Symptomen van premenstrueel dysforie stoornis
Premenstrueel dysforie stoornis (PMDD) is een ernstige, en soms invaliderende, vorm van PMS. Silvia Gaviria geeft ons een van de treffendste definities van premenstrueel dysforie stoornis. Ze beschrijft het als een reeks emotionele, gedragsmatige en somatische symptomen die aan het eind van de luteale fase opkomen en twee tot drie dagen na het begin van de menstruatie weer verdwijnen.
Zowel PMS als PMDD kunnen lichamelijke en emotionele symptomen veroorzaken. In het geval van PMDD kan de vrouw echter extreme stemmingswisselingen ervaren die zijn werk verstoren en zijn relaties schaden.
Zowel bij PMS als bij PMDD beginnen de symptomen meestal zeven tot tien dagen voor de menstruatie begint, en houden ze aan gedurende de eerste paar dagen van de menstruatie. Wat de lichamelijke symptomen betreft, kan de persoon last hebben van gezwollen en gevoelige borsten, vermoeidheid, maar ook veranderingen in slaap- en eetgewoonten.
Epidemiologie
Premenstrueel dysforie is een ernstige vorm van premenstrueel syndroom dat ongeveer 5% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd treft. Veel patiënten melden dat ze al vanaf hun eerste menstruatiesymptomen van PMDD ervaren.
Het lijkt meer voor te komen naarmate vrouwen dertigers en veertigers worden, en gaat meestal door tot de menopauze. In een klein aantal gevallen kunnen de symptomen ook spontaan verdwijnen.
De symptomen verschijnen of verergeren vaak na de bevalling, met het ouder worden, na het starten of stoppen met orale anticonceptiemiddelen, en na het ondergaan van een eileiderbinding.
Onder de vele klinische variabelen die in verband worden gebracht met premenstrueel dysforie stoornis zijn een voorgeschiedenis van een ernstige depressieve stoornis en postpartum depressie, die beide ook vaker voorkomen bij mensen bij wie PMDD is vastgesteld.
Oorzaken
Premenstrueel dysforie stoornis wordt veroorzaakt door een aantal nauw verwante genetische, neurobiologische, en endocriene factoren. De meeste onderzoekers geloven dat het een abnormale reactie kan zijn op hormonale veranderingen die samenhangen met de menstruatiecyclus.
Studies hebben een verband aangetoond tussen premenstrueel dysforie stoornis en een laag serotonine-gehalte. Hormonale veranderingen kunnen bovendien een afname van de serotonine productie veroorzaken, wat leidt tot symptomen van premenstrueel dysforie stoornis.
Symptomen van premenstrueel dysforie stoornis, volgens de DSM en de ICD
Na de publicatie van de DSM-IIIR begon deze stoornis meer aandacht te krijgen in de wereld van de psychiatrie, onder de naam Late Luteale Fase Dysphorische Stoornis. Pas later, met de publicatie van de DSM-IV, werd het bekend als premenstrueel dysforie stoornis.
In handboeken zoals de ICD-10 wordt PMDD helemaal niet als een stoornis beschouwd, en verschilt zowel de interpretatie als de definitie van de aandoening. In de nieuwe DSM-5 wordt premenstrueel dysforie stoornis echter geclassificeerd als een soort depressieve stoornis.
Voor een nauwkeurige diagnose moet de arts een anamnese afnemen en daarnaast een lichamelijk onderzoek doen. De patiënt moet een kalender of dagboek bijhouden van zijn symptomen om de arts te helpen de diagnose PMDD te stellen.
Je moet vijf of meer symptomen van PMDD (Engelse link) hebben, waaronder één stemmingsgerelateerd symptoom, om de diagnose te kunnen stellen.
Diagnostische criteria van premenstrueel dysforie stoornis (PMDD) volgens de DSM-5
A. Bij de meeste menstruatiecycli moeten ten minste vijf symptomen aanwezig zijn in de laatste week voor het begin van de menstruatie, beginnen te verbeteren binnen een paar dagen na het begin van de menstruatie, en bovendien minimaal of afwezig worden in de week na de menstruatie.
B. Eén (of meer) van de volgende symptomen moet aanwezig zijn:
- Merkbare affectieve labiliteit.
- Merkbare prikkelbaarheid of woede of toegenomen interpersoonlijke conflicten.
- Duidelijk neerslachtige stemming, gevoelens van hopeloosheid, of zelfverachtende gedachten.
- Merkbare angst, spanning, en/of gevoelens van opgejaagd zijn of op scherp staan.
C. Eén (of meer) van de volgende symptomen moet aanwezig zijn om tot een totaal van vijf symptomen te komen, gecombineerd met de symptomen uit criterium B hierboven.
- Verminderde belangstelling voor gebruikelijke activiteiten.
- Subjectieve concentratiemoeilijkheden.
- Futloosheid, gemakkelijke vermoeidheid, of duidelijk gebrek aan energie.
- Duidelijke verandering in eetlust; overeten of specifieke trek in voedsel.
- Hypersomnia of slapeloosheid.
- Een gevoel overweldigd te zijn of geen controle meer te hebben.
- Lichamelijke symptomen zoals gevoelige borsten of zwellingen, gewrichts- of spierpijn, een gevoel van “opgeblazen gevoel” of gewichtstoename.
Opmerking: aan de symptomen van criterium A-C moet voldaan zijn in de meerderheid van de menstruatiecycli die zich in het voorafgaande jaar voordeden.
D. De symptomen gaan gepaard met klinisch significante distress of interferentie met werk, school, gebruikelijke sociale activiteiten, of relaties met anderen.
E. De stoornis is niet louter een verergering van de symptomen van een andere stoornis, zoals ernstige depressieve stoornis, paniekstoornis, aanhoudende depressieve stoornis (dysthymie), of een persoonlijkheidsstoornis (hoewel de stoornis met elk van deze stoornissen kan samenvallen).
F. Criterium A moet bevestigd worden door prospectieve dagelijkse beoordelingen tijdens minstens twee symptomatische cycli. (let op: De diagnose kan vóór deze bevestiging voorlopig gesteld worden.)
G. De symptomen zijn niet toe te schrijven aan de fysiologische effecten van een stof (bv. een drug van misbruik, een medicijn, een andere behandeling) of een andere medische aandoening (bv. hyperthyreoïdie).
Het stellen van de diagnose premenstrueel dysforie stoornis: kritiek en controverse
De diagnostische criteria van de DSM-5 hebben grote kritiek uitgelokt, vanwege de bezorgdheid over over-pathologisering. Premenstrueel dysforie stoornis staat in het middelpunt van dit debat. De DSM-5 classificeert PMDD en de symptomen die men ervaart in de dagen voor de menstruatie als een depressieve stoornis.
Veel deskundigen hebben zich echter afgevraagd of het wel gepast is om de helft van de bevolking eens per maand met een psychische stoornis te bestempelen. Dit is namelijk de vraag die de kern van het debat vormt. Is het echt mogelijk om een natuurlijk proces te pathologiseren op basis van de symptomen die het bij een klein deel van de vrouwen gedurende een paar dagen per maand veroorzaakt?