Posttraumatische stress bij journalisten en verslaggevers

Journalisten worden blootgesteld aan meerdere situaties die posttraumatische stress kunnen veroorzaken. De manier waarop ze ermee omgaan op persoonlijk niveau en in hun werk- en gezinsomgeving is cruciaal om de impact ervan te minimaliseren.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz.

Laatste update: 06 februari, 2023

Als we nadenken over de gevolgen van een oorlog, een natuurramp of een aanslag, zijn we geneigd ons te concentreren op de slachtoffers en de direct betrokkenen. We vergeten de mannen en vrouwen die getuige zijn van traumatische situaties, echt vijandige omgevingen ervaren, en hun leven op het spel zetten met als enige doel de gebeurtenissen te rapporteren. Het effect van deze scenario’s op hun geestelijke gezondheid kan echter intens zijn. In feite is posttraumatische stress bij journalisten en verslaggevers een veelvoorkomende realiteit.

Onderzoek (Spaanse link) suggereert dat de prevalentie van een posttraumatische stressstoornis bij oorlogsverslaggevers 28,6 procent is. Deze percentages zijn vergelijkbaar met die van oorlogsveteranen zelf.

De journalisten die verslag deden (Spaanse link) van de strijd tegen de drugshandel in Mexico vertonen in 35 procent van de gevallen symptomen. De fotografen werden nog meer getroffen dan de verslaggevers. Ondanks dit feit herkent men de gevolgen hiervan vaak niet.

Het gebrek aan media en middelen waarover journalisten tijdens hun verslaggeving beschikken, en het ontbreken van daaropvolgende psychologische zorg verergeren de situatie nog meer. Daarom is het belangrijk om aandacht te besteden aan de complexe emotionele realiteit waarmee deze professionals te maken hebben.

Posttraumatische stress bij journalisten en verslaggevers

Posttraumatische stressstoornis (PTSS) is geclassificeerd als een trauma- en stressgerelateerde stoornis. Het wordt gekenmerkt door een reeks reacties die in gang worden gezet na het meemaken van een traumatische gebeurtenis. Met andere woorden, een situatie die een negatieve emotionele impact heeft op een individu omdat het zijn fysieke of psychische integriteit bedreigt.

Het is vermeldenswaard dat het de subjectieve interpretatie is die bepaalt of PTSS wordt uitgelokt. Met andere woorden, het hangt af van de mate waarin het individu zich bedreigd voelt. Dit betekent dat dezelfde gebeurtenis niet noodzakelijkerwijs bij iedereen de stoornis zal oproepen. Er zijn echter bepaalde situaties die we voor de meerderheid als extreem bedreigend kunnen beschouwen.

Trauma treedt op bij een ervaring die een individu in gevaar brengt. In het geval van journalisten en verslaggevers kan dat bijvoorbeeld een situatie van oorlog of gewapend conflict zijn. De stoornis kan ook indirect optreden, door het waarnemen van schade bij anderen of door te luisteren naar en te leren over traumatische ervaringen van anderen.

Journalisten en verslaggevers zijn getuige van aanslagen, ongelukken en allerlei soorten onnatuurlijke sterfgevallen. Ze interviewen slachtoffers en verzamelen hun getuigenissen en leven ook in zeer riskante persoonlijke situaties. Het is geen verrassing dat dit een stempel drukt op hun psyche en een sterke invloed kan hebben op hun geestelijke gezondheid.

Belangrijkste symptomen

De symptomatologie die deze professionals vertonen bij het ontwikkelen van PTSS is dezelfde als de diagnostische criteria ervan.

• Ze ervaren opdringerige, verontrustende en steeds terugkerende herinneringen aan het trauma dat ze hebben meegemaakt. Deze kunnen verschijnen in de vorm van flashbacks of echt levendige nachtmerries.
• Dissociatieve reacties Er kunnen zich situaties voordoen waarin ze zich voelen en gedragen alsof ze de traumatische gebeurtenis herbeleven. Ze kunnen zelfs het bewustzijn van hun omgeving verliezen.
• Ze ervaren intens psychologisch ongemak wanneer ze worden blootgesteld aan stimuli die herinneren aan of geassocieerd worden met de ervaren situatie. Dit kan belangrijke fysiologische reacties oproepen.
• Ze vermijden alle gedachten, mensen, plaatsen, voorwerpen of activiteiten die verband houden met de ervaring.
• Hun emotionele toestand is veranderd. Gevoelens van angst, schuld, schaamte, prikkelbaarheid, woede of apathie kunnen optreden. Verder kunnen ze interesse verliezen in activiteiten waar ze vroeger van genoten en zich afzonderen van anderen. Ze kunnen zich ook onthecht of vervreemd voelen van hun omgeving.
• Ze vertonen hyperwaakzaamheid en overdreven schrikreacties.

Naast al het bovenstaande gaat posttraumatische stress bij journalisten en verslaggevers vaak gepaard met symptomen van depressie, slapeloosheid, suïcidale gedachten en ernstige moeilijkheden bij de terugkeer naar het normale leven. Er is ook gemeld dat 15 procent van de oorlogscorrespondenten alcohol en andere middelen misbruikt.

Preventie en zorg voor geestelijke gezondheid

Posttraumatische stress bij journalisten en verslaggevers kan echt invaliderend zijn, en niet alleen hun emotionele welzijn aantasten, maar ook hun gezondheid, werkprestaties en persoonlijke relaties. Daarom is het belangrijk om het bewustzijn te vergroten, en middelen te voorkomen en aan te bieden om de gevolgen tot een minimum te beperken. Enkele van de belangrijkste maatregelen zijn de volgende.

• Het doorbreken van het taboe op geestelijke gezondheid om de toegang tot professionele hulp te vergemakkelijken. Helaas denkt men vaak dat alleen zwakke melders last hebben van wat ze hebben meegemaakt en dat hardheid en objectiviteit kwaliteiten zijn van een goede professional. In werkelijkheid zijn posttraumatische reacties echter heel gewoon en alleen maar te verwachten.
• Voorlichting over de stoornis en de symptomen ervan, zodat identificatie gemakkelijker wordt. Het kan enige tijd duren voordat de symptomen verschijnen. Daardoor begrijpt met niet altijd welke specifieke gebeurtenis het trauma heeft veroorzaakt of dat er effectieve behandelingen beschikbaar zijn.
• Het minimaliseren van blootstelling aan trauma is belangrijk als een vorm van zelfzorg. Als geconstateerd wordt dat het werk zelf hun geestelijke gezondheid begint aan te tasten, moeten ze specifieke grenzen stellen. Bijvoorbeeld zich niet overmatig blootstellen aan bepaalde details, getuigenissen of gebeurtenissen en stoppen als dat nodig is.
• Het bevorderen van emotionele expressie en steun van de omgeving. Aangezien ze zich in een zeer kwetsbare positie bevinden, is het belangrijk dat journalisten en verslaggevers regelmatig contact hebben met mensen in hun omgeving. Die kunnen steun bieden en hen aanmoedigen om uit te drukken hoe ze zich voelen over hun ervaringen.

Professionele hulp

Als blootstelling aan deze traumatische situaties de emotionele gezondheid of het privéleven van journalisten begint aan te tasten, is het van het grootste belang dat ze professionele hulp zoeken. Uiteraard kan steun uit hun werk- en gezinsomgeving een beschermende factor zijn. Psychologische interventie is echter altijd essentieel in gevallen waarin de stoornis al duidelijk is.