Traumagerelateerd schuldgevoel, een paradoxaal fenomeen

Iedereen heeft een klein kind in zich. Ze komen naar voren in extreem pijnlijke situaties en geven je het gevoel dat je iets verkeerd hebt gedaan en daarvoor wordt gestraft. Dit is hoe traumagerelateerd schuldgevoel werkt, omdat de slachtoffers uiteindelijk de verantwoordelijkheid nemen voor wat anderen hebben gedaan.

Traumagerelateerd schuldgevoel is een soort berouw dat optreedt nadat iemand is misbruikt of is blootgesteld aan een gevaarlijke of gewelddadige situatie. Het kan ook ontstaan na bijzonder pijnlijke gebeurtenissen, zoals het overlijden van een dierbare of een scheiding.

De paradox van traumatisch schuldgevoel is dat het slachtoffer degene is die zich schuldig voelt. Maar waarom zou een slachtoffer zich schuldig moeten voelen? Het is de dader die berouw moet hebben.

Sterker nog, het is vaak zo dat de daders zich niet schuldig voelen, althans niet bewust. Ze hebben de neiging om hun acties te rechtvaardigen door dingen te zeggen als “Ze hebben het verdiend” of “Ze hebben me ertoe aangezet.” Aan de andere kant is het het slachtoffer dat traumatische schuldgevoelens ervaart, die vaak een groot deel van hun toekomstige leven bepalen.

Trauma, een complex fenomeen

Trauma komt voort uit een ervaring die een persoon fysiek of psychisch bedreigt. Dit kan een gevaarlijke situatie zijn waarin het slachtoffer zich hulpeloos voelt. Bijvoorbeeld een mishandeling of een ongeval.

In dit soort situaties ervaart het individu verwarring, afschuw en een gevoel van totale chaos. Ze kunnen zich volledig overweldigd voelen of dat niets zin heeft. Bovendien levert een traumatische situatie meestal gefragmenteerde herinneringen op.

Het slachtoffer voelt dat het onmogelijk is om te praten over wat er met hen is gebeurd. Sterker nog, ze zijn van mening dat niemand ooit de omvang zou kunnen begrijpen van wat er met hen is gebeurd en hoe ze erover denken. Daardoor hebben ze de neiging zich volledig afgescheiden te voelen van de rest van de wereld.

Het trauma dat ze voelen zorgt ervoor dat het slachtoffer zichzelf en anderen wantrouwt. In feite heeft de traumatische gebeurtenis op de een of andere manier hun redenering beschadigd, waarvan ze dachten dat deze sterk en veerkrachtig was.

Dit komt omdat mensen geneigd zijn te geloven dat ze controle hebben over de werkelijkheid en trauma verzwakt dit geloof. Daarom zou bij deze gelegenheden kunnen worden gezegd dat het Zelf is geschonden.

Traumagerelateerde schuld

Alle trauma’s laten een onuitwisbare indruk achter, zowel in het bewuste als in het onbewuste. Na een traumatische gebeurtenis heeft het slachtoffer de neiging zich emotioneel terug te trekken. In feite “verstoppen” ze zich in zichzelf. Dit betekent dat ze in meer of mindere mate volledig geïsoleerd raken.

Ze hebben ook de behoefte om het evenement opnieuw te creëren, om te proberen het te begrijpen. Binnen deze vorm van herkauwen zijn er twee verschillende gevoelens. Dit zijn schaamte- en traumagerelateerde schuldgevoelens.

Traumagerelateerde schuldgevoelens krijgen doorgaans vorm in de vorm van gedachten en vermoedens. Het slachtoffer maakt zich zorgen over wat ze wel of niet hadden moeten doen om de pijnlijke gebeurtenis überhaupt te voorkomen. Sterker nog, zonder het zelf te beseffen, beginnen ze een mentaliteit aan te nemen van “Ik had mezelf beter moeten verdedigen” of “Dit is mij alleen overkomen omdat ik zwak ben.”

Een van de meest problematische elementen is dat het slachtoffer de wereld als een bedreigende plek gaat beschouwen. Ze weten niet meer wat ze kunnen verwachten. Bovendien voelen ze zich extreem kwetsbaar omdat ze een ervaring hebben meegemaakt die ze niet in de hand hadden. Dit kan ertoe leiden dat ze ofwel geremd of juist roekeloos worden.

De paden van traumagerelateerd schuldgevoel

Veel van deze processen die verband houden met traumagerelateerd schuldgevoel, gebeuren onbewust. Het slachtoffer ervaart vaak gefragmenteerde herinneringen aan wat er is gebeurd. Dit leidt ertoe dat ze denken aan ingebeelde verantwoordelijkheden. Bijvoorbeeld: “Ik moet me gerealiseerd hebben wat er ging gebeuren” of “Ik had meer over het gebied moeten weten voordat ik die straat in ging.”

Dan merken de slachtoffers, zonder het zelfs maar te merken, dat ze die volkomen irrationele en laakbare daden van geweld of misbruik willen rechtvaardigen. Toch willen ze ook hun ingebeelde controle over de wereld terugkrijgen. Het zal ze echter nooit lukken om zichzelf opnieuw te visualiseren als subject en niet alleen als objecten van anderen of de wereld, als ze zichzelf maar de schuld blijven geven.

Onbehandeld trauma kan effecten veroorzaken die een leven lang meegaan. Deze effecten kunnen zich manifesteren in de vorm van gevoelens van angst, inkapseling en objectivering. Als gevolg daarvan krijgen slachtoffers het gevoel dat ze “zichzelf moeten laten gaan” of is aan de andere kant bang om iets te doen waarbij ze enige vorm van controle over hun eigen lot hebben.

Trauma en traumagerelateerd schuldgevoel moeten met therapie worden aangepakt. Het slachtoffer moet niet zwijgen. Ze moeten wat er met hen is gebeurd op een meer realistische en flexibele manier herinterpreteren, zodat ze hun pijn kunnen verwerken.

Ten slotte moeten ze zich met zichzelf verzoenen. In feite zouden ze, na zulke wreedheden te hebben meegemaakt, het als een echte prestatie moeten beschouwen dat ze er op de een of andere manier in geslaagd zijn om er doorheen te komen.