Primordiale of instinctieve emoties: de oorsprong van bewustzijn
Veel van wie we nu zijn, is te danken aan onze oorspronkelijke of instinctieve emoties. We verwijzen naar dimensies als angst. Of de hunkering die gepaard gaat met honger of dorst en de wanhoop die gepaard gaat met pijn. In feite zouden deze atavistische en basale toestanden de oorsprong en de wortel kunnen zijn van het brede scala aan emoties en gevoelens die we nu ervaren.
Neurowetenschappers wijzen erop dat deze oorspronkelijke emoties de basis vormden van onze instincten. Het zijn componenten die actie bevorderen, de behoefte aanjagen om eetlust te bevredigen of te ontsnappen aan bedreiging.
Op de een of andere manier werkten deze processen bijna als het substraat waarmee we van het wilde naar het menselijke, van het essentiële naar het complexe konden gaan.
Dit onderwerp is ongelooflijk interessant. Dat komt omdat het ons in staat stelt te begrijpen hoe emotionele organisatiesystemen de sleutel waren tot het bouwen van de sculptuur van de hersenen tijdens ontogenie.
Het waren inderdaad niet alleen onze lichamen die evolueerden. Emotionele systemen werden in deze evolutie ook veel geavanceerder. Dit was bepalend voor onze cognitieve ontwikkeling. Als mensen zijn we tenslotte niet wat we denken, we zijn wat we voelen.
Deskundigen zijn het oneens over hoe het bewustzijn is ontstaan. Sommigen geloven dat het ontstond na de ontwikkeling van cognitieve processen. Voor anderen was bewustzijn het resultaat van emoties.
Wat zijn oer- of instinctieve emoties?
De theorie van instinctieve emoties werd in 2006 gepopulariseerd na een interessante publicatie met de titel: The Primordial Emotions: The Dawning of Consciousness. De auteur is Derek Denton, een belangrijke fysioloog en professor aan de Universiteit van Melbourne (Australië). Zijn theorie gaat uit van het idee dat instinctieve emoties de basis vormen van ons bewustzijn.
Om dit voorstel te begrijpen, moeten we ons even de eerste stadia van onze evolutie voorstellen. In die tijd beperkten we ons tot handelen door louter reflexen gericht op het bevorderen van homeostase. Met andere woorden, als we het koud hadden, zochten we warmtebronnen. Als we honger of dorst hadden, gingen we op zoek naar eten en drinken.
Die toestanden waren louter dimensies die werden beheerst door opwinding en een eenvoudig, maar wanhopig verlangen om te handelen. Naarmate onze hersenen evolueerden, werden deze emoties, zoals Dr. Denton et al. in een studie (Engelse link) uitlegden, echter complexer. Dit was te danken aan de ontwikkeling van onze limbische, paralimbische en cerebrale insula-gebieden.
Naarmate we evolueerden, waren onze emoties niet langer louter instinctief en primordiaal. Bovendien was ons doel niet langer alleen maar om te overleven. We wilden ook socializen, banden aanhalen, doelen stellen, enthousiast worden en hoopvol zijn. Beetje bij beetje hebben we ook ons bewustzijn gevormd.
Het verschil tussen basis- en instinctieve emoties
Je zou je kunnen afvragen of er een verschil is tussen basisemoties en instinctieve emoties. Het antwoord is ja. Bovendien is het een verschil dat verduidelijking behoeft.
Als we het hebben over deze primaire of instinctieve psychofysische toestanden, verwijzen we naar processen die worden aangestuurd door extreem oude gebieden van de lagere hersenen. Bijvoorbeeld de hypothalamus en de middenhersenen.
Dr. Derek Denton concludeerde dat de primaire emoties honger, dorst, pijn en angst waren. Het waren basale, oude en essentiële toestanden om te overleven. Later begonnen veel complexere psychofysische realiteiten naar voren te komen.
In feite ontwikkelden zich geleidelijk de zogenaamde basisemoties. Ze begonnen met de originelen, zoals liefde, verdriet, woede en zelfs walging.
Met de ontwikkeling van de hersenschors verschenen meer complexe processen zoals perceptie, verbeelding en oordeel. Tegelijkertijd, en tijdens deze neurologische evolutie, werden onze emoties ook verfijnder en minder instinctief.
Bewustzijn en emoties, een intieme relatie
In de wereld van de neurowetenschappen bestaat er een onopgelost mysterie. Het is het begrip van de oorsprong van bewustzijn. Hiermee bedoelen we het vermogen van ons als mens om na te denken over onszelf en de werkelijkheid om ons heen. Veel wetenschappers geloven dat deze dimensie is ontstaan als resultaat van onze cognitieve evolutie, van onze intelligentie.
Sommige experts hebben echter een ander voorstel gedaan. Ze suggereren dat we niet zijn wat we denken, we zijn wat we voelen. In feite zijn wij onze emoties. We zijn tenslotte emotionele wezens die redeneren. Daarom zou dit de basis van ons bewustzijn kunnen zijn.
Dit is de hypothese die Dr. Denton in zijn werken overweegt, verdedigt en ontmaskert. Hij gelooft dat de instinctieve emoties de hoeksteen zouden kunnen zijn van de evolutionaire oorsprong van het bewustzijn. In feite kunnen we door middel van neuroimaging zien hoe die diepe delen van de basale hersenen worden geactiveerd door primaire toestanden zoals honger, dorst of angst.
Volgens deze interessante benadering zorgde de voortschrijdende ontwikkeling van onze hersenen ervoor dat onze emoties meegroeiden. Toen emotionele toestanden verfijnder werden, ontstond ook ons bewustzijn. Daarmee werd menselijk gedrag vaardiger, complexer en vormde het wie we nu zijn.
Zoals je kunt zien, is dit een interessant en beslissend onderwerp. Ongetwijfeld zullen wetenschappers zich de komende jaren verder in het onderwerp verdiepen.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Denton, Derek (2006) The Primordial Emotions: The Dawning of Consciousness. Oxford University Press
- Toronchuk, J. A., & Ellis, G. F. (2013). Affective neuronal selection: the nature of the primordial emotion systems. Frontiers in psychology, 3, 589. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2012.00589
