Proxemics: de afstand tussen mensen wanneer ze communiceren

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Roberto Muelas Lobato.

Laatste update: 27 december, 2022

Proxemics is de studie van de nabijheid en de afstand tussen mensen en voorwerpen tijdens interacties. Het onderzoekt de afstand die mensen bewaren wanneer ze met elkaar omgaan.

Deze studie gaat ook de aanwezigheid of afwezigheid van lichamelijk contact na. Proxemics omschrijft eveneens de emotionele afstanden die optreden tussen mensen terwijl ze met elkaar omgaan.

Wat leert proxemics ons? Face-to-face met iemand praten lijkt misschien normaal. Sommige culturen vinden het echter gepaster om jezelf in een hoek van 90° tegenover de andere persoon te plaatsen. Hetzelfde gebeurt met het gebruik van een zoen of een handdruk als begroeting.

Spanjaarden passen deze praktijken dagelijks toe. Bij andere culturen zijn ze echt intens. In Japan bijvoorbeeld geven ze er de voorkeur aan om lichamelijk contact te vermijden. Ze begroeten elkaar met een knikje van het hoofd.

Proxemics en lichamelijk contact

Elke cultuur legt verschillende vormen van contact vast. Sommige culturen laten geen lichamelijk contact in het openbaar toe. Andere vinden het echter volledig aanvaardbaar.

Deze culturele verschillen hebben tot een klassering geleid van hoog-contact en laag-contact culturen. Hoog-contact culturen gebruiken vaak kortere afstanden tussen mensen. In laag-contact culturen is er echter meer afstand tussen mensen.

Deze culturele verschillen komen echter niet alleen tot uiting in hoe mensen met elkaar contact maken. We zien het ook in hoe ze een positie in de ruimte innemen. De afstand tussen mensen en de opstelling van de omgeving geven aan welke afstand als aanvaardbaar beschouwd wordt.

Verschillende culturen gebruiken verschillende afstanden. We kunnen ze in drie subcategorieën opsplitsen: vaste ruimte, half-vaste ruimte en persoonlijke of informele ruimte.

Proxemics en ruimte

Vaste ruimten hebben onbeweeglijke structuren die afstanden vastleggen. De grenzen tussen landen zijn de vaste ruimten die het gemakkelijkst te herkennen zijn.

Andere voorbeelden van vaste ruimten zijn de muren van een huis of van een gebouw, een familiestructuur, het ontwerp van een stad of zelfs de bomen die zich in de stad bevinden. Al deze aspecten bepalen dus deels de afstanden die we tot andere mensen hebben.

Half-vaste ruimten zijn die ruimten waarin voorwerpen onze beweging niet belemmeren. Dat komt omdat we de voorwerpen zelf kunnen bewegen. Een deur bijvoorbeeld kunnen we openen of sluiten. Er bestaan twee soorten half-vaste ruimten.

Sociofugale (roosterachtige) ruimten laten mensen bewegen. Dat zijn bijvoorbeeld ongemakkelijke stoelen of het ontwerp van een supermarkt. Anderzijds zijn er de sociopetale ruimten. Ze zetten aan tot gesprekken of interactie. Dat zijn bijvoorbeeld de stoelen die therapeuten gebruiken of ronde tafels die gesprekken bevorderen.

Tenslotte bestaat er ook jouw persoonlijke of informele ruimte rond je lichaam. Noorse culturen zijn vaak afstandelijk. Mediterrane en Latijnse culturen gebruiken meer lichamelijk contact en bewaren minder afstand tussen mensen.

Proxemics en de afstand tussen mensen

Een gevoel van persoonlijke ruimte laat tijdens verschillende interacties de afstand tussen mensen ontstaan. De afstand die we tot andere mensen bewaren, is niet dus alleen afhankelijk van onze cultuur. Ook de relatie die we met die mensen hebben, is bepalend. Op basis van dit gegeven bestaan er vier soorten afstanden:

• Intieme afstand. Deze afstand treedt in nauwe relaties op, tussen partners, familie leden en dichte vrienden. De intieme afstand is een binnendringen van de persoonlijke ruimte. Niet iedereen aanvaardt het dus.
• Persoonlijke afstand. Hier is er contact met de andere persoon zonder de persoonlijke ruimte binnen te gaan. We gebruiken deze afstand bij mensen met wie we ons nauw verbonden voelen en goed kennen. De persoonlijke afstand verschilt tussen culturen. Toch is het ongeveer de afstand van een armslengte.
• Sociale afstand. Dit is de afstand die we tegenover onbekenden bewaren. We gebruiken het bij mensen met wie we geen relatie hebben of met wie we geen vrienden zijn. Er is hier dus geen sprake van emotionele nabijheid. Sociale afstand gebruiken we ook wanneer we nieuwe mensen ontmoeten of tijdens werkvergaderingen.
• Openbare afstand. Dit is een afstand van meer dan 3,5 meter. Het is de ideale afstand om een groep mensen toe te spreken. Deze afstand zorgt er voor dat we luider spreken. We gebruiken het tijdens conferenties en speeches.

Besluit

Vele factoren spelen dus een rol. Toch blijven proxemics in onze dagelijkse interacties vaak consequent. We behouden een bepaalde afstand met andere mensen.

Die afstand en het contact met anderen zullen op een verschillende manier ontstaan afhankelijk van hoe nauw verbonden we met die mensen zijn. In het gebruik van onze ruimte hebben ook voorwerpen en culturen een invloed.