Je cognitieve reserve: het resultaat van hersenevolutie

Je cognitieve reserve is een fenomeen dat uit de neuropsychologie stamt. Het staat voor het vermogen van hersenstructuren om te reageren op het verlies van bepaalde hersenfuncties. Bovendien helpt het andere negatieve invloeden op te vangen. In andere woorden: je cognitieve reserve is het vermogen van je hersenen om op een functionele wijze op ziekte, veroudering en achteruitgang te reageren. Dit vermogen staat het brein toe om tot op zekere hoogte te compenseren voor de schade die het geleden heeft.

Zodoende kan een hoog niveau van cognitieve reserve ervoor zorgen dat het brein redelijk normaal kan functioneren ondanks mogelijke ziekte(s). Het staat ook toe dat het brein volledig actief blijft, zelfs na natuurlijke, leeftijdsgebonden achteruitgang. Zoals je kunt zien is het een heel belangrijk vermogen waarvan de stimulering het zeker weten waard is.

De oorsprong van je cognitieve reserve

Je cognitieve reserve vormt zich tijdens de ontwikkeling van het brein in de baarmoeder. De immense invloed van iemands ervaringen in het eerste levensjaar op deze reserve zijn bekend. Deze ervaringen definiëren tot grote mate de koers die de ontwikkeling van intelligentie zal volgen.

Men heeft reden te geloven dat genetische factoren de vorming van je cognitieve reserve beïnvloeden. Dit is echter niet definitief vastgesteld. Er zijn manieren om een brein te stimuleren om zijn capaciteiten door de jaren heen te vergroten. Zulke groei is zelfs mogelijk nadat de hersenen schade hebben opgelopen.

Intellectuele, vrije tijd en sport activiteiten hebben een bewezen vermogen om je cognitieve reserve te vergroten. Lezen, denksport, het leren van een nieuwe taal, dansen, sport en anderszins intellectueel stimulerende activiteiten zijn allemaal bijzonder behulpzaam.

Het stimuleren van je cognitieve reserve

Wanneer je cognitieve reserve in goede staat verkeert, is je brein in staat om nieuwe verbindingen tussen neuronen te maken. Ook kan het op die manier beschadigde verbindingen vervangen. Dit proces is veel makkelijker voor degenen die vóór de beschadiging de volgende activiteiten uitvoerden of de volgende eigenschappen bezaten:

• Hoog cultureel niveau. Een vaag begrip, maar het omvat een boel. Denk aan het geheel van gevolgde studies, veel lezen en intellectueel prikkelende activiteiten. Daaronder vallen bezoekjes aan musea, bekeken documentaires, enzovoorts.
• Sociale relaties. Wetenschappers hebben bewezen dat degenen die de steun van een sterke sociale cirkel hebben en hier vaak mee omgaan, 38% minder kans lopen om op den duur dementie te ontwikkelen.
• Lichaamsbeweging. Dit bevordert de bloedsomloop in het brein en beschermt het tegen zuurstoftekort. Ook wordt hersenveroudering mede hierdoor tegen gegaan. Simpele wandelingen zijn hiervoor al genoeg!
• Mentale sport. Dit beïnvloedt namelijk duidelijk de cognitieve reserve. Het spelen van een instrument, intellectuele hobby’s (puzzelen, schaken, woordspelletjes, enzovoorts) vallen hier onder.
• Gezond dieet. Roken, drinken, psychoactieve middelen (drugs) en een ongezond eetpatroon horen vermeden te worden.

Een verrassend experiment

David Snowdon, een epidemiologist en neurologie professor bij de University of Kentucky, voerde een indrukwekkend onderzoek uit in 1986. Hij begon met een groep van 678 katholieke nonnen uit de Verenigde Staten. Het was een heel uniforme groep: ze aten hetzelfde eten, leefden in dezelfde omgeving en voerden dezelfde activiteiten uit.

Hij documenteerde hun cognitieve reserve 17 jaar lang. Tijdens deze periode werden de nonnen regelmatig getest. Zo werd er bijvoorbeeld informatie verzameld over hun genen, intellect en psychologisch functioneren. Ze accepteerden allemaal dat hun hersenen na hun dood zouden worden bestudeerd ter aanvulling van de informatie uit het onderzoek.

Zuster Bernadette’s geval was de meest opvallende. Zij stierf op de leeftijd van 85 jaar. Haar hersenen werden — zoals gezegd — na haar dood onderzocht. Tijdens deze post-mortem studie, ontdekte men dat ze de ziekte van Alzheimer had. Ze vertoonde echter geen enkel symptoom hiervan. De onderzoekers concludeerden daarom dat haar cognitieve reserve gecompenseerd had voor haar fysiologische gebreken.

De onderzoekers ontdekten ook nog iets anders dat heel interssant was. De nonnen met brede vocabulaires gingen cognitief minder hard achteruit. Die vocabulaire kwam op zijn beurt voort uit hun leesgedrag in hun jeugd.

Dit experiment is één van de meest overtuigende bewijsstukken dat in het voordeel spreekt voor de cognitieve reserve. Intellectuele, sociale en fysieke activiteit zijn uitermate geschikte manieren om de natuurlijke achteruitgang van onze cognitieve functies te verminderen.