Omgaan met het schema van onvoldoende zelfbeheersing

Een gebrek aan grenzen in de kindertijd zou een tekort aan zelfbeheersing op volwassen leeftijd kunnen verklaren. Ontdek wat er nog meer aan ten grondslag kan liggen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Gorka Jiménez Pajares.

Laatste update: 07 mei, 2023

Hoe is het met je zelfbeheersing? Merk je dat je plannen die je aangaat snel laat varen? Heb je moeite frustratie te verdragen? Voor Jeffrey Young kan onvoldoende zelfbeheersing te maken hebben met hoe je je verhoudt tot de grenzen die je jezelf oplegt.

Meer specifiek doelt Young op moeilijkheden die te maken hebben met het stellen van doelen en het vermogen tot zelfversterking. Dit zijn enkele van de aspecten die interventie via schematherapie probeert te bevorderen. Maar wat is een schema?

Schema’s

Een schema is een ‘aangeleerde manier van leven’ en is het resultaat van iemands unieke en eigenzinnige biografische geschiedenis. Young identificeert 18 schema’s. Daaronder zijn zelfopoffering, mislukking en onderwerping.

Schema’s zijn pakketjes gegevens die onbewust of automatisch aangeven hoe je op levensgebeurtenissen moet reageren. In feite hoe en wat je denkt, wat je voelt, en hoe je de ups en downs van het leven tegemoet treedt. Schema’s zijn voertuigen om te overleven. In het verleden was hun functie inderdaad het ondersteunen en beschermen van het individu.

Een voorbeeldcasus

Om een voorbeeld te geven: Louise is een patiënte die therapie volgt. In haar evaluatie met Young’s Schema Vragenlijst (Spaanse link) behaalde ze een significante score in het onvoldoende zelfcontrole schema. Haar gedragspatronen waren als volgt:

• Haar moeder kwam op haar over als hulpeloos en vroeg haar vaak om haar te helpen met haar dagelijkse taken. Daarom was het Louise die in de emotionele behoeften van haar moeder voorzag. Als gevolg daarvan bleven haar eigen behoeften onvervuld.
• Louises vader was vaak prikkelbaar en snel boos. Het kwam zelfs vaak voor dat hij op een vijandige toon tegen Louise zei: “Ik weet niet waarom je je moeder altijd zo beschermt”.
• Er waren weinig grenzen in Louise’s jeugd. Omdat zij verantwoordelijk was voor de verzorging van haar moeder, nam ze al heel vroeg de rol van volwassene op zich. In werkelijkheid kon ze doen wat ze wilde, zolang ze maar voor haar moeder zorgde.
• Haar ouders deelden nooit hun problemen, noch met elkaar, noch met Louise.

Om haar hele jeugd te overleven, deed Louise wat ze wilde. Momenteel beweert ze dat alles voor haar saai is en dat ze zich nergens op kan concentreren, omdat alles waar ze aan begint ze weer opgeeft zodra het zijn aantrekkingskracht verliest.

Aanvankelijk waren haar schema’s adaptief, omdat ze haar overleving bevorderden. Na verloop van tijd werden ze echter aversief en maladaptief. Inderdaad, wanneer schema’s buitensporige controle over een individu uitoefenen, worden ze zelfsaboterende schema’s (Young, 2015),

Het schema van onvoldoende zelfbeheersing

Het schema van onvoldoende zelfbeheersing kenmerkt individuen die zichzelf niet kunnen disciplineren. Ze kunnen weigeren of vinden het moeilijk om enige zelfbeheersing uit te oefenen. Bijgevolg bezwijken ze aan de emotie van onzekerheid, omdat ze het moeilijk vinden of niet in staat zijn om voor zichzelf grenzen te stellen.

Als gevolg van deze frustratie concluderen ze dat het nuttig is om de invloed van hun emotionele kosmos te beperken. Met andere woorden, ze weigeren hun emoties en impulsen (Spaanse link) te uiten Deze verhevigen zich en een cyclus van onvoldoende zelfbeheersing en gebrek aan zelfdiscipline herhaalt zich (Young, 2015).

Dit schema hangt samen met een tekort aan autonomie. Wanneer het individu volwassen is en gescheiden is van zijn familie, is het moeilijk voor hen om zelfstandig te functioneren zoals de rest van de bevolking dat doet.

Bovendien interfereren de verwachtingen die ze hebben over zichzelf en over de context die hen omringt als het gaat om het onderscheiden van de relatie die ze in de kindertijd hadden met hun ouders. In het geval van Luisa weet ze, nu ze niet meer voor haar moeder moet zorgen maar voor zichzelf, niet hoe ze dat moet doen.

Wat kunnen mensen met onvoldoende zelfbeheersing doen?

Overwegen om naar een psycholoog of psychotherapeut te gaan kan een nuttig alternatief zijn voor mensen met onvoldoende zelfbeheersing. Dat komt omdat ze meestal twee specifieke vaardigheden missen: zelfbeheersing of het vermogen om hun emotionele ervaringen en driften in toom te houden en zelfdiscipline of het vermogen om met succes om te gaan met taken die saai en frustrerend zijn.

Het doel van de interventie is hen te helpen de intrinsieke waarde van wachten te herkennen. Met andere woorden, ze moeten het zonder onmiddellijke versterking doen om hun grotere doelen op middellange en lange termijn te bereiken.

Daarvoor moeten ze hun hele universum van emoties kunnen uiten. Bovendien moeten ze aangemoedigd worden om gedachten en gedragingen te vertonen die tegengesteld zijn aan die welke door het schema worden gedicteerd. Enkele van de technieken die gebruikt worden staan hieronder (Young, 2015).

Technieken die gebruikt worden bij schematherapie

• Voer een cognitieve herstructurering uit. Dit betekent dat ze de gevolgen leren van het toegeven aan de impuls voordat die hen ontvoert. Wat denkt Louise in haar geval, tussen de emotie van frustratie die ze voelt en de impuls om alles op te geven en iets anders te gaan doen (waar ze later van afziet)?
• Taken tussen de sessies door. Bijvoorbeeld georganiseerd raken en zichzelf dwingen taken af te maken, zelfs als die eentonig zijn en verveling veroorzaken. Ze leren punctueel te zijn of hun routine te structureren volgens bepaalde activiteiten. Het doel is frustratie te verdragen. Om dit te bereiken moeten ze in contact komen met die emotie.
• Meditatiestrategieën. Ze stellen het individu in staat plezierige en ontspannende toestanden te bereiken. Bovendien zijn ze nuttig om zichzelf af te leiden en worden ze aanbevolen bij schematherapie.
• Soms kan de therapeut kaarten maken met daarop herinneringen die wijzen op de redenen waarom zelfbeheersing belangrijk is en op de methoden (herstructurering, ontspanning of frustratietolerantie) die ze de patiënt hebben geleerd.
• Het vermogen om handelingsprestaties te belonen. Wanneer de patiënt in staat is tot zelfbeheersing, moet hij zichzelf een klein cadeautje geven. Dat kan een activiteit zijn, een verbale erkenning, of iets materieels.

Oorsprong in de kindertijd

Zoals je ziet kan onvoldoende zelfbeheersing mogelijk zijn oorsprong vinden in een kindertijd die gekenmerkt wordt door het ontbreken van grenzen.

In deze gevallen, wanneer het individu volwassen wordt en een mens die onafhankelijk is van zijn ouders, merken ze dat ze niet echt weten wat ze moeten doen, hoe ze zichzelf moeten organiseren en hun dagen moeten structureren. Dit bezorgt hen grote frustratie. In deze gevallen kan schema-therapie een grote hulp zijn.