Zeven van de verschillen tussen compulsies en obsessies

Hoe leven mensen met OCS met hun obsessies? Weet je hoe je ze kunt onderscheiden van dwangmatig gedrag? In feite kunnen de kenmerken die deze psychologische aandoening definiëren nogal complex zijn. Ontdek ze hier.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 17 juli, 2023

De verschillen tussen compulsies en obsessies schetsen het klinische profiel van de obsessieve-compulsieve stoornis (OCS). Deze stoornis staat op de vierde plaats van meestvoorkomende psychische aandoeningen ter wereld, volgens een publicatie (Spaanse link) in het tijdschrift Medicentro Electrónica.

OCS is een complexe en soms ernstige aandoening, omdat het de manier van denken en het gedrag van de patiënt verandert. Gelukkig zijn er effectieve strategieën om het te behandelen.

Obsessieve gedachten en de dwang zelf en de bijbehorende rituelen zijn verschijnselen die de patiënt niet kan beheersen.

Er zijn verschillende soorten OCS. Ze gaan allemaal gepaard met impulsief gedrag dat het leven van de lijder aanzienlijk beïnvloedt. Ze veroorzaken veel angst en zorgen. Hier kun je meer te weten komen over de bijzonderheden van elke dimensie.

Verschillen tussen compulsies en obsessies

Een OCS-patiënt kan obsessieve gedachten ervaren die al dan niet gepaard gaan met compulsies (dwangmatige handelingen). Het komt vaak voor dat patiënten deze symptomen lange tijd ervaren voordat de diagnose wordt gesteld.

Onderzoek (Engelse link) uit 2021, gepubliceerd in het tijdschrift PLOS ONE, stelt dat het vinden van de juiste therapie wel 17 jaar kan duren. Dit is een lange tijd. Vandaar de relevantie om te weten hoe de aandoening zich manifesteert en om de verschillen tussen compulsies en obsessies te begrijpen.

Compulsies en obsessies zijn mentale en gedragsprocessen die geleidelijk aan kracht winnen totdat ze chronisch worden. In feite komt er een moment waarop elk aspect van het psychosociale leven van de lijder volledig verandert.

1. Obsessies zijn mentale processen

Het belangrijkste verschil tussen compulsies en obsessies is dat de laatste gedachten of beelden zijn. Ze bestaan uit irrationele mentale processen waarover individuen geen controle hebben. Ondanks het feit dat ze zich ervan bewust zijn dat deze gedachten onlogisch en frustrerend zijn, hebben ze geen manier om hun verschijning te stoppen.

Aan de andere kant belemmeren obsessies elke actie en onderbreken ze het dagelijks leven van de patiënt en de mogelijkheid om helder te denken.

2. Compulsies zijn reacties op obsessies.

De compulsies bij OCS komen overeen met gedrags- of mentale reacties die de lijder ontwikkelt als reactie op obsessies. Met dwangmatig gedrag proberen ze enige verlichting te krijgen van de angst die wordt veroorzaakt door obsessieve en irrationele gedachten.

Een studie (Engelse link) uitgevoerd door de Universiteit van Kaapstad (Zuid-Afrika) beweert dat de lijder aan OCS zijn angst probeert te bedwingen met dwangmatig of ritueel gedrag. Ze weten dat deze handelingen buitensporig zijn, maar ze hebben er geen controle over.

3. De verschillende soorten obsessies

Mensen met een obsessieve-compulsieve stoornis hebben meestal meer dan één obsessie. Bijvoorbeeld:

• Angst om gekwetst te worden.
• Denken dat ze een slecht persoon zijn.
• Obsessieve gedachten hebben over perfectie en orde.
• Geloven dat als ze niet bidden, hen iets ergs kan overkomen.
• Bang zijn om ziektes op te lopen of vies te worden.
• Het onvermogen hebben om opdringerige beelden van onethische of onaangename seksuele praktijken te vermijden.
• Geobsedeerd zijn door het uitvoeren van immoreel gedrag. Bijvoorbeeld de geslachtsdelen van anderen aanraken, overtredingen begaan, enz.
• Bang zijn om andere mensen kwaad te doen. Bijvoorbeeld iemand aanrijden of per ongeluk een geliefde raken.
• Intensieve angst ervaren om de controle te verliezen. Bijvoorbeeld toegeven aan aarzelende gedachten en uiteindelijk winkeldiefstal plegen.
• De irrationele angst ervaren om nutteloze voorwerpen weg te gooien waarvan ze op een gegeven moment denken dat ze die misschien nodig hebben.
• Relationele obsessies hebben. Deze zijn gekoppeld aan relationele OCS. Ze bestaan uit het zich constant inbeelden en bang zijn dat hun partner hen verraadt.

