Multiple sclerose: oorzaken, symptomen en behandeling

Multiple sclerose (MS) is een chronische ziekte van het centrale zenuwstelsel. Het bestaat over de hele wereld. Het is de meest voorkomende oorzaak van neurologische veranderingen bij jonge volwassenen en volwassenen van middelbare leeftijd, vooral vrouwen.

De myelineschede bestaat uit eiwitten en vetten. Het is een soort omhulsel dat de zenuwvezels van het centrale zenuwstelsel beschermt en bedekt. Het vergemakkelijkt ook de geleiding van elektrische impulsen tussen de vezels.

Bij mensen met multiple sclerose wordt myeline aangetast. En deze aantasting kan littekens achterlaten (sclerose). Wetenschappers noemen dit proces ook wel demyelinisatie.

Myeline beschermt niet alleen de zenuwvezels. Het helpt ze ook om goed te functioneren. Schade aan de myelineschede vermindert het vermogen van de zenuw om impulsen door te sturen drastisch. Gelukkig is schade aan de myeline vaak omkeerbaar.

Wat veroorzaakt multiple sclerose?

De ontstaansgeschiedenis van multiple sclerose is onbekend. Wel weten we dat de ziekte verschillende systemen omvat. De oorzaken omvatten onder andere immuun- en erfelijke factoren, evenals infecties.

De exacte rol van virale infectie bij het ontstaan ​​en de progressie van de ziekte is onbekend. Toch hebben wetenschappers verschillende virussen bestudeerd in relatie tot de ziekte.

Ze relateren het Epstein-barrvirus met demyelinisatie (verslechtering van de myelineschede). Er zijn ook aanwijzingen dat kinderen die aan het virus worden blootgesteld, gevoeliger zijn voor de ziekte.

Van alle omgevingsfactoren, hebben wetenschappers virussen het meest onderzocht. Ze geloven dat ze een van de triggerende of bepalende factoren van de ziekte zijn.

Experts vermoeden dat virussen oligodendrocyten tijdens de kindertijd modificeren. De virussen conditioneren ze om later een abnormale immuunrespons te hebben. Dit verandert vervolgens de juiste myelinisatie.

Ook erfelijke aanleg speelt een duidelijke rol bij multiple sclerose. Dit bleek sterk uit de studies die werden uitgevoerd onder tweelingen waarvan minstens één lid MS had. Na de tweelingen te hebben onderzocht, bleek dat bij ééneiige tweelingen in 31% van de gevallen ook het andere lid van de tweeling MS had. Bij twee-eiige tweelingen was dit 5%.

Symptomen van multiple sclerose

In het begin kunnen de symptomen zo mild zijn dat de patiënt niet de behoefte voelt om naar een arts te gaan. De meest voorkomende symptomen in het begin van de ziekte zijn:

• zwakte in één of meer ledematen
• wazig zicht
• veranderingen in gevoeligheid
• dubbel zicht
• verstoringen van de bewegingscoördinatie (ataxie)

Zwakte in de ledematen komt ook veel voor. Veel mensen met multiple sclerose voelen zich vermoeid tijdens het trainen en hebben moeite met traplopen. Ze verliezen ook behendigheid en spiertonus. Deze symptomen lijken geleidelijk te verschijnen.

Vermoeidheid: het meest voorkomende symptoom

Vermoeidheid is het meest voorkomende symptoom van multiple sclerose. Het treft 70 tot 90% van de patiënten. De helft daarvan beschrijft het als het ergste symptoom omdat het de kwaliteit van leven sterk beïnvloedt.

Vermoeidheid vermindert de kwaliteit van leven voor mensen met multiple sclerose drastisch. Vandaar dat het zo belangrijk is om dit nauwlettend te volgen. Het is echter moeilijk om vermoeidheid te beheren en te interpreteren omdat de perceptie ervan subjectief is.

Energieverlies beïnvloedt de motorische vaardigheden evenveel als de cognitieve vaardigheden. We moeten tevens onderscheid maken tussen zwakte, energieverlies en concentratieproblemen.

Artsen moeten dan ook een differentiële diagnose stellen van de vermoeidheid bij multiple sclerose. Depressie, motorische stoornissen, problemen met de schildklier of bijwerkingen van anti-epileptische of immunosuppressieve geneesmiddelen kunnen soortgelijke klinische kenmerken hebben.

