Wat weet jij over verhalende therapie?
De verhalende therapie gebruikt de vertelwijze voor therapeutische doeleinden. De vertelwijze gebruikt een gezichtspunt en een verhalende stem om een literair verhaal of een toneelverhaal voor te stellen. Deze vertelwijze is een respectvolle en niet-beschuldigende vorm van benadering. Het moet deze stelregel volgen: mensen zijn de deskundigen van hun eigen leven (Morgan, 2004).
Zoals we al vermeld hebben, probeert de verhalende therapie een respectvolle en niet-beschuldigende aanpak te creëren in de therapie en in het gemeenschapswerk. Bovendien beschouwt deze therapie het probleem als een entiteit die losstaat van de patiënt. De verhalende therapie gaat er ook vanuit dat mensen vele vaardigheden, competenties, overtuigingen, waarden, betrokkenheid en vermogens hebben. Die zullen hen ondersteunen om de negatieve invloed van het probleem in hun leven te verminderen.
“Taal is een goede aanwijzing van hoe jij jezelf ziet.”
-Stephen R. Covey-
Een verhaal betekent dat gebeurtenissen in een volgorde met elkaar verbonden zijn, door middel van tijd en volgens een thema. Wij mensen, interpreteren of geven betekenis aan onze dagelijkse ervaringen. We gaan op zoek naar manieren om gebeurtenissen te verklaren en ze een betekenis te geven.
Deze betekenis is wat vormgeeft aan onze geschiedenis, aan ons verhaal. We hebben allemaal vele verhalen over ons leven en relaties. We bezitten bijvoorbeeld verhalen over onszelf, onze vermogens, problemen, competenties, daden, verlangens, werk, successen en mislukkingen. De manier waarop we deze ervaringen hebben geïnterpreteerd, betekenis hebben gegeven en hebben geordend, heeft een effect op hoe we ons verhaal verder blijven schrijven.
“Het naar buiten brengen van een probleem houdt eigenlijk een linguïstische afzondering van het probleem in ,betreffende de persoonlijke identiteit van de patiënt.”
-Ivan Castillo Ledo-
We spreken van een opeenvolging van gebeurtenissen die door een draad in de tijd verenigd zijn. De draad die wij uitkiezen, is gebaseerd op wat beter past bij het idee van de overheersende geschiedenis. Die draden die niet passen in het normale verhaal, blijven verborgen of hebben minder betekenis (of een aangepaste betekenis) ten opzichte van het dominante thema.
Als ik bijvoorbeeld een overheersend verhaal heb, waarin ik een goede chauffeur ben en altijd de verkeersregels volg, dan geef ik betekenis aan dat verhaal. Het versterkt de conclusies van het verhaal. Wanneer ik een boete krijg, dan komt dit niet overeen met het dominante verhaal. Die herinnering wordt dus verborgen of geminimaliseerd. Want het past niet bij mijn algemene verhaal.
Wat zijn de voornaamste doelstellingen van de verhalende therapie?
De voornaamste doelstelling van de verhalende therapie is de persoon ruimte bieden om zijn of haar leven te omschrijven volgens een aangepaste verhalende wijze (wat voor hem of voor haar goed is). Dit zijn de secundaire doelstellingen van de verhalende therapie:
- Nieuwe elementen integreren in het verhaal van mensen.
- De persoon helpen om een betere toekomst op te bouwen.
- In staat zijn om deze nieuwe betekenissen met onze omgeving te delen. Dit zal dus een nieuwe relationele dimensie versterken.
Mensen zijn verhalenvertellers
Het lijkt misschien vreemd. Maar alle menselijke wezens zijn verhalenvertellers. We hebben verhalen die we aan anderen vertellen en verhalen die we aan onszelf vertellen. Bovendien zit er in elk verhaal veel waarheid en tegelijkertijd ook wat verzonnen elementen.
We worden geboren met een impuls om te vertellen. Want op die manier gaan we om met anderen. We ontwikkelen het zo ook zelf en brengen een autobiografisch geheugen tot stand dat ons betekenis verschaft. Persoonlijke verhalen zijn de manier waarop we ons eigen leven verklaren. We zijn de personen die onze wereld creëren. Dit betekent dus dat we verantwoordelijk zijn voor hoe we de wereld lezen.
