Verder kijken dan wat er is
Verder kijken dan wat er is, is begrijpen dat er verschijnselen zijn die bestaan “onder het oppervlak” van de informatie die via de zintuigen binnenkomt. Neem dus geen genoegen met wat onmiddellijk zichtbaar is als je de achtergrond van een situatie wilt begrijpen.
Sommige mensen hebben een grote intuïtie en kunnen vaak verder kijken dan wat er is, maar niet iedereen ontwikkelt dat vermogen. Bepaalde beroepen zijn zelfs gebaseerd op dit soort denkprocessen. Artsen, psychologen, rechercheurs en rechtbankspecialisten moeten bijvoorbeeld verder kunnen kijken dan de oppervlakte om tot een eindconclusie te komen. Alle mensen kunnen dit echter beoefenen.
Verder kijken dan wat er is, is echter niet een vermogen dat mensen gewoonlijk gebruiken. Wanneer mensen informatie krijgen over een probleem, hebben ze de neiging om het bijna automatisch te vereenvoudigen. We doen dit allemaal te makkelijk, helaas.
Zoeken naar complexere alternatieven is zeldzaam, en zou gewoon geen efficiënt gebruik van je cognitieve vaardigheden zijn. Het is natuurlijk voor mensen om problemen snel te vereenvoudigen om de informatie die ze krijgen in zo weinig mogelijk tijd te verwerken.
Alsof dat nog niet genoeg is, is het dankzij de technologische toegankelijkheid makkelijk om problemen en hun oplossingen eenvoudiger te laten lijken dan ze in werkelijkheid zijn. Voeg dit bij de neiging van mensen om ze al te reduceren en je ziet het probleem.
Dit kan je ervan weerhouden verder te kijken dan wat er is en dichter bij de waarheid te komen. Om deze reden is het ontwikkelen en oefenen van complex denken noodzakelijk.
Ontwikkel je complexe denken om verder te kijken
Edgar Morin, Frans socioloog en filosoof, bestudeerde deze noodzaak om verder te kijken dan wat er is om tot de waarheid te komen. Volgens hem is het zo dat hoe complexer een situatie is, hoe meer details over de maatschappij waarin die situatie zich afspeelt je in je achterhoofd moet houden. Doe je dat niet, dan is het wel erg makkelijk om relevante details en prioriteiten over het hoofd te zien.
Daarom moet je, afhankelijk van de kenmerken van de huidige samenleving, nadenken over de informatie voordat je een goede mening kunt ontwikkelen. Het vermogen tot reflectie is de definitie zelf van complex denken.
In plaats van te vervallen in simplistisch denken om tot de waarheid te komen, probeer het tegenovergestelde: vergroot de hoeveelheid informatie die je hebt. Je moet wat je meemaakt gewoon niet reduceren tot simpele feiten als je wilt begrijpen wat er gebeurt. Je moet ook niet kiezen voor een definitief standpunt op basis van slechts een paar stukjes bewijs.
Complex denken is echter ingewikkeld omdat het niet aangeboren is. Je moet jezelf er in onderwijzen en echt voordeel halen uit wat je leert.
Matthew Lipman, een pedagogisch filosoof, zei dat het bijbrengen van dit soort denken bij jonge kinderen uiterst belangrijk is. Complex denken is voor iedereen toegankelijk. Net als eenvoudig denken, kunnen we het trainen.
Wat je niet kunt zien: de kwaliteit van complex denken
Stel je complex denken voor, zoals Edgar Morin zegt, als een soort groot web. De dunne draden ervan grijpen in elkaar en verbinden alle verschillende componenten. Die slierten zijn gebeurtenissen, acties, voorbije acties, beslissingen, of toeval.
Hoewel Edgar Morin de officiële grondlegger van dit type denken was, heeft zijn voorganger, Leonardo da Vinci, ook strategieën bestudeerd en ontwikkeld. Zijn theorie van complexiteit verklaart het goed, en zijn werken versterkten deze visie. Ze daagden de toeschouwer uit om te zoeken naar informatie die niet duidelijk was.
Griekse filosofen gebruikten de noetica, de filosofie die het denken bestudeert: vooral als het objectief of begrijpelijk is. Soms negeren mensen echter de informatie. Andere keren hebben ze er gewoon geen toegang toe.
Het woord “noetica” komt van het Griekse woord noew, dat “ziende onderscheiden” betekent. Hieruit komt het woord “denken”. De Grieken gebruikten dit werkwoord om iets te betekenen dat dicht bij “intuïtie” ligt.
Begrijpen dat er informatie is die je niet weet is de eerste stap naar het ontwikkelen van complex denken. Iedereen kan leren om verder te kijken dan wat er is. Om dat te doen, moet je echter meer vertrouwen op intentie dan op intuïtie. Om te zien wat er echt is, zul je eerst moeten zien wat er niet is.