Volgens de wetenschap zijn kleuren gekoppeld aan emotionele patronen

Waarom is de kleur rood altijd zo opvallend en spannend? Welnu, volgens de wetenschap hebben kleuren de kracht om heel specifieke emoties in ons op te wekken.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

Welke emotie roept de kleur blauw bij jou op? Hoe zou je je voelen in een kamer die geel is geverfd? Jarenlang heeft de wetenschap bevestigd dat kleuren worden geassocieerd met emotionele patronen. Het blijft echter een uitdaging voor neurowetenschappers om te proberen te begrijpen hoe ons bewustzijn dit soort prikkels interpreteert.

Met betrekking tot de eerdere vragen weet elke interieurontwerper bijvoorbeeld dat blauwe tinten worden geassocieerd met rust of dat een geel geschilderde kamer gerelateerd is aan positiviteit of dynamiek. Een extreem heldere gele tint veroorzaakt echter angst.

In feite is kleur een communicatiemiddel dat in staat is emotionele en zelfs fysiologische processen op gang te brengen. Het feit dat dit gebeurt, is op zich best fascinerend.

Want kleur is eigenlijk niets meer dan een visuele waarneming. Het is de reactie van de retinale fotoreceptoren bij het onderscheiden van de verschillende golflengten van het elektromagnetische spectrum.

We bekijken wat er in de hersenen gebeurt vanaf het moment dat die elektromagnetische golven contact maken met het oog, tot het moment dat ze een bepaalde emotie oproepen.

Waarom worden kleuren geassocieerd met emotionele patronen?

Goethe beweerde dat we op verschillende manieren reageren op verschillende kleuren. Het lijkt er zelfs op dat er iets in onze psychobiologische ‘bagage’ zit waardoor we op de een of andere manier reageren op bepaalde kleurnuances.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat die kleur tegenwoordig een grote rol speelt op het gebied van reclame, kunst en zelfs wellness.

De artsen Andrew J. Elliot en Markus Maier van de Universiteit van Rochester (Verenigde Staten) benadrukken in hun onderzoek uit 2015 (Engelse link) dat het merendeel van het tot een paar jaar geleden uitgevoerde onderzoek weinig wetenschappelijke nauwkeurigheid had.

In feite bevindt de literatuur over kleur en het psychologische functioneren ervan zich vandaag nog in de beginfase. Bovendien benadrukken de auteurs van deze studie dat de impact die kleur op ons heeft voortkomt uit sociaal leren en ook uit biologische aspecten.

Dit laatste aspect wekt de meeste belangstelling en controverse. Zijn we misschien “geprogrammeerd” om op de ene kleur anders te reageren dan op de andere? Zo ja, om welke reden? Op dit soort vragen is nog geen eenduidig antwoord. We weten echter wel dat kleuren worden geassocieerd met emotionele patronen.

Kegels, de lichtgevoelige cellen van het netvlies

Kegeltjes zijn lichtgevoelige cellen die in het netvlies worden gevonden. Alle gewervelde dieren hebben ze. In de jaren zestig ontdekten wetenschappers dat er drie verschillende soorten van dit soort cellen zijn. Elk van hen is gespecialiseerd in het opwekken van een reeks sensaties wanneer ze in contact komen met de kleuren rood, groen en blauw.

Met andere woorden, deze lichtgevoelige cellen reageren door unieke sensaties op te wekken voor elk van de drie primaire kleuren. Een van deze cellen, bekend als een L-kegelcel, wordt bijvoorbeeld geactiveerd door de lichtgolf die rood genereert. Dit kunnen we als volgt uitleggen.

De hersenen associëren de kleur rood met belangrijke gebeurtenissen, namelijk de kleur van wonden en bloed. Voor dit soort prikkels heeft de mens dus altijd moeten reageren.

Aan de andere kant worden groen en blauw geassocieerd met de natuur. Ze zijn verbonden met scenario’s die ons altijd al bekend en vertrouwd waren.

Kleuren worden geassocieerd met emotionele patronen, ook vanwege onze ervaringen

Onze eerdere ervaringen en zelfs onze eigen cultuur bepalen de manier waarop we kleuren waarnemen. In veel landen wordt de kleur wit bijvoorbeeld geassocieerd met puurheid en onschuld. In bepaalde delen van het Oosten, zoals China of Japan, wordt deze kleur echter gebruikt bij begrafenisrituelen of tijdens rouw om iemands dood.

De manier waarop de samenleving ons een bepaalde kleur laat zien, zit ingebakken in ons emotionele register. Bepaalde ervaringen kunnen hetzelfde effect hebben. Je houdt bijvoorbeeld niet van blauw omdat het de kleur was van je schooluniform of misschien was het de kleur van de ziekenhuiskamer waar je moest verblijven als je ziek was.

Kleuren worden geassocieerd met emotionele patronen die de hersenen organiseren volgens onze ervaringen en sociaal-culturele invloeden. Met andere woorden, het is niet alleen het psychobiologische aspect dat ons bepaalt.

Kleur en bewustzijn

Een onmiskenbaar feit is dat kleuren en de sensaties die ze in ons produceren niet zouden kunnen bestaan zonder ons geweten. Dit is de manier waarop we de werkelijkheid waarnemen, herkennen en interpreteren. Het is een concept dat nogal moeilijk te begrijpen blijft en waarover William James, de vader van de moderne psychologie, uitgebreid schreef:

Bewustzijn heeft niets te maken met ethiek of moraal. Het is een proces waarmee we bewust onze eigen realiteit van dingen, van de wereld en van onze relatie met alles om ons heen bouwen. We  associërenkleuren met emotionele patronen omdat ze die interne architectuur bemiddelen.

Licht en zijn verschillende tinten bestaan pas als ons bewustzijn er contact mee maakt om ze te herkennen en te interpreteren. In wezen zijn we het resultaat van onze evolutie, een complex neuraal netwerk dat reageert op elke stimulus op basis van onze verzamelde ervaringen als soort.

Maar we zijn ook wat we denken en interpreteren. Kleuren zijn een bekende dimensie en ze omhullen ons voortdurend tot het punt dat we ons gevoel veranderen.