“Zichzelf sturen is een verklaring die een individu geeft van de relatie tussen gebeurtenissen waarover hij zelf na verloop van tijd nadenkt.”
-Gergen-
Dit geeft ons de mogelijkheid om het eerste verschil te bepalen tussen het probleem en de persoon. Vanuit dat verschil verschijnt een grote kans. Want de persoon kan zijn eigen middelen waarderen en het probleem vanuit een ander perspectief ontleden. Het verhaal van de persoon zal voorgesteld worden door middel van gebeurtenissen die verbonden zijn met de overeenkomstige interpretatie die we ervan maken. Van daaruit zullen we een verhalende stem en een verhaallijn tot stand brengen waarin de patiënt en de therapeut tussenbeide kunnen komen.
Als onderdeel van de verhalende therapie beslissen we in het verhaal zelf wat we in onze geschiedenis overwegen en wat we opzij zetten. Ons eigen persoonlijk verhaal zal zowel door socioculturele factoren als door meer individuele aspecten, zoals onze erfelijke kenmerken beïnvloed worden.
Taal is belangrijker dan je denkt
Taal is het instrument dat we gebruiken om onszelf te creëren (of opnieuw te creëren) en voor te stellen. Het is ook nuttig om onze innerlijke wereld van gedachten en gevoelens te besturen. Daarom is de analyse van deze taal dan ook belangrijk. Als we onze werkelijkheid scheppen vanuit de verklaringen die we eraan geven, dan zal dit verhaal bepalen wat we de “effecten van het overheersende verhaal” noemen.
Deze effecten zijn bijvoorbeeld afgeleid van de toon van ons meest globale of algemene verhaal. Als ons verhaal dus een verhaal van verlatenheid en verlies is (door ons geschreven en verteld), zal het effect van dit overheersende verhaal melancholie zijn.
“Ons persoonlijke verhaal wordt zowel door socio-culturele factoren als door onze opvoeding en persoonlijke aspecten beïnvloed.”
-Leila Nomen Martin-
Het therapeutische proces van de verhalende therapie
In dit model zal de positie van de therapeut veranderen van deskundige naar metgezel van de persoon die hulp vraagt, naar de andere aanwezige in het therapeutisch proces (White, 2004).
Het idee van de verhalende therapie is eigenlijk om in staat te zijn om een alternatief verhaal te vinden. We bouwen het overheersende verhaal af ten gunste van een nieuw en ander verhaal.
Het nadenken gebeurt in functie van dit nieuw verhaal. We gaan op zoek naar wat we alleenstaande verwezenlijkingen noemen. Het zijn die verwezenlijkingen die ons de mogelijkheid bieden om nieuwe informatie en/of een nieuwe focus voor te stellen. Dat is de reden dat ze ons een kans geven om een nieuwe geschiedenis en/of identiteit uit te bouwen.
Deze techniek is tegelijk heel eenvoudig en uitermate ingewikkeld. Het is eenvoudig omdat het een taalkundige afscheiding vertegenwoordigt van het probleem van de persoonlijke identiteit van de patiënt. Het ingewikkelde en moeilijke deel is de gevoelige manier waarop we dit verwezenlijken. Het is door middel van het zorgvuldig gebruik van de taal in het therapeutische gesprek dat de genezing van de persoon op gang gebracht wordt en uiteindelijk verwezenlijkt.
Het vernieuwende aspect van de verhalende therapie is dat het een handige opeenvolging van vragen verschaft die bij mensen een voortdurend bevrijdend effect veroorzaakt. Het opvolgen van deze therapeutische aaneenschakeling is net als steen voor steen een boog bouwen. Als je probeert om de laatste trede te bereiken en je hebt de eerste stenen niet met geduld geplaatst, dan zal de boog niet standhouden.
De technische beschrijving van de verhalende therapie
We gaan ervan uit dat ons leven is wat het is. Maar we kunnen het altijd op een ander manier opnieuw bedenken. Uiteindelijk kan elke persoon zijn eigen verhaal herschrijven zoals hij dat wenst (Garcia-Martinez, 2012). Er zijn drie dimensies betreffende de verhalende matrix die ervoor zorgen dat een samenhangend, ingewikkeld verhaal mogelijk is. Of er zijn zelfs een reeks verhalen (Goncalves, 2002):
- De verhalende structuur: dit is de opbouw van een betekenis van de ervaringen van iemand. Het gebeurt door middel van een verbindingsproces op basis van verschillende verhalende episodes in ons leven. Deze structuur is samengesteld uit:
- Een begin: dit is het punt van waaruit we ons verhaal beginnen. We kunnen het voorbeeld van een cliënt nemen die voor het eerst op consultatie komt en niet weet waar hij moet beginnen. Eén van de antwoorden van de therapeut kan dan zijn “vanaf het begin” of “vanaf het moment waarop het voor jou gemakkelijker is om je verhaal uit te leggen” (dit zal dat het begin zijn).
