Sommige situaties duren langer dan goed voor je is

Kwalijke omstandigheden rekken – pappen en nathouden – terwijl we er eigenlijk onder te lijden hebben, bijvoorbeeld omdat iemand ons pijn doet, of gewoon omdat de stand van zaken zelf ons überhaupt niet bevalt, komt veel voor. Sterker nog: is aan de orde van de dag. Ook jij en ik hebben ons er hoogstwaarschijnlijk meer dan eens ‘schuldig’ aan gemaakt. Iedere boekenschrijver weet uit ervaring dat het beëindigen van een roman bijna altijd een veel grotere uitdading vormt dan er sowieso aan te beginnen.

Acute angst – als symptoom van ons evolutionaire overlevingsinstinct – verlamt ons vaak bij voorbaat al, voordat we zelfs maar een poging wagen. Zodra we deze barrière echter overwinnen, smelt die existentiële schrikreactie spontaan weg. De verklaring daarvoor is dat het doemscenario waar we zo bang voor zijn, en dat we eenzijdig op de toekomst projecteren, nagenoeg nooit echt werkelijkheid wordt. En mocht dat toch gebeuren, dan blijkt doorgaans dat we de ‘catastrofe’ alsnog naar onze hand kunnen zetten, en dat die uiteindelijk zelden zo desastreus uitpakt als vooraf voorgesteld.

Hoe zet je een punt wanneer een zin, of situatie, daar nadrukkelijk om vraagt?

Ergens een einde aan maken – wat dat dan ook is – blijft in de regel erg lastig. Onze geest verstrikt zich in de wirwar van zijn eigen verbeelding, gaat ten onder aan manisch gespeculeer – en verliest zo de toch tamelijk sobere realiteit uit het oog. We begoochelen onszelf met de gedachte dat dít einde hét einde betekent. Herinner jezelf er daarom aan – in die tijdelijke leegte, waarin alles weer open ligt, en je bent overgeleverd aan het onbekende – dat de beste ingevingen, en de meest baanbrekende veranderingen, zich vlak voorbij de vrees verstoppen. Aan de andere of binnenkant van onze nachtmerrie.

Alleen al het vooruitzicht om een liefdesrelatie te (moeten) verbreken kan ons finaal in de war brengen. Maar als je rustig nadenkt, en ziet dat jullie elkaar nauwelijks nog zorg, warmte en affectie geven, dan dien je wellicht in alle eerlijkheid te erkennen dat het beter is om actief te kiezen voor een scheiding, in plaats van op de automatische piloot door te ploeteren, zonder hoop of perspectief.

Om een realistischere inschatting van het dilemma en diens gevolgen te maken, visualiseer je voor jezelf helder wat er precies op het spel staat – namelijk: wat is de waarschijnlijke uitkomst in beide gevallen, als ik me wel, of juist niet, laat tegenhouden door mijn angst? Deze systematische aanpak helpt ons objectiever na te denken, en niet uit plotselinge paniek de kop in het zand te steken. Het is bovendien een techniek die toegepast kan worden op allerlei vlakken van ons leven waar we niet tevreden over zijn: werk, relaties, familie, gezondheid.

Val niet ten prooi aan zelfbedrog

Mijn partner zal veranderen, dat hij niet van me houdt is mijn fout. Op het werk, of op school, zullen de dingen vanzelf beter gaan. Het is slechts een kwestie van tijd. Enzovoorts. We zijn meesters in het onszelf – op subtiele wijze – voor de gek houden, met zulke zogenaamd geruststellende zinnetjes, die we innerlijk als een soort bezwerende mantra blijven herhalen. Op die manier leggen we de verantwoordelijkheid van, en het vermogen tot verandering buiten onszelf, en geven we anderen veel meer macht dan nodig, en feitelijk het geval is.

Niets of niemand kan ons zo naadloos in de luren leggen als ons eigen brein – juist omdat het instinctief gedreven wordt door een oeroud, onpersoonlijk overlevingsmechanisme waarin zelfbehoud het grootste goed, en het hoogste doel is, ten koste van alles. De hersenen interpreteren, en  – uit opportunisme – manipuleren zelfs de informatie die de zintuigen vanuit onze omgeving ontvangen. Bijna iedereen is, in meer of mindere mate, vatbaar voor zulke ‘blinde vlekken’ en ‘dode hoeken’, dat wil zeggen: voor het verdraaien – in ons eigen voordeel – van de werkelijkheid. We knippen, plakken en monteren – van minuut tot minuut – ónze versie van het ‘mijn-leven-toen-daar-hier-nu-en-later’-journaal. Kortom: we zien wat we willen zien.

Mocht je jezelf op deze tenenkrommende tendens ‘betrappen’, dan is eerlijk zijn het belangrijkste wat je kunt doen. Hoe pijnlijk of rauw de situatie – op dat moment – ook is. Acceptatie zal wellicht niet zonder slag of stoot intreden, maar aan jezelf opbiechten hoe de vork werkelijk in de steel zit, is altijd beter dan de schijn met een vals geweten hoog houden. Pas als je deze impasse begint te aanvaarden, kun je weer vooruit. Natuurlijk valt ons allicht iets te verwijten, maar dat toegeven, en er tegelijk rekenschap van durven geven, is een teken van volwassenheid.

Het is van groot belang om de consequenties van ons gedrag, en de realiteit van onze situatie, zonder beschermende oogkleppen gade te slaan. Ook vanuit het perspectief van de mensen die van ons houden, en die ons respecteren. Vraag je vrienden, familie, collega’s, en degenen die een voorbeeld voor jou zijn, hoe zij over een kwestie denken, en reflecteer op hun woorden. Vervolgens kan je op basis daarvan een completere, weloverwogen conclusie trekken en je les leren.

Benader iedere situatie als een kans voor persoonlijke groei

Angsten overwinnen, volhouden en doorgaan, onszelf vertrouwen en dingen kunnen beëindigen indien noodzakelijk, zijn fundamentele vaardigheden in onze ontwikkeling tot een wijs, uitgebalanceerd en autonoom individu; met de ervaring dat het lot, en onze levenskwaliteit, welbeschouwd in onze eigen handen ligt.

Uiteindelijk zijn wij zélf de vormgevers van onze eigen emoties en gevoelens. Dit te beseffen, en deze capaciteit te benutten, is misschien wel onze belangrijkste bron van eigenwaarde, en de meest krachtige getuigenis van onze ware potentie. Als we dit aangeboren affectieve talent negeren, als mens, zal het langzaam maar zeker wegkwijnen en verschrompelen. Laten we daarom, voor onszelf, en voor onze geliefden, zo oprecht, zuiver en loyaal mogelijk leven.

Het leven is geweldig als je er niet bang voor bent 

Irrationele angst doet zich op meerdere momenten in ons leven voor. Het kan ons ervan weerhouden van elk moment van ons leven te genieten. Lees meer.