Othello syndroom - onbedwingbare en pathologische jaloezie

Jaloezie is vrij normaal binnen romantische relaties. Het wordt echter problematisch wanneer het onbedwingbaar en ongezond wordt en zich constant voordoet. Wanneer dat gebeurt, is jaloezie niet slechts een zorg maar een echt probleem dat tot het zogenaamde Othello syndroom kan leiden.

Dit syndroom heeft zijn naam te danken aan het toneelstuk van Shakespeare ‘The Tragedy of Othello: The Moor of Venice.” Psychologen noemen het ook wel ‘jaloersheidswaan.’ In het genoemde toneelstuk wordt Othello, de hoofdpersoon, extreem achterdochtig richting zijn vrouw Desdemona. Dit omdat hij haar verdenkt van ontrouw. Hij is zo overtuigd van zijn eigen theorieën dat hij haar vermoordt en vervolgens zelfmoord pleegt.

Net zoals Othello, zijn er mensen die belanden in deze vicieuze en obsessieve cirkels van achterdocht en wantrouwen richting hun partners. Er bestaat geen feitelijke basis of motivatie om dit te ondersteunen, er is enkel hun argwaan. Mensen zoals deze lijden vaak aan het Othello syndroom. Graag willen we een blik werpen op de eigenschappen, mogelijke oorzaken en de behandeling van het Othello syndroom.

Eigenschappen van het Othello syndroom

Volgens de DSM-5 is het Othello syndroom een waanstoornis van het jaloerse type. Dat wil zeggen dat pathologische of anderszins extreme jaloezie de crux van de stoornis is. Hierdoor wordt de overtuiging van de partners ontrouw in stand gehouden.

Iemand die het Othello syndroom heeft, handelt volgens een totaal irrationele wijze. In andere woorden: het individu ziet wat hij of zij wil zien zonder na te denken of er wel of geen daadwerkelijk bewijs is voor hun overtuigingen. Hun grootste zorg binnen hun relatie is het continu speuren naar iets dat de schuld van hun partner zou aanduiden. Ze zullen in de telefoon en computer van hun partner kijken en hen constant ondervragen over hun dagelijkse routine. Hun waan kan er zelfs tot leiden dat ze veranderingen gaan zien — die er niet zijn — in de gewoontes van hun partner sinds ze zijn begonnen met het zogenaamde vreemdgaan.

Het Othello syndroom is een aandoening die serieuze consequenties kan hebben. Dit komt dan met name door de onbedwingbare en irrationele jaloezie die de patiënt in zijn greep houdt. In sommige gevallen denkt zo iemand zelfs dat hij het slachtoffer is van een samenzwering en voelt hij zich des te erger verraden door zijn partner.

Andere mensen kunnen ook een rol spelen bij het versterken van iemands jaloezie. Dit is het geval bij Iago — een soldaat die onder Othello dient — in het toneelstuk en is tegenwoordig ook nog vaak het geval. Alles dat de mogelijkheid heeft om iemands verdenkingen te bevestigen, wordt belangrijk voor zo’n persoon.

Symptomen van het syndroom

Hier zijn enkele onderdelen van de aandoening die kunnen helpen om iemand met het Othello syndroom te identificeren:

• Constante ondervragingen en controles van de partners gewoontes.
• De plotselinge verdenking dat er ‘een ander’ is zonder daar ook maar enig bewijs voor te hebben.
• Een onvermogen om jaloezie onder controle te houden vanwege een gebrek aan inzicht.
• Een onvermogen om impulsen onder controle te houden.
• Constante zoektochten naar dingen die de achterdocht kunnen verklaren. Dit omvat ook foute interpretaties van het gedrag van de partner.

Oorzaken van het Othello syndroom

Tot vandaag de dag bestaan er geen studies die in detail uitleggen wat dit syndroom veroorzaakt. Er zijn echter genoeg factoren die van invloed zijn op de ontwikkeling van de aandoening. Sommigen hiervan zijn schizofrenie, alcoholisme en andere verslavingen.

Ook bestaan er studies met betrekking tot het Othello syndroom in verband met neurodegeneratieve ziektes zoals de ziekte van Alzheimer of de ziekte van Parkinson. Sommige deskundigen geloven dat er een verband bestaat tussen het syndroom en hersenschade. Dat zou betekenen dat de oorzaak van het syndroom wellicht lichamelijk is.

Het is niet slechts een kwestie van gedrag. Er bestaat ook een emotionele component die geassocieerd wordt met zelfvertrouwen en die we vooral niet moeten vergeten. Onderzoekers moeten nog veel werk verrichten voordat de oorzaken van het Othello syndroom volledig in kaart gebracht zijn.

Hoe kan pathologische jaloezie behandeld worden?

Behandeling voor pathologische jaloezie is mogelijk door middel van professionele hulp. Hiermee kan iemand leren zijn jaloezie onder controle te krijgen en zo zijn persoonlijke rust terugvinden. Als gevolg hiervan is het ook mogelijk om de rust binnen de relatie weer te laten terugkeren. Om dit te bereiken is het belangrijk om de patiënt uitgebreid te evalueren en de oorsprong van het probleem te vinden. Het bepalen van de ernst van zijn of haar stoornis en de consequenties hiervan voor zijn of haar leven is ook van groot belang.

De meest succesvolle en meest gebruikte vorm van therapie voor het Othello syndroom is cognitieve gedragstherapie. Aan de ene kant gebruiken psychologen hierbij bepaalde gedragstechnieken. Denk hierbij aan bijvoorbeeld blootstelling aan uitlokkende prikkels en de preventie van bepaalde reacties hierop. Aan de andere kant worden cognitieve technieken gebruikt, ofwel cognitieve herstructurering. In extreme gevallen wordt echter ook antipsychotica aangeraden met het oog op het in bedwang houden van impulsen.

Familie- en relatietherapie is ook een veelvoorkomende vorm van behandeling. Dit omdat jaloezie soms gerelateerd is aan het hele levensverhaal van degene die aan het Othello syndroom lijdt.

Zoals je kunt zien betreft dit dus een stoornis die veel ernstige consequenties met zich mee kan brengen. Daarom zou het ook meteen adequaat behandeld moeten worden zodra het bij iemand herkend wordt en zou diegene hulp van een specialist moeten zoeken.