeden.
De gedragspatronen die voortkomen uit codependency genereren alleen een versterking van de afhankelijkheid tussen de twee, en het vervullen van behoeften waar niet aan is voldaan in de kindertijd.
Door voor de veiligheid van de ander te zorgen, hem buitensporig te beschermen en voor hem te zorgen alsof hij niet in staat is om dit zelf te doen, lijkt de afhankelijke partner kracht en betekenis te vinden en zijn zelfvertrouwen te versterken. Bovendien is deze manier van handelen hetzelfde als het water dat de dorst van de persoon die afhankelijk is lest. Op deze manier passen de stukjes van de puzzel perfect in elkaar en genereren en versterken ze de afhankelijkheid.
Hierdoor ontstaat er een giftige vicieuze cirkel binnen de relatie. Het geluk van de een hangt af van de ander af. Tegelijkertijd hangt het geluk van de ander af van zijn partners behoefte aan gehechtheid. Het lijkt misschien vreemd, maar studies tonen aan dat dit is hoe sommige koppels functioneren.
Wat is het eindresultaat van deze dynamiek? Het koppel ervaart nooit een gezonde en bevredigende relatie. Lijden en het gevoel van leegte worden de belangrijkste spelers in de relatie. In de zeldzame gevallen waarin de relatie blijvend is, worden beide partners gedwongen intens ongemak te ervaren omdat ze uiteindelijk hun eigen identiteit verliezen.
Symptomen en kenmerken van emotionele codependency
Hoewel de beschermende persoon sterk lijkt, is dit niet het geval. De waarheid is dat zorgen voor hun partner de enige manier is waarop deze mensen voor hun eigen gevoel van eigenwaarde kunnen zorgen. Hier is een samenvatting van de verschillende symptomen van emotionele codependency:
Er is geen sprake van zelfvertrouwen
Zoals we eerder zeiden, hebben mensen in een codependent relatie meestal een laag zelfbeeld. Ze proberen dat te vervangen door zichzelf nuttig te voelen. Dit nut komt voort uit de wetenschap dat ze van waarde zijn voor een andere persoon, in dit geval hun partner.
In veel gevallen begon dit gebrek zich te vormen in hun kindertijd. Vanuit afhankelijkheden die ze ervoeren binnen de belangrijkste relaties in de vroege jaren van hun leven. Waarschijnlijk werden ze in deze relaties beloond wanneer ze iets voor iemand anders deden. Vanaf dat moment leerden ze dat hun waarde afhing van wat ze aan anderen konden bijdragen.
Ze proberen de ander te beheersen
Hun zelfvertrouwen is afhankelijk van het gegeven dat de andere persoon hen nodig heeft. Daarom hebben ze de neiging om manipulatie en controle te gebruiken om ervoor te zorgen dat hun ‘slachtoffer’ niet zal ontsnappen. Om zich waardevol en nuttig te voelen, hebben ze het nodig dat de ander afhankelijk van hen blijft. En dit kunnen ze alleen voor elkaar krijgen door hun partner te controleren.
Een andere veelvoorkomende strategie om ervoor te zorgen dat de ander afhankelijk van hen blijft, is door zijn zelfrespect te ondermijnen. Door de ander zich nutteloos en waardeloos te laten voelen, denkt hij dat hij iemand nodig heeft om tot zijn ‘redding’ te komen. En, natuurlijk, is dat het moment waarop de andere persoon verschijnt. En hem op een schijnbaar onzelfzuchtige en opofferende manier redt.
Ze zijn bang voor de onafhankelijkheid van de ander
Wanneer ze zich realiseren dat de ander een soort van onafhankelijke actie heeft ondernomen, zoals zelf een beslissing nemen, raken ze in paniek. Vervolgens doen ze uitermate hun best om de situatie te ‘herstellen’ zoals deze was. Daarom is het niet ongebruikelijk voor hen om alles wat ze op dat moment doen te laten vallen. Alleen maar om de andere persoon te ‘helpen.’ Op deze manier blijven ze hun superieure positie behouden als de beschermer van de ander.
