Waarom je je slecht voelt als je fouten maakt

Waarom voel je je slecht als je fouten maakt? Schuldgevoel, schaamte, frustratie over jezelf. Dit zijn enkele van de emoties die kunnen opkomen. Ontdek wat hierachter zit en waarom het soms moeilijk voor je is om toe te geven dat je fout zit.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Laura Ruiz Mitjana.

Laatste update: 18 oktober, 2022

We maken allemaal wel eens fouten in ons leven, sterker nog, we maken er veel. Onvermijdelijk wekken ze vaak gevoelens van schuld, ongemak of frustratie op. Maar waarom voel je je slecht als je een fout maakt?

Zelfeis, streven naar perfectie, en onverzettelijkheid. Dit zijn enkele van de redenen achter deze situatie. We staan hierbij stil en bespreken waarom het soms moeilijk voor je is om je fouten toe te geven.

De redenen waarom je je slecht voelt als je fouten maakt

Wat betekent het om je ‘slecht’ te voelen? Het kan veel dingen zijn. Als je een fout maakt, kun je je schuldig, verdrietig of gefrustreerd voelen.

Afhankelijk van je verhaal over de fout (hoe je die interpreteert) en je persoonlijkheid kun je verschillende emoties voelen. We gaan het hebben over waarom je je slecht voelt als je een fout maakt.

1. Trots en ego

Trots en ego zijn twee begrippen die voor een deel verklaren waarom je je slecht voelt als je fouten maakt.

Een definitie van trots is “de overtuiging dat je beter of belangrijker bent dan andere mensen”. Ook “een gevoel van plezier en voldoening dat je krijgt omdat jij of mensen die met jou verbonden zijn iets goeds hebben gedaan of gekregen.”

Trots en ego zijn volle neven, en gaan hand in hand. In het geval van het ego hebben we het over de psychische instantie die ons in staat stelt onszelf te herkennen als onafhankelijke individuen met een eigen identiteit. Spreektaal verwijst het ego (Spaanse link) echter naar de overdreven evaluaties die we van onszelf maken. In feite denken we alleen aan onszelf.

Als je een opgeblazen ego hebt, is het waarschijnlijker dat je je fouten moeilijk herkent of dat je een intens ongemak voelt als je ze maakt en vervolgens erkent.

Als we aan dit ego trots toevoegen, verdubbelt je ongemak. Sterker nog, hoe trotser je bent:

• Hoe moeilijker het is om je fouten toe te geven.
• Hoe erger je je voelt als je ze begaat.

2. Eigenwaarde, controle en macht

Nauw verbonden met het ego zijn drie interessante begrippen: eigenwaarde, controle en macht. Je kunt je bijvoorbeeld slecht voelen na het maken van fouten. Dat komt omdat het erkennen dat je fout zat je eigenwaarde zou kunnen schaden. Omdat je die wilt beschermen, kun je de verleiding niet vermijden om je fouten niet toe te geven.

In overeenstemming hiermee bevestigde een studie (Engelse link) uit 2012 gepubliceerd in het E uropean Journal of Social Psychology, dat mensen die fouten maken en zich daarna niet verontschuldigen, meer eigenwaarde bezitten en geloven dat ze meer controle en macht hebben, in vergelijking met degenen die hun fouten toegeven en zich verontschuldigen.

Volgens Tyler Okimoto, een van de auteurs van de studie, “geven verontschuldigingen in zekere zin een gevoel van macht aan degenen die ze ontvangen.” Hij geeft een voorbeeld. Als je je verontschuldigt bij je partner voor iets wat je verkeerd hebt gedaan, dan laat je verontschuldiging je partner kiezen tussen het verminderen van je pijn door je te vergeven of het intensiveren ervan door hun vergeving in te houden.

Dat is de reden dat ze macht hebben. Bovendien hebben mensen die ervoor kiezen zich niet te verontschuldigen voor hun fouten het gevoel dat zij degenen zijn met macht en controle. Dit leidt ertoe dat ze excuses vermijden.

3. Zelfeisendheid en starheid

Zeer zelfeisende mensen voelen zich erg slecht als ze fouten maken. Dat komt omdat ze het gevoel hebben dat ze zichzelf ‘tekort doen’. Deze mensen kunnen de fout anders opvatten dan mensen die niet zo veeleisend voor zichzelf zijn.

Omdat ze voortdurend op zoek zijn naar perfectie (die eigenlijk onbereikbaar is), wordt alles wat deze norm niet haalt door hen opgevat als een fout, en fouten leiden ertoe dat ze zich gefrustreerd voelen over zichzelf.

