Wat is het spanningsraam en hoe beïnvloedt het ons?

Stel je voor dat je je de meeste van jouw persoonlijke ervaringen met een oncontroleerbare emotionele overweldiging zou herinneren. Wanneer we in een buitensporig actieve of ondermaats actieve toestand zijn, dan bevinden we ons aan de buitenkant van ons spanningsraam. Als we ons echter binnenin het spanningsraam bevinden, dan helpt dit ons om op een optimaal niveau te presteren.

Wat is dat spanningsraam eigenlijk? Het spanningsraam vertegenwoordigt de reikwijdte van emotionele intensiteit die iedereen van ons kan ervaren. Binnen die reikwijdte of raam voelen mensen zich veilig. Hier kunnen ze dan leren en van het leven genieten.

Wat betekent het om je aan de buitenkant van het spanningsraam te bevinden?

Soms stromen de emoties echter om verschillende redenen uit ons. Tot deze redenen behoren wantrouwen, een gebrek aan strategieën om met emoties om te gaan, het onvermogen om na te denken en de ontkenning van de behoefte om te voelen. Het spanningsraam heeft twee uitersten die overeenstemmen met twee extreme toestanden van optimale activatie:

• Hyper-activatie. Dit is een toestand waarbij we bepaalde emoties hevig voelen (angst, woede, vreugde, schaamte). Het gaat gepaard met een verhoogde activiteit van het sympathisch zenuwstelsel.
• Hypo-activatie. Dit is een toestand waarbij we emoties vermijden. We doen dit om verschillende redenen. Het kan bijvoorbeeld een innerlijke ervaring zijn die ons blokkeert of ons verhindert om nieuwe verrijkende ervaringen te voelen. Dit gaat gepaard met een verhoogde activiteit van het parasympatisch zenuwstelsel.

Op een unieke manier bezitten we dus een bedrading die ons het leven op verschillende manieren laat ervaren. Dit gebeurt op basis van onze eigen specifieke levenservaringen. Mensen gaan dan ook om verschillende redenen reageren.

Een voorbeeld van deze vorm van reactie is wanneer iemand lijdt aan paniekaanvallen of extreme woede. Aan het andere uiterste bevinden zich de mensen die losgekoppeld zijn van hun lichaam en/of hun geest. Dit zorgt ervoor dat hun gedachten langzaam stromen. Het gevolg is dan dat deze mensen het zelfs moeilijk kunnen hebben om te bewegen.

Lichaam en geest

Het lichaam reageert zodat het in gevaarlijke of traumatische situaties kan overleven. Om dit te doen zet het lichaam mechanismen in beweging die er soms niet in slagen naar hun “normale toestand” terug te keren.

De mensen die zich aan de buitenkant van het spanningsraam bevinden, zijn in het algemeen die mensen die met dit soort situaties hebben moeten omgaan. Hun basale staat van veiligheid en ontspanning is dan veranderd.

Hoe blijf ik binnen het spanningsraam?

Het onderzoek in de neurowetenschap heeft aangetoond dat we de manier waarop we ons voelen, alleen kunnen veranderen door middel van bewustzijn. We moeten ons dus bewust zijn van onze innerlijke ervaring en het respecteren.

Dat is namelijk de enige manier waarop we eruit kunnen leren en ermee leven. Het beoefenen van mindfulness brengt ons zenuwstelsel tot rust. Het helpt ons ook om onze emoties beter te herkennen en te sturen.

Leermeesters als Pat Ogden en Peter Levine hebben lichaamstherapieën ontwikkeld. Lichaamstherapieën zijn een techniek waarbij men psychomotorische psychotherapie en somatische experimenten gebruikt om het normale functioneren te herstellen.

De therapeutische benadering van Peter Levine begint met de theorie dat wat met ons gebeurt, naar de achterkant van onze geest gaat waar het lichamelijke gewaarwordingen opzoekt. Het treedt dus voorzichtig binnen en laat innerlijke gewaarwordingen en traumatische herinneringen achter. We noemen dit proces het ‘pendulumproces’. Het helpt ons om het spanningsraam geleidelijk uit te breiden.

Het spanningsraam openen kan ons rustiger maken en meer gefocust op het heden. Op deze manier kunnen we beginnen genieten van nieuwe ervaringen en ons niet zo overweldigd voelen in uitzonderlijke situaties. Verschillende strategieën kunnen ons hierbij helpen:

• Mentalisatie (de vaardigheid het eigen gedrag en het gedrag van anderen in termen van interne mentale toestanden te zien).
• Indamming. Je kan dit bijvoorbeeld doen door geestelijke beelden te gebruiken.
• Innerlijke gewaarwordingen van veiligheid creëren.
• Positieve routines: fysieke training, ontspanningsoefeningen, enzovoort.
• Cognitieve stimulatie.

7 basisstappen om emotionele sturing te beoefenen

De ‘grenzen van ons spanningsraam’ is een begrip dat Siegel (cfr. Simón, 2011) ontwikkeld heeft. Het heeft te maken met het beoefenen van mindfulness en maakt het mogelijk om binnenin het spanningsraam te blijven.

Mindfulness laat prefrontale structuren ontwikkelen die zowel de emotionele aanpassing als het emotionele evenwicht vergemakkelijken. Deze praktijk omvat zeven stappen. Je hoeft ze echter niet in een vaste volgorde te volgen:

• Stop.
• Adem diep in en uit om tot rust te komen.
• Word je bewust van de emotie.
• Aanvaard de ervaring en de emotie zelf.
• Geef jezelf liefde.
• Laat de emotie los of maak ze vrij.
• Kies of je al of niet zal handelen. Dit is afhankelijk van de omstandigheden.

Tot slot willen we opmerken dat onze hechtingsgeschiedenis ons spanningsraam creëert. Deze geschiedenis kunnen we zien in de richtlijnen die we toepassen om voor onszelf te zorgen.

We beschouwen positieve zelfzorg als een houding of een geestelijke toestand waarbij de persoon zichzelf aanvaardt. Er blijft ook nog ruimte over voor persoonlijke groei en ontwikkeling. Met ons spanningsraam leven laat ons dus toe om van een aangenaam en betekenisvol leven te genieten.