4. Modaliteiten van compulsies of rituelen

De verschillen tussen compulsies en obsessies worden ook geassocieerd met de modaliteiten waarin de dwang zich manifesteert.

Er is een wijdverspreid idee dat OCS wordt gekenmerkt door klassieke rituelen zoals het vele malen aan- en uitdoen van lichten of het herhaaldelijk wassen van handen. Er moet echter worden opgemerkt dat de kenmerken veel breder zijn. Bijvoorbeeld:

• Schoonmaak- en organisatiedwang. Bijvoorbeeld het ordenen van boeken of kleding op kleur.
• Mentale dwanghandelingen. Getallen moeten tellen, lijstjes maken, positieve mentale beelden creëren om storende beelden te vervangen, enz.
• Controle dwang. Dit gedrag omvat een groot aantal rituele gedragingen. De lijder zorgt er bijvoorbeeld voor dat hij het gas tien keer heeft uitgezet, of trekt zijn jas vijf keer aan en uit voordat hij het huis verlaat, enz. Hoewel het aannemelijk is dat iedereen zich met deze handelingen zou kunnen bezighouden, voert de OCS-patiënt ze tot het uiterste door.

5. Onderlinge relatieverschillen

Een belangrijk verschil tussen dwanghandelingen en obsessies is de manier waarop ze getriggerd worden. Zo kan een obsessie in veel gevallen leiden tot dwangmatig gedrag, maar niet andersom. Met andere woorden, een dwang op zichzelf zal geen irrationele en obsessieve gedachte voortbrengen.

Daarom is er een onderlinge relatie. Het begint altijd met een idee of een mentaal product van een geest die de werkelijkheid op een steeds onbuigzamere manier verwerkt. Onderzoek (Engelse link) gepubliceerd in Current Psychiatry Reports stelt zelfs dat OCS voortkomt uit een duidelijke disfunctie van cognitieve processen. Het dwangmatige gedrag komt altijd later.

6. Effecten en doel

Om de anatomie van OCS te begrijpen, helpt het om te verduidelijken hoe en waarom obsessies en compulsies ontstaan.

• Een obsessie heeft een reeks effecten op het individu. Het veroorzaakt angst, een gevoel van controleverlies, angst en buitensporige zorgen.
• Een dwanggedachte verschijnt met het ‘doel’ om het negatieve ‘effect’ veroorzaakt door obsessieve gedachten te verlichten. Maar in deze poging om hun angst te verminderen, ontwikkelt de lijder gedrag dat net zo uitputtend is.

7. OCS kan voorkomen zonder compulsies

Het belangrijkste kenmerk van OCS zijn opdringerige gedachten, meestal ongewenst. Ze zijn het fundamentele fenomeen dat deze aandoening beheerst. Iemand kan echter aan OCS lijden zonder dat het leidt tot dwangmatig gedrag. Een voorbeeld hiervan is de zogenaamde Pure O of puur obsessionele OCS.

Leven met obsessieve-compulsieve stoornis

Obsessieve-compulsieve stoornis is een chronische mentale aandoening. Ze kan echter behandeld worden. Dit verbetert de levenskwaliteit van de patiënt en hij krijgt meer controle over zijn mentale processen. Maar het probleem is dat het vaak gepaard gaat met veel onbegrip en een gevoel van schaamte.

Bovendien begrijpt de omgeving van de lijder misschien niet waarom hij niet in staat is om een baan te houden en buitensporige en irrationele hygiënepraktijken uitvoert.

Sociaal begrip en psycho-educatie zijn noodzakelijk om alle geestelijke gezondheidsproblemen aan te pakken. OCS is een ziekte met genetische en hersentriggers. Niemand kiest voor dit gedrag of deze gedachten.

Als je je herkent in een van deze kenmerken en symptomen, aarzel dan niet om gespecialiseerde hulp te vragen. Er zijn specifieke therapieën voor de behandeling van OCS. Bijvoorbeeld de exposure prevention response (ERP) techniek. Maar de eerste stap moet altijd zo snel mogelijk gezet worden.