De emoties die deze mensen het meest voelen als ze fouten maken zijn frustratie en woede. Het zijn harde en starre types. Dit vertaalt zich vaak in onverzettelijke interne dialogen gebaseerd op zelfverwijt.

4. Schuldgevoelens

Als je een fout maakt, voel je je ook schuldig omdat je iets ‘anders’ hebt gedaan dan wat je zogenaamd ‘had moeten doen’. Op emotioneel niveau wordt schuldgevoel gezien als een emotie die je voelt als je iets doet (of gedaan hebt) dat niet goed is, of als je een derde partij schade berokkent.

In zekere zin zijn er mensen die zich schuldig voelen omdat schuldgevoel onbewust een manier is om de veroorzaakte schade te ‘compenseren’. Door je schuldig te voelen ‘straf je jezelf’ en ‘betaal je de prijs’ voor het feit dat je een fout hebt gemaakt of iemand hebt gekwetst.

Logischerwijs gebeurt dit allemaal onbewust. Bovendien is schuldgevoel in werkelijkheid een echt nutteloos gevoel, want het leidt je niet tot actie, maar vaak tot slachtofferschap. Daarom is het belangrijk om te beginnen (passieve) schuld in te wisselen voor (actieve) verantwoordelijkheid.

Door het tweede zal de dialoog met jezelf namelijk vriendelijker en constructiever worden. Dit in tegenstelling tot schuld, die leidt tot zelfmedelijden en zelfverwijt.

Vind je het moeilijk om je fouten toe te geven?

Je voelt je misschien slecht als je fouten maakt (Spaanse link), maar erken je het feit? Of, is het moeilijk voor je om dat te doen? Ook dit is een interessante vraag waarmee je kunt nadenken en je kunt afvragen of het feit dat je ze moeilijk erkent, je tot meer of minder ongemak leidt.

Enerzijds kun je, als je ze niet erkent, een schuldgevoel koesteren dat je uiteindelijk onderdrukt, en dat doet je pijn. Aan de andere kant betekent erkenning dat je ze uiteindelijk vergeet en geen ongemak ervaart.

Of je je fouten wel of niet erkent, hangt af van jou, als individu. Het hangt ook af van factoren als trots, ego en het vermogen om te waarderen dat je echt een fout hebt gemaakt, of je angst om anderen teleur te stellen, enz.

Daarnaast zijn er echter nog twee andere belangrijke elementen die je beslissing om je fouten wel of niet te erkennen beïnvloeden. Allereerst de zogenaamde confirmation bias en daarnaast het vermogen dat je hebt (of niet) om je gedrag te veranderen.

1. Confirmation bias

Confirmation bias (Plous, 1993, geciteerd in een recensie (Engelse link) van Scott, 1994) is de neiging die mensen hebben om informatie die hun eigen overtuigingen of hypotheses bevestigt te bevoordelen, te zoeken, te interpreteren en te onthouden. Daarentegen beschouwen ze alles wat tegen die overtuigingen en hypothesen ingaat in mindere mate.

Deze bias kan het je moeilijk maken om je fouten te herkennen. Dat komt omdat, als je altijd zoekt naar ideeën die ondersteunen wat je denkt, het moeilijk voor je is om te herkennen dat je er soms naast zit. Dat komt omdat je niet zoekt naar informatie die je fouten ondersteunt, maar naar je overtuigingen.

2. Het vermogen om gedrag te veranderen

Een studie (Engelse link) uit 2014 van onderzoekers van de Stanford Universiteit (VS) beweerde dat mensen eerder geneigd zijn hun fouten te accepteren als ze geloven dat ze in staat zijn hun gedrag te veranderen. Zo niet, dan is het veel moeilijker voor hen om dat te doen.

We zijn ook maar mensen en maken allemaal fouten

Je slecht voelen over fout zijn is menselijk. Het overkomt ons allemaal. Voel je er niet slecht over. Het kan echter interessant zijn om je af te vragen wat er achter je emoties schuilgaat, of je fout vermeden had kunnen worden, en hoe je de volgende keer zou moeten handelen.

Het kennen van de redenen die je ertoe brachten zo te handelen, en ook van de redenen die je ertoe brachten je achteraf slecht te voelen, maakt deel uit van het proces van zelfkennis en persoonlijke groei. Dit is een reis die in werkelijkheid een leven lang duurt.