Reactieve gehechtheidsstoornis bij volwassenen: oorzaken en symptomen

Reactieve gehechtheidsstoornis op volwassen leeftijd is een belangrijke klinische entiteit die veel problemen veroorzaakt. Sterker nog, het is de bron van veel leed.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Ebiezer López.

Laatste update: 27 december, 2022

Reactieve gehechtheidsstoornis is een aandoening die invloed heeft op hoe mensen zich aan anderen hechten. Het wordt meestal gediagnosticeerd en behandeld tijdens de kindertijd, wanneer de symptomen het duidelijkst zijn. Er zijn echter gevallen waarin dit niet het geval is, en de gevolgen van reactieve gehechtheidsstoornis bij volwassenen te zien zijn.

Het positieve nieuws is dat het mogelijk is om ook bij volwassenen te werken aan problemen die met hechting te maken hebben. Als we de gevolgen van deze aandoening op volwassen leeftijd leren herkennen, kunnen we ze dus opsporen en de nodige hulp zoeken.

Symptomen van reactieve gehechtheidsstoornis

Reactieve gehechtheidsstoornis is een zeldzaam probleem dat zich meestal in de eerste levensjaren ontwikkelt. In dit stadium ontwikkelen zuigelingen emotionele banden met hun primaire verzorgers. Dit is belangrijk omdat het kind, afhankelijk van het soort ervaring dat het met zijn verzorgers heeft, verschillende hechtingsstijlen ontwikkelt.

Er zijn gevallen waarin verzorgers zich onachtzaam of mishandelend gedragen tegenover zuigelingen of zich abrupt van hen afscheiden. Het is mogelijk dat dit uiteindelijk de oorsprong is van de reactieve gehechtheidsstoornis. Dit uit zich meestal op een van de twee manieren:

• Geremd. Kinderen met deze variant weigeren met iemand contact te maken of te onderhouden. Ze worden gezien als verlegen en reageren niet als ze aangesproken worden, en hun emotionele reacties zijn minimaal. Verder kunnen ze episodes van angst, verdriet, huilen, of prikkelbaarheid hebben die zonder verklaring verschijnen.
• Ongeremd. Deze kinderen tonen overdreven vertrouwen tegenover alle volwassenen, zelfs tegenover vreemden. Hun gedrag wekt de indruk dat ze zich echt vertrouwd voelen met wie dan ook, zelfs als het iemand is die ze net ontmoet hebben.

Gevolgen van reactieve gehechtheidsstoornis op volwassen leeftijd

Bij kinderen worden deze gedragspatronen gevormd tijdens de eerste vijf levensjaren. Het komt vaak voor dat deze aandoening zich voordoet bij weeskinderen, of bij zuigelingen uit problematische gezinnen waar sprake is van geweld of middelenmisbruik.

De aandoening wordt echter niet altijd op de juiste manier gediagnosticeerd of behandeld. Dan werken de gevolgen van reactieve gehechtheidsstoornis door tot in de volwassenheid.

Identiteitsproblemen

Hoksbergen en ter Laak (2020) deden een studie (Engelse link) naar gedragsproblemen bij volwassenen die als kind door buitenlanders geadopteerd waren De auteurs merkten op dat het in verschillende gevallen mogelijk was om bij deze volwassenen reactieve gehechtheidsstoornis te diagnosticeren.

Een van de effecten die de onderzoekers bij mensen met de stoornis konden waarnemen was dus dat ze vaak het gevoel hebben dat ze niet bij hun familiegroep horen.

De onderzoekers wezen erop dat, tijdens de kindertijd, de familie de referentiegroep is voor de identiteit van het kind. Daarom kunnen geadopteerde volwassenen die een complexe werkelijkheid moeten internaliseren en integreren problemen hebben met hun eigen identiteit.

Verder onderzochten de deelnemers aan de studie vaak hun achtergrond, waarbij velen meldden dat ze zich meer identificeerden met de cultuur van hun geboorteland. In feite werd het een soort verloren paradijs.

Sociale isolatie en wantrouwen

Zoals eerder uitgelegd hebben kinderen met een reactief geremde gehechtheidsstoornis de neiging sociale relaties te vermijden. Als men dit niet corrigeert, is de kans groot dat het uiteindelijk overslaat in hun volwassen leven. Bijgevolg zullen ze er alleen in slagen oppervlakkige relaties op te bouwen.

Deze beperkingen vertalen zich in grote moeilijkheden bij het opwekken en onderhouden van zinvolle relaties met anderen. Het versterkt hun idee dat andere mensen slechte mensen zijn en alleen om zichzelf geven.

Overmoed en vroege hechting

Het is kenmerkend voor mensen die aan deze aandoening lijden dat zij extreem snel vertrouwensvolle emotionele relaties proberen aan te gaan. Ze gaan veel sneller door de gebruikelijke fasen van relatievorming dan iemand zonder de stoornis dat zou doen.

Het feit dat ze niet de tijd nemen om de sociale grond waarop ze staan in te schatten, leidt bij hen tot veel teleurstellingen. Zo kunnen ze bijvoorbeeld van een persoon met wie ze zich op één lijn voelen, maar die ze pas twee weken kennen, hetzelfde verwachten als van een vriend die ze al lang kennen.

Dit patroon van gehechtheid leidt ertoe dat ze in relaties te veeleisend zijn. Dit omdat ze heel snel te veel van anderen verwachten. Bij dit soort dynamiek is het gebruikelijk dat ze op een soort afwijzing stuiten, omdat de ander zich echt overweldigd kan voelen door hun gedrag.

Gebrek aan empathie

Door hun moeilijkheden bij het aangaan van emotionele banden met anderen, is het gebruikelijk dat lijders het moeilijk hebben om de emoties van anderen te begrijpen.

Hall en Geher (2003) deden onderzoek (Engelse link) naar persoonlijkheidskenmerken bij reactief gehechte kinderen. Men concludeerde dat deelnemers met een reactieve gehechtheidsstoornis lagere empathiescores hadden dan de controlegroep.

Emotionele problemen

Deze aandoening vertoont affectieve instabiliteit en problemen bij de regulatie van emoties. Bij een oppervlakkige analyse lijken het gelukkige en kalme mensen te zijn. Het is echter niet ongewoon dat ze overreageren op elke gebeurtenis die tegen hun zin ingaat.

Tenslotte is een van de gevolgen van een reactieve gehechtheidsstoornis op volwassen leeftijd het grote leed dat het veroorzaakt. Zowel bij de lijder als bij zijn omgeving.

Het gebrek aan bindingen, waar nog een uiterst invaliderende emotionele instabiliteit aan toegevoegd moet worden, brengt deze patiënten er immers meestal toe hulp te zoeken. Het is op dit punt dat de stoornis gediagnosticeerd kan worden. Vervolgens kan men er met verschillende strategieën aan werken.