- De ontwikkeling van het verhaal: dit omvat specifieke gebeurtenissen, innerlijke antwoorden, de doelstellingen van de hoofdpersonages, de daden die deze personages stellen, de oorzaak en het effect, en tenslotte, de context.
- Een einde: men beschouwt het einde als het moment waarop men bepaalde resultaten behaalt en/of het verhaal kan afsluiten.
- Het verhalend proces: dit heeft te maken met de manier waarom we ons leven verklaren. Hiermee bedoelen we de toon die we in ons leven brengen (bijvoorbeeld dramatische betrokkenheid).
- De verhalende inhoud: dit verwijst naar de verscheidenheid en de hoeveelheid verhalende output, of naar de thema’s en de plots die we hebben. Soms kunnen we in een wijze vervallen die we “de plaat blijft hangen” noemen. We blijven dan steeds oude onopgeloste thema’s herkauwen.
Oefeningen voor de verhalende techniek
De eerste stap om onze innerlijke dialoog te veranderen:
We onderbreken de innerlijke dialoog op dezelfde manier als hoe we begonnen zijn, met een daad van wilskracht. Je bent de persoon die jij zegt dat je bent. Maar je kan veranderen als je op een andere manier begint te praten (Castaneda, 1994). Je kan jezelf zeggen dat je anders bent. We willen jou nu een reeks oefeningen voorstellen waarmee je aan je innerlijke dialoog kan werken. Het is die stem die voortdurend tot ons spreekt en de werkelijkheid vertaalt:
- Ken jouw innerlijke dialoog: let op de vorm en de inhoud van je innerlijke dialoog. Denk na of dit een vernietigende of opbouwende, een ongemakkelijke of serene dialoog. Bekijk dus kort samengevat of het negatief of positief is. Om het te veranderen moeten we eerst zijn inhoud kennen, de gedachten die we het vaakst aan onszelf wijden.
- Formuleer de juiste vragen: ontleed de situatie die ontstaat wanneer je de vragen die je jezelf stelt, verandert. We kunnen ons bijvoorbeeld afvragen “wat kan ik uit deze situatie leren?” in plaats van “waarom is dit mij overkomen?”
- Verander de focus: je kan de manier waarop je tot jezelf spreekt, veranderen. Het kan helpen te beginnen met tot jezelf te spreken zoals een liefhebbende moeder tot een kind spreekt. Integreer warme en vriendelijke woorden in je innerlijke dialoog.
Persoonlijke verhalende hulpmiddelen
Er zijn vele hulpbronnen beschikbaar om de aspecten van ons verhaal te onderzoeken. Daartoe behoren onder andere metaforen, verhalen of therapeutische brieven. Laten we nu enkele hulpmiddelen bekijken:
Hulpmiddelen om jezelf te leren kennen
- Levensverhalen: deze verhalen zijn bedoeld om betekenis te verschaffen of een bepaalde visie op gebeurtenissen te rechtvaardigen.
- Een kleine rondreis door jezelf: hier beeld je je in dat je een brief schrijft naar iemand met wie je al lange tijd geen contact meer hebt.
- Tien jaar later: beschrijf hoe je jezelf over tien jaar ziet. Beschrijf hoe je op het lichamelijk vlak, het innerlijke vlak, op het werk, in je relaties met anderen en op het gebied van hobby’s zal zijn.
- Voorkeuren: bedenk wat jouw voorkeuren zijn en schrijf ze op. Herbevestig jezelf en gun jezelf het plezier je vrijheid uit te drukken door middel van je eigen keuzes.
- Ruimtes: verdeel een rooster in verschillende ruimtes en wijd elke ruimte aan een belangrijke persoon in je leven, aan een betekenisvolle plaats, aan de gelukkigste gebeurtenissen en aan de aangenaamste ervaringen. Voeg ook je grootste dromen toe en de relaties die jou hebben laten ontwikkelen en groeien.
