Peritraumatische risicofactoren
Waarom ontwikkelen sommige mensen bij dezelfde traumatische gebeurtenis een posttraumatische stressstoornis en anderen niet? Het antwoord op deze vraag ligt in peritraumatische risicofactoren, de groep van omstandigheden die zich voordoen wanneer een trauma wordt ervaren.
Een traumatische gebeurtenis vergemakkelijkt pas de ontwikkeling van een posttraumatische stressstoornis (PTSS) wanneer deze het individu overweldigt. In feite overschrijdt het de ‘drempel voor trauma’ zoals gedefinieerd door Belloch (2020), wat resulteert in een ernstige verstoring van het normale dagelijkse functioneren.
“Misschien is de geest veel krachtiger dan we beseffen en isoleert hij negatieve gedachten en traumatische herinneringen.”
-Armando Rodera-
Een benadering van het begrip PTSS
“Ik heb het gevoel dat ik gevangen zit in mijn geest, ik ben nog steeds zo bang voor wat ze me hebben aangedaan,” “Elke dag voel ik me weer geschonden. Het is alsof het nooit ophoudt,” “Telkens als ik het geluid van sleutels hoor, denk ik dat iemand het huis binnenkomt en me gaat vermoorden.”
“Als iemand me zegt dat ik in een lift moet stappen, welke lift dan ook, bevries ik van angst en herinner ik me dat ik daarin in elkaar werd geslagen,” “Bij het herbeleven van mijn traumatische herinnering hoor ik dezelfde geluiden en ruik ik dezelfde geur,” “Ik kan niets voelen. Het is alsof ik plotseling het vermogen heb verloren om emoties te ervaren.”
Alle voorgaande zinnen zijn voorbeelden van typische symptomen van PTSS. Deze aandoening ontwikkelt zich wanneer gebeurtenissen buitengewoon gevaarlijk of zelfs levensbedreigend zijn voor een individu.
In feite zijn ze zo vreselijk dat ze in hun zintuiglijke en cognitieve systemen zijn gebrand. Daardoor werkt de geringste stimulus in verband met de traumatische gebeurtenis als benzine die iemand op een vuur gooit. Het maakt de pijn heviger.
Flashbacks
Deze mensen ervaren hun herinneringen herhaaldelijk in de vorm van flashbacks. In feite herinneren ze zich die alsof ze op dit moment plaatsvinden. Dit bezorgt hen een enorm ongemak en ze voelen zich ontzet en vaak verlamd. Onverwacht proberen ze die te vermijden.
Aan de andere kant houden ze de omgeving voortdurend in de gaten. Ze zijn uiterst nerveus en bij het minste geluid of een zweem van gevaar schrikken ze plotseling op. Al het bovenstaande houdt vele weken aan (WHO, 2021) en heeft een negatieve invloed op hun leven.
“Angst, nachtmerries en een zenuwinzinking, er zijn maar zoveel trauma’s die een mens kan verdragen totdat hij de straat op gaat en begint te schreeuwen.”
–Cate Blanchett in Blue Jasmine-
Peritraumatische risicofactoren: dansen tussen de chaos
Peritraumatische schade verwijst naar de scheuren in de vezels van de geest en de ziel die de traumatische gebeurtenis veroorzaakt. Het zijn verwondingen van geweld (Engelse link). De nasleep van emotioneel misbruik. Ze vernietigen iemands geloof en hoop in de toekomst.
Peritraumatische risicofactoren zijn een cluster van elementen die verklaren waarom sommige mensen PTSS ontwikkelen en anderen niet bij dezelfde traumatische gebeurtenis. Verschillende factoren zijn geïdentificeerd als predisponerend voor de ontwikkeling van PTSS (Belloch, 2020):
- Als een individu emotioneel kwetsbaar is wanneer de traumatische gebeurtenis plaatsvindt.
- Het hebben van een geschiedenis van misbruik. Stress die zich in de loop der tijd heeft opgehoopt en men in het heden ervaart, verlaagt de drempel voor trauma.
- Het ontbreken van sterke banden met familie en vrienden. Dit betekent dat, wanneer een traumatische gebeurtenis wordt ervaren, het ontbreekt aan hulp.
- Problemen hebben zich aan te passen aan veranderende situaties. Hierdoor voelen mensen zich hulpeloos en hopeloos.
- Frequente traumatische gebeurtenissen die geruime tijd duren.
- Het type gebeurtenis. Een menselijke aanvaller zal bijvoorbeeld eerder PTSS veroorzaken dan een natuurlijke gebeurtenis zoals een aardbeving.
- Een gebrek aan controle over de traumatische gebeurtenis.
- Hogere ernst van het trauma.
- In het leger hebben gezeten en iemand hebben gedood of hebben toegekeken hoe een collega een ander mens doodde of martelde.
- Reageren op het trauma door het afweermechanisme van dissociatie(Engelse link).
Verder onderzoek is nodig
Zoals je hebt gezien, is er een mengeling van peritraumatische risicofactoren. Ze zinspelen op wat er gebeurt tijdens de traumatische gebeurtenis en verklaren daarnaast voor een groot deel waarom sommige mensen de stoornis ontwikkelen en anderen niet.
“Een persoon mag nooit gereduceerd worden tot zijn of haar trauma.”
-Boris Cyrulnik-
Er is duidelijk meer onderzoek nodig naar hoe je de ontwikkeling van PTSS kunt voorkomen, door in te grijpen in deze variabelen. Hun kracht kan immers dicteren of een individu al dan niet PTSS ontwikkelt.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
-
Lensvelt-Mulders, G., van Der Hart, O., van Ochten, J. M., van Son, M. J., Steele, K., & Breeman, L. (2008). Relations among peritraumatic dissociation and posttraumatic stress: A meta-analysis. Clinical psychology review, 28(7), 1138-1151.
-
Briere, J., Scott, C., & Weathers, F. (2005). Peritraumatic and persistent dissociation in the presumed etiology of PTSD. American Journal of Psychiatry, 162(12), 2295-2301.
-
American Psychiatric Association. (2014). DSM-5. Guía de consulta de los criterios diagnósticos del DSM-5: DSM-5®. Spanish Edition of the Desk Reference to the Diagnostic Criteria From DSM-5® (1.a ed.). Editorial Médica Panamericana.
-
Belloch, A. (2023). Manual de psicopatología, vol II.
-
Carrobles, J. A. S. (2014). Manual de psicopatología y trastornos psicológicos (2a). Ediciones Pirámide.
-
De Sanidad, C. y B. S., & España Ministerio de Sanidad, C. y B. S. (2020). CIE-10-ES: Clasificación internacional de enfermedades : 10a revisión modificación clínica. Ministerio de Sanidad, Consumo y Bienestar Social.