Zondagsblues: de melancholie op zondagen
Voor vele mensen zijn zondagen van grote betekenis. Het is een dag die velen afschrikt omwille van de emoties die deze dag bij hen teweegbrengt. Velen van ons ervaren die typische melancholie op zondagen, de zondagsblues. Maar voor anderen is de laatste dag van de week een moment om hun batterijen weer op te laden en aanwezig te zijn.
Op zondag voelen vele mensen zich onrustig en angstig. De dag overweldigt ons met nostalgie en waarheid. Op een bepaalde manier is het net alsof zondag ons met een ferme dosis werkelijkheid in het gezicht slaat. ‘Hier ben ik, hier is je vrijheid, hier ben jij, hier is je leven.’ Het is het einde van een cyclus, het einde van de week.
Zondagen tonen ons als het ware alles waaraan we niet wilden denken. Je kan het vergelijken met het openen van een lade die we de hele week zo hard probeerden dicht te houden. Maar het is bijna net magie want op zondag gaat de lade altijd weer open. Het is een moment om het te ontsluiten en er alles uit te laten dat we niet wilden voelen.
Aan de andere kant is zondag een beetje een paradox. Want vaak zijn we die dag het meest moe. We vragen ons af hoe we in godsnaam in staat zullen zijn om nog een week als deze te beginnen. Maar op zondag zijn we natuurlijk moe omdat ons uurrooster er in het weekend anders uitziet. Deze veranderingen zorgen ervoor dat ons lichaam een beetje het noorden kwijt is. Soms komt dat omdat we te veel rusten. Een andere verklaring is dat de verandering van de stress tijdens de rest van de week naar het weekend intens was.
Vanwaar komt die melancholie op zondagen?
Zondag doet ons nadenken over het leven. Dan is er niets dat ons afleidt of ons tegenhoudt om na te denken. Dit is je leven, dit is wie je bent. Je wordt als het ware in je blootje gezet en weerloos achtergelaten voor een onzekere toekomst. Op maandag zullen we onze werkkleren aantrekken, letterlijk en figuurlijk. Terwijl we opnieuw gaan werken, zullen we afleiding vinden voor de zondagsblues.
Door bezig te blijven vinden we vrede, betekenis, richting en stabiliteit. We betekenen iets, we hebben een doel. In de wereld hebben we een plaats. Ook wij zijn een zandkorrel die helpt om de samenleving op te bouwen. Het is een samenleving vol mensen die bang zijn voor het moment waarop hun leven onthuld zal worden voor wat het is. We zijn mensen die, hoe tegenstrijdig ook, doodsbang zijn voor vrijheid.
In zijn werk ‘The Fear of Freedom’ (1941) heeft Erich Fromm op deze situatie gewezen. Hier belicht hij deze vreemde paradox tussen het verlangen naar vrijheid en de angst ervoor en de verantwoordelijkheid die het inhoudt. Als ik vrij ben, dan ben ik volledig verantwoordelijk voor mijn bestaan en mijn keuzes. In deze afgrond moet ik mezelf uitvinden. Dit veroorzaakt een intense ellende, onbehagen en onzekerheid.
Soms proberen we al het mogelijke uit om de zondagsblues te vermijden
We voelen een leegheid die zich vult met melancholie. Het is een melancholie die in deze beangstigende laatste dag van de week optreedt. En die dag noemen wij zondag. Zondagen zijn een vorm van niemandsland tussen wat we in de samenleving zijn (onze beroepsmatige rol) en wat we diep vanbinnen zijn. Onze fundamentele eenzaamheid staart ons recht in het gezicht. Die eenzaamheid willen we niet zien.
Soms duwen we die eenzaamheid weg en gaan we op zoek naar om het even welk gezelschap. We doen alles om toch maar niet alleen te zijn. Want als we alleen zijn, dan voelen we hoe de blues ons overvalt. We zullen dus al het mogelijke doen om deze gevoelens te vermijden. Misschien slapen we de hele dag. Of we brengen onze tijd door in het gezelschap van mensen die ons niets te bieden hebben. Soms proberen we alleen maar om bezig te zijn.
Vele mensen die verslaafd zijn aan werken, kunnen het idee een volledige dag door te brengen zonder te werken niet verdragen. Want een dag zonder werk betekent dat ze geconfronteerd worden met de waarheid over wie ze zijn. Ze zullen merken hoe ze weglopen van zichzelf. Fanatieke activiteit vult ons met leven omdat we bezig zijn en ons nuttig voelen. Maar het verwijdert ons ook van wie we werkelijk zijn. Het houdt ons op een afstand van onze eenzaamheid en onbehagen.
Werken leidt ons af van wie we diep vanbinnen zijn
Werken helpt ons om de melancholie en de angst die tevoorschijn komen op zondagen, te ontwijken. Maar alles dat we zo hard proberen te bedekken, zal uiteindelijk verschijnen wanneer we dit het minst verwachten. Dat is de reden waarom het belangrijk is om op een eerlijke manier te bekijken wat er binnenin jou gebeurt. Anders zullen we niet in staat zijn om het beste te maken van wat we proberen niet te zien.
Het is logisch dat we ons zo voelen op zondagen. We komen misschien terug van een uitstap. Het is ook de dag voordat onze drukke routine weer begint… Deze innerlijke storm heeft een betekenis en bezit een gevoel. Dit gevoel is niet altijd vanzelfsprekend. Het is belangrijk dat we leven als nuttige wezens die betekenis zoeken en erin geloven, die op zoek gaan naar constructief materiaal.
Tegelijkertijd is het ook belangrijk dat we als mensen zorg dragen voor onze menselijke aard. We kunnen zo deze natuurlijke reacties die abrupt en/of herhaaldelijk optreden, begrijpen. Door te luisteren naar onze angst en onze melancholie, door het te koesteren en te aanvaarden zal het draaglijker worden en absoluut meer voldoening geven.