Scheler's theorie van de betekenis van lijden

Max Scheler's theorie van lijden suggereert dat dit gevoel een doel heeft. Lees hier meer.

Scheler’s theorie van de betekenis van lijden vertoont belangrijke overeenkomsten met de ideeën van Viktor Frankl, die ook deze kwestie diepgaand aanpakte. Inderdaad, beide denkers richtten hun aandacht op deze pijnlijke ervaringen en vroegen zich af of ze enige betekenis hadden.

In het Westen is het idee ontstaan dat, ongeacht de omstandigheden, lijden vermijdingsstrategieën vereist. Toch kan niemand dit soort ervaringen eeuwig vermijden, hoezeer ze ze ook proberen te vermijden of te ontkennen. Het resultaat is een ontkennende houding tegenover een imposante realiteit.

Denkers als Scheler en Viktor Frankl probeerden verder te gaan. Ze suggereerden dat, hoewel lijden niet prettig is, het een ervaring is die zowel benaderbaar als zinvol kan zijn vanuit het juiste perspectief. Tenminste, dat beweerde Scheler’s theorie van het gevoel van lijden. We zullen zijn theorie hieronder bespreken.

Scheler’s theorie over de betekenis van lijden

Scheler’s theorie over de betekenis van lijden bracht, net als anderen, het idee naar voren dat de ervaring van pijn een doel moet hebben. Met andere woorden, het gebeurt met een reden. In het kader van de ethiek heeft elk individu de taak om de reden voor zijn eigen lijden te vinden.

Scheler wees erop dat het raadzaam is om twee uitdagingen aan te gaan als je met lijden wordt geconfronteerd. De eerste is om de diepe betekenis ervan te ontdekken. Ten tweede is jezelf verzamelen, zwijgen, reflecteren, contempleren en mediteren. Volgens hem leidt dit tot meesterschap over de geest. In feite maakt het een persoon ‘kalm, krachtig, vrij en klaar voor actie’.

Deze Duitse filosoof was van mening dat lijden een van de kenmerken is die ons van dieren onderscheiden. Deze laatste handelen volgens zuiver biologische doelstellingen. Aan de andere kant heeft het gedrag van de mens een gevoel van perfectie en handelen ze volgens hun spiritualiteit.

Men beschouwd Scheler’s theorie over de betekenis van lijden als een benadering die samenvalt met de christelijke visie. In deze doctrine wordt lijden gezien als een pad van verlossing dat wordt bereikt door opoffering (Spaanse link). Daarom zou lijden zelfs op de slechtste momenten positief zijn, omdat het deel uitmaakt van het positieve evolutieproces.

De positieve kijk op lijden

Scheler’s theorie van de betekenis van lijden beweert dat het gevoel verschillende interpretaties heeft. Dit is afhankelijk van de mate van diepte waarop het gevoeld wordt.

Voor deze filosoof waren er drie mogelijke niveaus: biologisch, psychologisch en spiritueel. Elk van hen komt overeen met drie bestaansvoorwaarden. Het biologische voor het organisme; het psychologische naar het ‘ik’; en het spirituele tot ‘de persoon’.

In zijn benadering is de betekenis van lijden pas te vinden wanneer de mens zich situeert in de dimensie van ‘de persoon’ die overeenkomt met het spirituele. Op psychologisch of organisch niveau heeft lijden geen echte betekenis, omdat het passief lijden impliceert. De dimensie van de persoon maakt het echter mogelijk om actie te ondernemen in het aangezicht van die pijn.

Scheler wees erop dat lijden in de persoon gelijk staat aan opoffering. In die zin kan het positief zijn. Het woord ‘offer’ verwijst naar een handeling die opzettelijk wordt uitgevoerd en die pijn veroorzaakt, maar om een hogere waarde te verkrijgen of te bewerkstelligen.

Je geeft bijvoorbeeld iets op dat je waardeert, zodat je een nieuwe mijlpaal kunt bereiken die je meer waardeert. In Scheler’s theorie over de betekenis van lijden lijd je dus geen pijn. Je regisseert die, in overeenstemming met je specifieke doel.

De betekenis van lijden

De vraag die uit al deze benaderingen naar voren komt is, ten slotte, waarom lijden we? Als we de centrale ideeën van Schelers theorie over de betekenis van lijden oppakken, kan je zeggen dat lijden alleen een bestaansreden heeft als men het benaderd vanuit het idee van spirituele ontwikkeling. In dit soort lijden is op zichzelf een bron van troost. Je lijdt om iets hogers te krijgen.

Daarom wordt lijden gezien als een vrije en verantwoordelijke daad. Net als bij de benaderingen van Viktor Frankl, is de conditionering die pijn veroorzaakt niet doorslaggevend.

Het vormt eerder omstandigheden waartegen een individu een existentiële houding kan aannemen. Dit heeft alleen zin in het spirituele kader, omdat het vanuit biologisch of psychologisch oogpunt geen reden van bestaan heeft.

Scheler’s theorie over de betekenis van lijden geeft aan dat elk mens betekenis kan vinden in deze ervaring als ze het vanuit een spiritueel perspectief interpreteren.

Daarom is het mogelijk pijn in stand te houden en te vermijden. Dat komt omdat men begrijpt dat het verdienste, een verhoging, een stap voorwaarts inhoudt. Vanuit dit oogpunt kan men het ook zien als een stap in de richting van vervulling.