In dit huis maken we herrie, zeggen we 'sorry', en omhelzen we elkaar

In dit huis maken we herrie, zeggen we ‘sorry’, geven we elkaar een knuffel, en een tweede kans. Want gezamenlijk een familie vormen betekent dat we ons laten omringen door de geïmproviseerde muziek van het leven, en onze dagelijkse dans dáár op afstemmen. Een familie kenmerkt zich door het onderlinge respect, en door een fijnegevoelige ontvankelijkheid voor de behoefte van álle gezinsleden.

Geen enkel huishouden is identiek, want uniek, en valt daarom nimmer over één kam te scheren. Iedere familiestructuur is gebaseerd op een specifieke interactie-dynamiek, en idiosyncratische communicatie-codes. Hoewel zulke, door dagelijks contact ingesleten en geëvolueerde sociale wisselwerkingspatronen niet altijd ieders geluk waarborgen – het blijft immers wonderbaarlijk complexe, en delicate materie: samenleven, en -wonen.

Ik heb ontdekt, en keer op keer ervaren, dat vòòrdat je de wereld kunt veranderen, je eerst je eigen huis en haard moet leren kennen. En in het mijne, zijn we stuk voor stuk echte, kwetsbare mensen, van vlees en bloed. We maken allemaal fouten, van tijd tot tijd, en zijn zonder uitzondering bereid om elkaar te vergeven. Misschien juist wel omdát we (zo) imperfect zijn, hebben we zo veel lol samen. We omhelzen elkaar, en maken soms een hoop lawaai.

Ken je die kasten van huizen, die niet alleen tot de nok toe zijn gevuld met allerlei luxe, maar die ook bol staan van de eenzaamheid, waar de lucht zwaar is, zwanger van sombere melancholie? Er bestaan aan de andere kant ook kleine, bescheiden woninkjes die, van boven tot onder, stralen van vreugde. Die rijkdom vieren als zorgzame wederkerigheid van mens-tot-mens, en die een meester zijn in het bereik- en behapbaar maken van moeilijke taken, en uitdagingen. Aan het einde van de dag, ligt ware weelde tenslotte precies dáárin: in relaties, in het verenigd zijn, van hart tot hart, hand in hand, zij aan zij, in het besef dat het meest waardevolle niet onze bezittingen zijn, maar onze springlevende, zo gekoesterde geliefden.

We nodigen je uit om je daarop te bezinnen. Hoe is dat in joúw bestaan?

De psychologie en sociale anatomie van het huishouden

Een (t)huis is een miniatuurmodel van het universum. En een reflectie van de maatschappij als geheel, met het gezin als brandpunt van dit op de mens gerichte vergrootglas. Wat er tussen deze vier (of meer) muren gebeurt is een buitengewoon gecompliceerde combinatie, of cocktail, waarin de normen, waarden, het gedrag, en de emoties van ieder gezinslid, een grote en zeer specifieke impact heeft op de overige gezinsleden.

Experts in de omgevingspsychologie stellen dat álle antropologische omgevingen, zonder uitzondering, zijn opgebouwd uit de volgende drie basale en essentiële elementen – die we dus ook in ieder huishouden kunnen her- en erkennen.

• Het materiële aspect. Dit zijn de fysieke voorwerpen (meubels, spullen enz.), de indeling, en de uitstraling van het interieur, die visueel, en gevoelsmatig, de toon zetten in een huis. Binnen de filosofisch-esthetische Feng Shui beweging is men zich daar terdege van bewust: dat een harmonieuze ruimtelijke inrichting een eminente invloed heeft op onze stemming en (subtiele) emoties.
• Het persoonlijke aspect. Dit wordt gedetermineerd door de interactie-dynamiek tussen de bewoners, de mensen die samen de betreffende ruimte(n) delen, door hun gewoonten, en de manier waarop zij onderling een band vormen, en conflicten oplossen, met elkaar.
• Het mentale aspect. Dit is zonder enige twijfel de spil, en het meest relevante rad van familieprocessen. Dit is het domein van (impliciete) existentiële paradigma’s, (geloofs)overtuigingen, morele grenzen en idealen, identiteit, en van de samenlevingsvoorwaarden waarvan ieder familielid wil, en wenst, dat de anderen die in ere houden.

