Perceptuele standvastigheid en wat baby's zien dat wij niet zien

Perceptuele standvastigheid stelt ons in staat om de omgeving te ordenen en te begrijpen, maar het leidt ertoe dat we veel nuances en subtiliteiten missen die baby's wel waarderen. Wij vertellen het je!

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz.

Laatste update: 01 februari, 2023

We nemen vaak aan dat het gezichtsvermogen van baby’s niet zo goed is als dat van volwassenen. In feite heeft een pasgeborene een extreem slechte gezichtsscherpte. Tijdens de eerste levensmaanden slagen ze er alleen in om scherp te stellen en onderscheid te maken tussen kleuren. Maar zuigelingen zijn wel in staat om bepaalde nuances waar te nemen die voor de ogen van een volwassene onwaarneembaar zijn. Dit heeft te maken met perceptuele standvastigheid.

Perceptuele standvastigheid ontwikkelt zich pas rond vijf of zes levensmaanden. In dit stadium stoppen baby’s met het opvangen van bepaalde subtiliteiten. Dit kan een verlies lijken, maar het is ook een noodzakelijk proces om de wereld te begrijpen.

Inderdaad, zonder perceptuele standvastigheid zou het voor ons echt moeilijk zijn om de werkelijkheid te ordenen en de prikkels om ons heen te begrijpen. We vertellen je hieronder waarom.

Wat zien baby’s wel en wij niet?

Zoals we al eerder zeiden, heeft het gezichtsvermogen van baby’s tijd nodig om zich te ontwikkelen. In de eerste levensfase is het vrij beperkt. In feite is het zicht van een baby wazig en kunnen ze zich niet concentreren op verre voorwerpen. Ze nemen geen diepte waar.

Bovendien hebben ze nog geen stereoscopisch (of driedimensionaal) zicht ontwikkeld. Bovendien is het voor hen moeilijk om weinig verzadigde kleuren te onderscheiden, en ze kunnen geen onderscheid maken tussen verschillende tinten van dezelfde kleur.

Ondanks deze beperkingen hebben baby’s één bijzonder voordeel. Ze zijn in staat om nuances en verschillen in bepaalde beelden door belichting waar te nemen die volwassenen niet kunnen zien. Dit werd ontdekt door een onderzoek uit 2015 (Engelse link). Daarin werden de reacties van verschillende baby’s gemeten op drie soortgelijke beelden (A, B en C) met bepaalde verschillen.

• A en B toonden hetzelfde object, maar ze verschilden in pixelintensiteit.
• B en C leken qua pixelintensiteit meer op elkaar. Ze verschilden echter in het feit dat ze respectievelijk glanzende en matte oppervlakken hadden.

De resultaten toonden aan dat baby’s onder de vijf maanden uitermate goed in staat waren om deze nuances of variaties in termen van pixelintensiteit waar te nemen. Dit is iets wat voor volwassenen onwaarneembaar is.

Dat gezegd hebbende, baby’s nemen het verschil in oppervlakken (glanzend of mat) pas waar als ze zeven of acht maanden oud zijn. In dit stadium hebben ze ook hun aanvankelijke perceptuele voordeel verloren. In feite bevinden ze zich tussen vijf en zeven maanden op hun laagste punt van waarneming. Dat komt omdat ze nog niet de perceptuele standvastigheid van het volwassen zicht hebben verworven.

Perceptuele standvastigheid en het belang ervan

Waarom gebeurt het bovenstaande? Waarom zijn er veranderingen in het visuele vermogen tijdens de eerste levensmaanden? Het antwoord ligt in de ontwikkeling van perceptuele standvastigheid. Deze term verwijst naar het vermogen dat we hebben om een voorwerp of een kwaliteit als constant waar te nemen. Zelfs al ervaren we het niet altijd op dezelfde manier.

Je kunt bijvoorbeeld herkennen dat een stoel een stoel is, of dat je broer je broer is, zelfs als de lichtomstandigheden veranderen. Je kunt ook een instrument onderscheiden, zelfs als je het hoort op een ander volume of bespeeld door verschillende spelers. Of je blijft een voorwerp correct waarnemen, ongeacht de positie waarin het zich bevindt of de afstand die je hebt.

Perceptuele bestendigheid is uiteindelijk het vermogen om rekening te houden met de verschillende elementen van een voorwerp en het te herkennen voor wat het is. Op de een of andere manier creëren we de illusie dat er geen verschillen zijn, en houden we op ze op te merken. Dit vermogen heeft een belangrijke functie.

In feite is perceptuele standvastigheid essentieel geweest gedurende de evolutie. Het blijft ons helpen bij het begrijpen en functioneren in onze omgeving. Zonder dat zouden we voorwerpen of mensen niet meer herkennen om de eenvoudige reden dat we er vanuit een ander perspectief naar kijken of omdat de belichting anders is.

In welke andere situaties is perceptuele standvastigheid relevant?

Kortom, perceptuele standvastigheid stelt ons in staat ons aan te passen aan een stimulus en de aspecten te onderscheiden die ons het meest interesseren. Daarbij negeren we de irrelevante aspecten. Maar hoewel het een fundamenteel en noodzakelijk vermogen is, is er een deel van de werkelijkheid dat voorgoed voor ons verloren gaat als we leren onderscheid te maken.

Zo zijn baby’s (die dit vermogen nog niet hebben ontwikkeld) in staat om verschillende gezichten van apen te herkennen en te onderscheiden (iets wat voor een volwassene echt moeilijk zou zijn). Daarnaast is het een verschijnsel dat ook samenhangt met het verwerven van spraak.

Het gehoor (Spaanse link) ontwikkelt en verfijnt zich naarmate een kind groeit, dus bij een baby heeft het beperkingen. Voordat ze perceptuele standvastigheid verwerven, zijn baby’s veel gevoeliger voor akoestische variaties.

Ook  kunnen ze gemakkelijk uitspraken, accenten en nuances onderscheiden. Daarom kan een zuigeling met groot gemak elke taal leren als hij er vanaf het begin van zijn leven aan is blootgesteld. Wanneer we daarentegen leren discrimineren, is het veel moeilijker voor ons om de subtiliteiten van elke taal te vatten en te reproduceren.

Kortom, met al het bovenstaande weten we dat onze waarneming geen nauwkeurige weerspiegeling is van de werkelijkheid. Dat onze zintuigen ons “bedriegen” om ons te helpen onze omgeving te begrijpen en erop te reageren.

Perceptuele standvastigheid is dus niet aangeboren. Het wordt ontwikkeld en aangeleerd. Als zodanig is het waarschijnlijk een geplande wijziging omdat het zo nuttig en noodzakelijk is voor ons als soort.