Ze zijn bang dat de ander dingen alleen zal bereiken en dat hij zal beseffen dat hij eigenlijk geen hulp nodig heeft. Of dat de andere persoon beseft dat er andere mensen zijn, naast zijn partner, die hem kunnen helpen.
Ze zijn geobsedeerd door hun partner
Deze mensen zijn van mening dat ze hun partner voortdurend in de gaten moeten houden. Hierdoor worden ze obsessief en verliezen ze uiteindelijk hun eigen identiteit. Ze denken dat het leven van hun partner makkelijker maken de enige missie is die hun welzijn kan bevorderen. Als ze hierin een fout maken, vinden ze het vaak zeer moeilijk om zichzelf te vergeven. Hevige frustratie ligt dan op de loer.
Ze hebben te veel behoefte aan goedkeuring
De goedkeuring die we krijgen van andere mensen is vaak een waardevolle bron van informatie om onze eigen ontwikkeling bij te houden. Wanneer we echter al ons zelfvertrouwen baseren op de informatie die we ontvangen, kan dat een probleem zijn. In die zin hebben codependents een sterke behoefte aan goedkeuring. Ze proberen dat vaak te verbergen zonder zich zorgen te maken over hoe ze dit doen. En wie is er beter in staat om onmiddellijke goedkeuring te geven dan de afhankelijke persoon?
Ze voelen zich verantwoordelijk voor de emoties van de ander
We weten dat de emoties van anderen niet van ons zijn. Toch voelen we ons vaak verantwoordelijk voor hoe anderen zich voelen. Hier hoeven we niet verbaasd over te zijn, want zo zijn we nu eenmaal opgevoed.
We hebben vaak zinnetjes gehoord als: “Maak papa niet boos op jou.” Of “Als je dat doet, zal mama overstuur raken.” Dit idee komt echter veel vaker voor bij codependents. Ze denken dat de ander zich goed of slecht voelt vanwege de manier waarop ze hebben gehandeld. Hierdoor dragen ze vaak verantwoordelijkheden op zich die hen helemaal niet toebehoren. Ze voelen zich ook schuldig voor dingen die niets met hen te maken hebben.
Ze geven hun partner vaak de schuld
Enerzijds hebben deze mensen er behoefte aan om zich nuttig te voelen door hun partner of iemand anders te helpen die van hen afhankelijk is. Op het moment dat de ander iets doet dat tegen hun ideeën indruist, hebben ze echter gelijk de neiging om het in diens gezicht te gooien of hem te beschuldigen. Dit is een strategie om ervoor te zorgen dat de ander zich slecht voelt en zijn gedrag zal veranderen.
“Met alles wat ik voor je doe is dit de manier waarop je me terugbetaalt,” is iets dat vaak gezegd wordt in dit soort situaties. “Je weet gewoon niet hoeveel ik voor je opoffer.” Of “ik heb alles opgegeven om je gelukkig te maken,” zijn er nog een paar. Kun je je hier op de een of andere manier mee identificeren? Hoewel deze situaties ons misschien verbazen, komt codependency vaker voor dan we ons misschien voorstellen.
Als je dus het gevoel hebt dat je op de een of andere manier verzeild bent geraakt in een dergelijke relatie, dan is het belangrijk om te analyseren wat er aan de hand is. Geef je gevoel van eigenwaarde een kans en durf een gezonde relatie te ervaren!
Bibliografie:
Mellody, P., Wells, A., Miller, K., Codependence : what it is, where it comes from, how it sabotages our lives. Learn to face it. Paidós Ibérica. 2005.
Mazzarello, R., Study on codependency and its influence on psychosocial risk behaviors. University of Barcelona.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Mellody, P., Wells, A., Miller, K., La codependencia: qué es, de dónde procede, cómo sabotea nuestras vidas. Aprende a hacerle frente. Paidós Ibérica. 2005.
- Mazzarello, R., Estudio sobre la codependencia y su influencia en las conductas de riesgo psicosocial. Universidad de Barcelona.