- Ik herinner me… : de persoon wordt uitgenodigd om deze zin zonder te veel over het antwoord na te denken, af te maken. Je kan zoveel onvolledige zinnen gebruiken als je wilt om op onderzoek te gaan en mee te werken.
- Houden van het mysterie: dit heeft te maken met binnenin onszelf opzoek gaan naar die vragen waar we geen antwoord op hebben.
Metaforen en verhalen
Een metafoor is een taalkundige vorm die een impliciete vergelijking maakt tussen twee verschillende entiteiten. Het is een hulpmiddel in beeldspraak, dat de aandacht trekt en een gewijzigd kader voorziet dat de cliënt kan gebruiken om een nieuwe ervaring te overwegen (Lankton and Lankton, 1983).
Er zijn drie typen metaforen die in het proces van de verhalende therapie gebruikt worden:
- De metaforen die verwijzen naar de persoonlijke ervaringen van de therapeut.
- De metaforen die verwijzen naar duidelijke waarheden.
- Verhalen die aangepast zijn aan de omstandigheden van de persoon.
Je kan therapeutische metaforen gebruiken om een mening te formuleren, oplossingen voor te stellen, toegang te krijgen tot hulpbronnen of persoonlijke kennis en die te gebruiken, specifieke ideeën aan te brengen, enzovoort.
Anderzijds zijn verhalen uitdrukkingen van essentiële filosofische waarheden, van verklaringen of van de aard, of van droomverhalen. De verhalen zijn therapeutisch omdat de persoon de mogelijkheid heeft om zijn eigen oplossing te vinden. Dit gebeurt aan de hand van de manier waarop hij zijn verhaal herschrijft en van de conflicten die erin verschijnen.
Het verhaal verwijst niet naar de buitenwereld. Maar het kan voldoende realistisch zijn en dagelijkse kenmerken bezitten die erin verweven zijn. De irreële aard van deze verhalen is een belangrijke factor. Want het maakt duidelijk dat de reden voor deze verhalen geen nuttige informatie is over de buitenwereld maar over de innerlijke processen die in het individu optreden (Gordon, 1978).
Samenvatting
Kort samengevat betekent het dat we, wanneer we onze persoonlijke verhalen aan vreemden vertellen, een eind maken aan die verhalen en ze tot het verleden laten behoren. Dit laat ons toe om te beginnen om een toekomst volgens onze wensen te ontwerpen. We staven die verhalen zodat ze niet in de vergetelheid raken en als inspiratiebron kunnen dienen. Het uiteindelijke doel is dat mensen de kracht begrijpen van de manier waarop ze vertellen en van wat ze vertellen, en hoe die dingen de manier beïnvloeden waarop we ons nu gedragen.
Bibliografie:
White, M. (2002) “Hoe ervaren therapeuten de verhalende benadering?”. Gedisa.
Nomen Martín, L. (2016) “50 psychotherapeutische technieken”. Pirámide.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Cevasco, J. y Acosta Buralli, K. (2023). Construcción de la Coherencia en la Comprensión de Narrativas: Estudios acerca de la Importancia del Establecimiento de Conexiones Causales, Brechas en la Investigación Actual y Futuras Direcciones. Papeles del Psicólogo – Psychologist Papers, 44(1). https://www.papelesdelpsicologo.es/pii?pii=3010
- Losada, A. V. y Faga, M. (2022). La terapia narrativa como intervención en jóvenes víctimas de abuso sexual infantil. Subjetividad y Procesos Cognitivos, 26(1), 22-52. https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=8594371
- Malkomsen, A., Røssberg, J. I., Dammen, T., Wilberg, T., Løvgren, A., Ulberg, R. & Evensen, J. (2021). Digging down or scratching the surface: how patients use metaphors to describe their experiences of psychotherapy. BMC psychiatry, 21(1), 1-12. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8555134/
- Nomen Martín, L. (2016). 50 técnicas psicoterapéuticas. Pirámide.
- Seo, M., Kang, H. S., Lee, Y. J. & Chae, S. M. (2015). Narrative therapy with an emotional approach for people with depression: Improved symptom and cognitive‐emotional outcomes. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 22(6), 379-389. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25753316/
- White, M. (2002). El enfoque narrativo en la experiencia de los terapeutas. Gedisa.
