Wat ervaren kinderen van gescheiden ouders?

Vele ouders denken dat alleen zij rechtstreeks getroffen worden door de scheiding. Maar wanneer er kinderen betrokken zijn, dan is dat niet waar. Mensen geven er misschien geen aandacht aan, maar kleine kinderen lijden ook onder een scheiding: de ruzies, de misverstanden en alles wat een gevolg is van de breuk. Veel kinderen weten niet hoe ze zelf moeten omgaan met het feit dat ze gescheiden ouders gescheiden hebben. Het is ook normaal dat ze veel twijfels hebben. Ze hebben iemand nodig die met geduld en begrip duidelijkheid schept.

Het is geen toeval dat vele kinderen met gescheiden ouders problemen krijgen op school. Sommige kinderen beginnen op erg jonge leeftijd te experimenteren met drugs en alcohol. Of ze verbreken de communicatie met hun familie. Kinderen lijden evenveel of zelfs meer. Want ze zijn toeschouwer en zien hoe één van hun eerste voorbeelden van een relatie mislukt.

De gevolgen van een scheiding zijn afhankelijk van de leeftijd

Een scheiding heeft niet hetzelfde effect op een kind van zes jaar oud als op een kind van twee jaar oud. Want de omstandigheden veranderen en het niveau van rijpheid is erg verschillend. Dat is de reden dat de leeftijd van het kind bepalend is voor hoeveel of hoe weinig het getroffen zal zijn door de scheiding van de ouders. We moeten met één belangrijk aspect rekening houden. Deze ervaringen uit de kindertijd zullen later in het leven een impact hebben.

Leeftijd nul tot vijf jaar

Een kind jonger dan twee jaar begrijpt niet wat een scheiding is of welke gevolgen het heeft. Toch weten ze dat er iets niet juist is of weten ze minstens dat er iets veranderd is. Ze merken de emotionele veranderingen bij hun ouders en of ze al of niet afwezig zijn. Deze afwezigheid vertaalt zich vaak in gevoelens van achtergelaten worden. De sfeer rond hen biedt hen niet de veiligheid die ze nodig hebben. Dit kan belangrijke psychologische gevolgen hebben.

Kinderen tussen de leeftijd van twee en drie jaar zijn in een gevoelige fase. Ze bevinden zich midden in hun ontwikkeling. Als de scheiding een grote impact op het kind heeft, dan kan dit zich manifesteren in een ontwikkelingsachterstand. Er kan sprake zijn van een vertraging in de ontwikkeling van bepaalde motorische vaardigheden, problemen met de taal of moeilijkheden met zindelijkheidstraining. Op die leeftijd begrijpen kinderen duidelijk wat een scheiding betekent. Ze weten dat het enige wat ze willen, is dat hun ouders samen blijven. Dit idee zal bij sommige kinderen een droom worden.

Is het kind tussen de drie en de vijf jaar oud, dan weten ze al – of ze hebben minstens een gevoel hieromtrent – wat een scheiding is en wat het betekent. Het gevolg is dat ze veel vragen zullen stellen. Hier is het probleem of ze, in hun gretigheid om antwoorden te vinden, al of niet bij leugens terechtkomen. Dit zijn antwoorden die niet echt logisch zijn en eigenlijk het gevoel nog versterken dat hun wereld een onveilige plaats geworden is. Een van die angsten die sterker wordt, is de vrees om alleen te zijn, of de angst dat één van de ouders hen zal achterlaten. Dat is de reden dat sommige kinderen bezitterig worden ten aanzien van één of van beide ouders.

Leeftijd zes tot twaalf jaar

Kinderen tussen de zes en de twaalf jaar oud zijn veel meer empathisch. Ze kunnen zich zelfs op de juiste manier in de plaats van hun ouders stellen. Maar het is niet ongewoon dat ze blijven hopen dat de ouders samen zullen blijven. Volwassenen doen dit voortdurend. Dus waarom zou een kind dit niet doen?

Toch moeten we bij kinderen van deze leeftijd voorzichtig zijn. Want dit soort ontgoocheling (inzien dat hun ouders niet zullen samenblijven) kan een aanzienlijke emotionele impact hebben. Ze beseffen dat hun droom niet zal uitkomen. Dit kan inderdaad een grotere invloed hebben dan de scheiding zelf. Denken dat een situatie tijdelijk is, is iets heel anders dan het als iets permanents beschouwen. De veranderingen die zich voordoen, zijn misschien dezelfde maar de emotionele impact niet.

We moeten dus onthouden dat een kind van deze leeftijd, los van hoe rijp het is, nog veraf is van het einde van zijn emotionele ontwikkeling. Er zijn processen die hij niet zal begrijpen, zoals waarom twee mensen die elkaar graag zien, beslissen om niet samen te zijn. Dit gevoel in een wereld te leven die gestuurd wordt door ingewikkelde regels die hij niet begrijpt, kan hem overweldigen.

Op deze leeftijd kunnen kinderen (onder andere) ‘confrontatiestrategieën’ ontwikkelen. Het kan gebeuren dat kinderen emotionele vaardigheden die ze al hadden, ‘afleren’. Of ze zetten een moedig gezicht op terwijl ze diepe angst en pijn verbergen. In het laatste geval leren ze om hun gevoelens niet uit te drukken. Dit zal een invloed op hen hebben in hun volwassen leven.

Gescheiden ouders en de communicatie met hun kinderen

We hebben gezien hoe scheidingen verschillende effecten op kinderen hebben afhankelijk van de leeftijd van het kind. Daarom is het belangrijk dat we luisteren naar de twijfels en de zorgen van onze kinderen, zelfs al voelen we ons gebroken en hebben we niet veel zin. We moeten met hen communiceren en hen laten weten dat we hen graag zien en dat ze op ons kunnen rekenen. Het maakt niet uit welke veranderingen zich voordoen.

Je moet er ook rekening mee houden dat kinderen zich soms schuldig voelen voor de scheiding. Het is mogelijk dat ze denken dat hun gedrag de oorzaak is dat hun ouders gaan scheiden. Ouders moeten met hun kinderen praten en hen duidelijk maken dat zij niet verantwoordelijk of schuldig zijn voor wat er gebeurt.

Daarom is het erg belangrijk dat je duidelijk uitlegt aan de kinderen wat er gebeurt. Misschien denk je dat ze de situatie niet zullen begrijpen. Maar het is nooit goed om te proberen verbergen wat er gebeurt. Kinderen begrijpen veel meer dan wij (vooral de ouders) denken. Ze hebben het nodig te weten wat er gebeurt. We moeten dus duidelijk zijn, direct, eerlijk en met hen praten op een manier die aangepast is aan hun leeftijd. Zo zullen zich geliefd voelen.

Vele koppels focussen zich alleen maar op zichzelf. Ze vergeten dat hun kinderen gevoelens ervaren. Dat geeft de kinderen het gevoel verlaten te worden en niet gewaardeerd. Toch moeten we over zoiets belangrijk met hen praten. Misschien zien we het niet. Maar ze kunnen een wond ontwikkelen die alleen maar erger zal worden als ze niet verzorgd wordt.