Een huis is derhalve een omsloten sociale ruimte waarbinnen alle ‘bewoners’ hun onzichtbare invloeds-vleugels (voorzichtig) uitslaan, in de respectievelijke nest-compartimentjes (bijvoorbeeld de eigen kamer, versus de gemeenschappelijk gedeelde vertrekken van keuken, badkamer, toilet, en woonkamer). In deze letterlijk huiselijke familiesfeer, kan in principe, en in potentie, iedereen op en top functioneren, en zich helemaal op zijn (of haar) gemak voelen. Tegelijkertijd kan het – helaas – juíst ook de plek zijn waar de meest schrijnende, meest verborgen misére mensen van binnenuit tot waanzin drijft. Dat hangt helemaal af van de geestelijke gezondheid van de gezinsleden, en hun onderlinge integratievermogen.

Wij zouden hier graag uitleggen hoe het meest verrijkende, meest lovenswaardige huis, en thuis, wordt gebouwd. Waar live muziek alle kamers vult, en het levenslied – ondanks de incidentele hoge of lage noot – nooit uit de toon valt, haar refrein nimmer vergeet, en altijd mooi en harmonieus klinkt.

Een emotioneel wijs (t)huis

Volgens een interessante studie die Elaine Hatfield in haar boek ”Emotionele Besmetting” citeert, is een huis niet alleen de plek waar emoties het meest besmettelijk zijn. Dit emotionele geweten fungeert namelijk óók als innerlijk kompas, waardoor jullie als familie kunnen groeien, in staat zijn om elkaars behoeften te vervullen, angsten te sussen, en een eensgezindheid te creëren waarbij niemand buiten de boot valt.

We beseffen heel goed dat een (t)huis bouwen geen eenvoudige opgave is. Het is immers niet louter een technische kwestie van vier muren metselen, en een dak installeren. Nee, het lijkt eerder op een delicate, handgemaakte, magisch gekleurde quilt-collage. Ieder stukje stof is uniek, en tezamen vormen zij een prachtige lappencollectie, een beeldschone deken.

Laten we nu inzoomen op de ambachtelijke attributen van emotioneel wijze huizen.

De kwaliteiten van een verrijkende familie

Een emotioneel wijze en verrijkende familie weet, ten eerste, dat het er niet om gaat om per se zo veel en zo vaak mogelijk samen te zijn, in dezelfde ruimte. Er wordt – bewust noch onbewust – geen controle uitgeoefend op de gezinsleden om hun plek in de pikorde, hun hoekje van het nest, in te nemen. In die verstikkende bubbel waar groei en vrijheid verboden, en in de ban gedaan worden.

• In een wijs (t)huis is het niet het belangrijkste om samen (in dezelfde ruimte) te zijn, zolang er maar authentieke intimiteit bestaat, tussen de gezinsleden. Dát is essentieel.
• Een verrijkende familie ‘infecteert’ elkaar met positieve emoties, via blikken en gezichtsuitdrukkingen die woordeloos gezien, begrepen, en gewaardeerd worden. Vergiftiging, chantage en destructieve ”alles-of-niets” attitudes, besparen ze elkaar. Net als gekibbel: ”Gewoon, omdat ik het zei…”, ”Als je dat doet, dan houd je niet van me…” enzovoorts, hoor je daar niet tot nauwelijks.
• Een gelukkig en intelligent huis straalt in het licht van open ramen, en empathische harten. Stemmen die zichzelf vrijuit mogen uiten, zonder angst of onderdrukking, zo zacht of luid als nodig, echoën in hun sas door de hal, en bereiken ieders oor.
• Onderlinge verschillen worden – in gezonde huizen – geaccepteerd. Er zijn geen sancties voor afwijkende meningen of inzichten. Alle gezinsleden krijgen persoonlijk de ruimte en het respect om zich te ontwikkelen. Daarnaast reserveren ze unaniem een aantal vertrekken voor gemeenschappelijke interactie, waar ze hun waardevolle, onderlinge band vieren, en graag samen tijd doorbrengen.

Ons huis en thuis is, in het perfecte plaatje, de plek waar we met onze favoriete medemensen samenwonen. De mensen die we familie noemen, of als zodanig beschouwen, omdat zij, samen met ons, vanuit het hart, een aangename huiselijke atmosfeer hebben weten te creëren, op basis van zuivere wederzijdse affectie. Aan het eind van de dag, zijn het deze speciale mensen met wie je een lach en een traan deelt, bij wie je je hart lucht, een luisterend oor treft, een schouderklopje ontvangt, en steun in de rug. Zíj maken het leven de moeite waard.