Wat is het verband tussen eigenwaarde en depressie?

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

Eigenwaarde en depressie zijn nauw met elkaar verbonden. Een depressie kan meer dan één oorzaak hebben. Toch onthullen klinische onderzoeken dat een lage eigenwaarde mensen kwetsbaarder maakt voor deze aandoening. Wanneer we onszelf niet accepteren, dan kan dit ons op emotioneel vlak leegzuigen.

De eigenwaarde zijn de gevoelens die afkomstig zijn van het idee dat we van onszelf hebben. Dit begrip bevat alle ideeën en overtuigingen het mentale beeld bepalen van wat we zijn. De eigenwaarde is echter een fundamenteel emotioneel element van het welzijn van een persoon.

Om een depressie te begrijpen houden psychologen en psychiaters dus met deze psychologische dimensie rekening.

In de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition (DSM-5) behoort een lage eigenwaarde niet tot de diagnostische criteria voor depressie. Er zijn echter welk gelijksoortige criteria zoals “gevoelens van waardeloosheid.”

Onderzoekers in de persoonlijkheidspsychologie hebben altijd interesse getoond voor de relatie tussen eigenwaarde en depressie. Eigenlijk is hun onderzoek afkomstig van één belangrijke vraag: Is de eigenwaarde een factor die depressie bevordert? Of tast een depressie de eigenwaarde aan? Laten we hier nu dieper op ingaan.

Twee modellen die het verband tussen eigenwaarde en depressie verklaren

Vaak worden we wakker, nemen we een douche, ontbijten we en verlaten we het huis zonder te beseffen dat we naakt zijn. Dit komt omdat het niet uitmaakt hoe we bedekt zijn of welk merk jeans of shirt we dragen als we elke dag met een laag zelfbeeld de confrontatie met de wereld aangaan.

Alles kan ons immers door de barsten en het zwakke harnas heen raken: misbruik, angst, onzekerheid, negativiteit… Het is echter duidelijk dat de oorsprong van een depressie heel uitgebreid is en met veel factoren te maken heeft. Er is ook sprake van oorzaken die eigen aan het lichaam zijn en die we niet onder controle hebben.

Niemand kan ontkennen dat een laag zelfbeeld leidt tot het onvermogen om eenvoudige problemen aan te pakken en ermee om te gaan. Een persoon met een laag zelfbeeld ziet de wereld meestal door een heel donkere bril.

Longitudinale onderzoeken zijn de enige manier om een verband tussen eigenwaarde en depressie aan te tonen. Daarom heeft de universiteit van Bazel een heel informatief artikel hierover gepubliceerd. Dit artikel kan onze vragen beantwoorden. We gaan het nu bespreken.

Het kwetsbaarheidsmodel

Volgens het kwetsbaarheidsmodel zijn er mensen met een persoonlijkheidsprofiel dat gekenmerkt wordt door een aanhoudende lage eigenwaarde. Dit psychologisch patroon zorgt ervoor dat de persoon de gebeurtenissen in het leven op een negatieve manier bekijkt. Bovendien mist deze persoon ook het basisvermogen van de veerkracht.

• Vaak staan ze een realiteit voor  waartegen ze zichzelf juist moeten verdedigen. Ze vertrouwen de realiteit niet. In die werkelijkheid zijn ze het slachtoffer of een “ondersteunende speler” in plaats van de hoofdrolspeler in hun eigen verhaal. Ze beseffen niet dat ze kansen en positieve veranderingen verdienen en nodig hebben om negatieve situaties te boven te komen.
• Onderzoekers hebben vastgesteld dat mensen met een lage eigenwaarde in vele gevallen niet eens probeerden om het negatief beeld over zichzelf af te wijzen. Ze probeerden integendeel dit idee te checken door meer aandacht te schenken aan de negatieve opmerkingen van de mensen rond hen.

Het littekenmodel

Dit is het tegenovergestelde van het kwetsbaarheidsmodel. Volgens de studie die we eerder vermeld hebben, is een depressie op zich vaak de oorzaak van een laag zelfbeeld. Al die wanhopige, negatieve en uitputtende gevoelens die in de depressieve geest ronddraaien, hebben een rechtstreekse invloed op de eigenwaarde.

Besluit: het verband tussen eigenwaarde en depressie

Welk model heeft het dan bij het rechte eind? Het kwetsbaarheidsmodel of het littekenmodel? De American Psychological Association (APA) kent het antwoord. Een zwakke eigenwaarde is nog een andere risicofactor in de ontwikkeling van psychologische stoornissen zoals bijvoorbeeld een depressie.

Onderzoekers stelden eigenlijk ook dat eigenwaarde en depressie zo nauw met elkaar verbonden zijn dat de ontwikkeling van passende preventiestrategieën bij tieners een prioriteit is. De reden is dat jaar na jaar steeds meer tieners de diagnose depressie krijgen.

Daarom is het kwetsbaarheidsmodel het model waarvan we ons allemaal bewust moeten zijn. Op een bepaalde manier past dit ook in de cognitieve drie-eenheid van Beck over de mensen die een hoger risico op een depressie lopen. Zijn theorie stelt dat deze mensen een negatieve kijk op de wereld hebben. Ze vertrouwen de toekomst niet en voelen zich waardeloos.

Er bestaat dus een sterk verband tussen eigenwaarde en depressie. Dat mogen we niet over het hoofd zien. We moeten de tuin van onze eigenwaarde op elke mogelijke manier sterk, schitterend en mooi houden.