Schubs

We spreken van schubs (terugvallen, exacerbaties) wanneer er nieuwe klachten ontstaan en/of bestaande klachten van multiple sclerose toenemen en wanneer deze klachten langer dan 24 uur aanhouden.

Deze terugvallen zijn aanvallen die verschillende delen van het centrale zenuwstelsel beïnvloeden en die minstens een maand van elkaar zijn gescheiden. Als de symptomen daarentegen verdwijnen, classificeren we dat als een remissie (gedeeltelijk of geheel herstel). Remissie is een verbetering of verdwijning van klachten gedurende ten minste 24 uur.

Perifere symptomen

De volgende symptomen ondersteunen de diagnose van multiple sclerose wanneer ze klinisch aanwezig zijn. Zij zijn als volgt:

• Het teken van Lhermitte: de patiënt heeft het gevoel alsof er een elektrische lading langs zijn hele rug loopt. Soms wordt de gewaarwording helemaal tot in de ledematen gevoeld. Bij veel patiënten wordt het getriggerd door het hoofd voorover te buigen.
• Gevoeligheid voor warmte
• Het fenomeen van Uhthoff: verergering van de symptomen van multiple sclerose door verhoogde lichaamstemperatuur. Externe factoren (zomer, een warme douche, roken) of interne factoren (koorts, intense lichaamsbeweging, menstruatie) kunnen dit symptoom veroorzaken.
• Paroxysmale aanvallen: paroxysmale bewegingsstoornissen komen plotseling en met tussenpozen voor. Ze duren niet erg lang maar kunnen enkele keren of vele malen per dag in korte uitbarstingen verschijnen. Het meest voorkomende type paroxysmale symptoom is paroxysmale dystonie.

Behandeling van multiple sclerose

Op dit moment is er helaas geen remedie voor MS. Noch is er een behandeling die het natuurlijke klinische verloop van de ziekte positief kan beïnvloeden.

Op de lange termijn is het doel om te proberen het aantal schubs te verminderen. Artsen helpen ook hun patiënten om de gevolgen van de ziekte en de progressie van de handicap te verlichten.

Om dit te doen, gebruiken ze immunosuppressiva (azathioprine, cyclofosfamide, methotrexaat) en interferonen (alfa-interferonen).

Artsen gebruiken hoge doses corticoïden gedurende korte tijd (drie tot vijf dagen) om schubs te behandelen. Een correcte identificatie van de schub is de sleutel tot het stellen van een diagnose en het vinden van de juiste behandeling.

De symptomen die wijzen op een schub zijn één of meerdere laesies (afwijkende plekken) die worden veroorzaakt door een ontstekingsproces. Dat proces bevindt zich in het centrale zenuwstelsel. En corticosteroïden zijn het favoriete medicijn voor schubs omdat ze op ontstekingen zijn gericht.

De symptomen van MS behandelen

We kunnen symptomatische behandeling als volgt samenvatten:

• Spasticiteit: baclofen, diazepam, dantroleen…
• Vermoeidheid: amantadine, modafinil, methylfenidaat…
• Pijn: carbamazepine, fenytoïne, gabapentine, pregabaline…
• Hyperreflexie van de blaas: oxybutynine, bethanechol…
• Cognitieve klachten: donepezil, interferon beta, memantine…

Rehabilitatie

Rehabilitatie is uiterst belangrijk. Het fundamentele doel is om invaliditeit bij de patiënt te voorkomen. Of dit op zijn minst zoveel mogelijk te verminderen.

Therapeuten helpen de patiënten nieuwe vaardigheden aan te leren en hun gezonde systemen te maximaliseren. Op die manier kunnen ze een zekere onafhankelijkheid behouden.

Het is ook van fundamenteel belang om hun sociale en werkomgeving aan te passen. Daarnaast is psychologische ondersteuning van de patiënt, familie en zorgverleners essentieel.

Experts adviseren om patiënten een multidisciplinaire revalidatiebehandeling op maat te bieden. Mensen met MS kunnen hun kwaliteit van leven verbeteren in termen van gezondheid en het vermogen om dagelijkse activiteiten uit te voeren. Sterker nog, veel organisaties voor mensen met MS bieden behandelingen die zijn gericht op holistische revalidatie.

Bibliografie

Poser CM, Brinar VV. Diagnostisc Criteria for Multiple Sclerosis; FEDEM, Rev 14, 1-19.

Harrison’s Principles of Internal Medicine, Vol. 2; Editorial Interamericana, 13e editie.