Zonder wederkerigheid geen stabiele relatie(s)

We leven in een maatschappij waarin de meeste mensen nauwkeurig bijhouden (gevoelsmatig ‘berekenen’) hoeveel ze precies geven en hoeveel ze daar vervolgens voor terug horen of op zijn minst verwachten te krijgen. We besteden een hoop tijd aan zulke interne analyses: of anderen ons wel genoeg compenseren, belonen zelfs.  Reciprociteit, dat wil zeggen wederzijdse gelijkwaardige uitwisseling, is aldus een soort sociale munteenheid geworden.

En dat veroorzaakt heel veel leed, omdat we vaak minder menen te ontvangen dan waar we recht op hadden, minder dan dat wij zelf aan de ander gaven. Met als resultaat dat we ons oneerlijk behandeld voelen en ontevreden zijn met onze interpersoonlijke relaties. Maar wederkerigheid hoeft geen bron van onbehagen te zijn als je ontdekt in hoeverre het ons helpt onze relaties echt te waarderen en als je de intrinsieke waarde van het geven zelf begint te ervaren.

Wat we van anderen verwachten

Wanneer wij iets  voor iemand doen, of anderen een gunst verlenen, verwachten we daar gewoonlijk in gelijke mate voor ‘terugbetaald’ te worden. En omdat we ons zelden voldoende vergoed voelen, zorgt dat voor veel problemen, zoals frustratie. Het is alsof ze ons gebruikt hebben, omdat ze – in onze beleving – te weinig hebben terug gegegeven.

Van anderen verwachten dat ze bepaalde dingen op een bepaalde manier doen en daar vervolgens in teleurgesteld worden, kan wantrouwen of cynisme aanwakkeren. Misschien vraag je jezelf af of je wel wilt blijven geven. Het wordt wellicht aantrekkelijker je wat dat betreft terughoudender op te stellen.

Anderen verblijden

Wat ons meestal motiveert om te geven, is dat wij er zelf een belang bij hebben en daarom graag willen dat ze zich goed voelen. Wij bekommeren ons om hun welzijn, voorzien in hun behoeften enzovoorts. En aanvankelijk verlangen we daar niets voor in de plaats.

Maar als wij ons  zelf in een penibele situatie bevinden en we een gebrek aan steun proeven, omdat mensen niet reageren zoals we gehoopt en verwacht hadden, is dat extra zuur. Nu wij eens de helpende hand nodig hebben, is niemand bereidt die te bieden, ondanks het feit dat wij geen moment aarzelden toen zij om onze hulp vroegen. En zo begint het langzaam door te dringen dat wat we ontvangen nauwelijks iets te maken lijkt te hebben met wat we anderen geven.

De behoefte aan waardering

Hoewel we ons er niet zo bewust van zijn, komt het veel voor dat we anderen een plezier doen omdat we eigenlijk juist iets van hen hopen te ontvangen. Ons geven heeft iets wanhopigs, omdat we stiekem naar niets sterker verlangen dan zélf de ontvangende partij te zijn.

We gaan er vanuit dat als ‘ik omzie naar mijn medemens, zij ook voor mij zullen zorgen’. Maar dat is een misvatting, die louter tot meer lijden en conflict in de relatiesfeer leidt. We hebben talloze keren met eigen ogen kunnen aanschouwen dat het zo niet werkt, ook al zijn we er nog steeds stellig van overtuigd dat het wel zo hoort.

Gezonder is om gelijk goed voor jezelf te zorgen en niets van anderen te verwachten. Want dan ben je ook niet verplicht, in ruil, eerst iemand anders te behagen. Dat betekent natuurlijk niet dat je niemand terzijde zou moeten of mogen staan. Dat is helemaal aan jou, zolang je er in je hoofd geen voor-wat-hoort-wat uitwisseling van maakt.

Op deze manier zal het geven zelf haar eigen genoegdoening worden.

Wederkerigheid op waarde schatten, houdt in dat je jezelf toestaat te ontvangen wat anderen je geven en daarvan te genieten. Als je van niemand iets verwacht, dan zul je vanzelf steeds meer tevredenheid en dankbaarheid ervaren.

Beschouw reciprociteit dan ook als een spontane, vrijwillige actie, waarbij iedere persoon zonder schroom mag beslissen wat, wanneer en hoeveel ze willen geven. Alleen als je anderen in dat opzicht volledig respecteert, zal de ware verdienste van wederkerigheid je ten deel vallen.

Iedereen besluit zelf

Eenieder bepaalt zelf of en in hoeverre zij iets voor anderen willen doen en wat zij anderen bereid zijn te geven. Kortom: niemand is wie dan ook wat verschuldigd. We zijn allemaal vrij en niet verplicht aan wederkerigheid te doen, net zoals niemand dat aan ons verplicht is.

Bijgevolg kan je stoppen met meten hoeveel anderen jouw geven, want dat is en blijft hun eigen beslissing. Sterker nog, zij hoeven je niets te geven, zelfs al heb jij vlak daarvoor wel iets voor hen gedaan. Omgekeerd echter, hoef jij je ook op generlei wijze verplicht of verschuldigd te voelen naar hen toe.

Balans in interpersoonlijke relaties

Wanneer we leren andermans belissingen te respecteren, dan ontdekken we tegelijk een nieuwe manier om relaties te begrijpen. Er is namelijk een grote kans dat je van sommige mensen veel meer ontvangt dan waar je überhaupt op gerekend had, terwijl dat doorgaans niet dezelfde personen zijn waar jij juist veel aan hebt gegeven.

Dit is de balans die van nature in onze interpersoonlijke relaties bestaat. Toch verrast het ons telkens weer als we meer krijgen dan we verwachtten. Maar juist op deze manier transformeert wederkerigheid zich tot een wonderbaarlijk sociaal instrument van spontane uitwisseling, waarin dankbaarheid en voldaanheid de boventoon voeren.

Wie de ware aard van wederkerigheid aanvoelt, voelt zich vrijer en verantwoordelijker voor zijn of haar eigen beslissingen. Tegelijkertijd ben je beter in staat te accepteren en waarderen wat anderen jouw op hun ‘beurt’ geven. Als je wederkerigheid op deze manier begrijpt, zullen je relaties vele malen vervullender zijn – zowel voor jou, als voor de ander.