Hoe we lijden door lijden te vermijden

Het lijkt misschien ongelooflijk, maar in de afgelopen decennia worden we er op sociaal vlak steeds meer toe gedwongen om gelukkig te zijn boven al het andere. Lijden vermijden is het motto geworden waar velen zich aan houden, ongeacht de implicaties die dit kan hebben.

Sommigen houden zich er zelfs dusdanig aan dat er ook wel wordt gesproken van “de dictatuur van geluk”. Analyticus Ima Sanchís wijst erop dat “geluk is veranderd in een martelinstrument.” Paradoxaal genoeg is depressie een wijdverspreide epidemie geworden. Op de een of andere manier is de drang om lijden te vermijden juist een grote bron van lijden geworden.

Veel mensen voelen een sterke afkeer van wat zij ‘negativiteit’ noemen. Niemand kan praten over zijn pijn, rouwen of tekenen van pessimisme vertonen. Het is alsof we deel uitmaken van een fantastisch toneelstuk waarin pijn verboden is. Alsof we plotseling geen mens meer zijn. Het vermijden van lijden houdt in meer of mindere mate in dat we niet leven.

Lijden vermijden is een valstrik

Natuurlijk is het zo dat er maar weinig mensen zijn die bewust pijn zouden willen ervaren. Op onbewust niveau gebeurt er echter iets anders. Mensen struikelen keer op keer over dezelfde steen en blijven blindelings situaties betreden die lijden veroorzaken. Dat is echter een heel ander verhaal.

Wat we duidelijk willen maken is, dat we met alles wat we tot nu toe gezegd hebben niet willen zeggen dat we naar pijnlijke situaties moeten streven. Het is juist ons doel om de aandacht te vestigen op de trend om lijden te vermijden. We kiezen niet voor pijn in het leven, het hoort er gewoon bij.

We worden er in geen geval gelukkiger van als we proberen om deze pijn te ontkennen, vermijden of negeren. Juist integendeel, aangezien dit zou kunnen betekenen dat we nog veel lastigere pijn moeten overwinnen.

Het meest verontrustende aspect van dit huidige verlangen om lijden te vermijden is, dat het een vorm van misleiding wordt. Wanneer iemand aan je vraagt hoe het met je gaat en het eigenlijk helemaal niet goed met je gaat, dan word je gedwongen te liegen. Je antwoord moet dan ‘goed’ of soms zelfs ‘heel goed’ zijn.

Mensen die voor deze ‘dwaasheid’ pleiten, zeggen dat je jezelf er hierdoor misschien wel werkelijk van kunt overtuigen dat je je goed voelt, ook al is dit in feite niet zo.

Als je daarentegen gewoon eerlijk zou zijn en zou zeggen “slecht, ik ben erg verdrietig,” dan zouden mensen waarschijnlijk zo snel mogelijk maken dat ze wegkomen, alsof je besmettelijk bent.

Vals geluk

Psychoanalyticus Dr. Luis Hornstein zegt dat er veel mensen bij hem aankloppen met vergelijkbare patronen van lijden. Enkele voorbeelden zijn overmatige afhankelijkheid van anderen, ernstig misplaatste waarden, ups en downs in hun zelfvertrouwen en moeite om zinvolle relaties op te bouwen.

We leven niet meer in de tijd van Freud toen mensen nog exotische en unieke kwalen hadden. In onze huidige wereld is zelfs lijden gestandaardiseerd.

De wens om lijden te vermijden is de norm geworden. Veel mensen zoeken daarom naar advies om een einde aan hun pijn te maken. Ze hebben helemaal geen behoefte om de reden achter hun pijn te begrijpen zodat ze eraan kunnen werken. Ze willen de pijn simpelweg zo snel mogelijk elimineren.

Wanneer het ze vervolgens niet lukt om deze onmogelijke taak te volbrengen, geven ze de psychotherapie gewoon op. In plaats daarvan duiken ze onder in blinde liefde, een invasieve obsessie of een ontwijkend cynisme.

We zijn glad vergeten dat we pijn nu eenmaal nodig hebben om te groeien. Emotionele pijn is wat ons in staat stelt om onmogelijke fantasieën op hun plaats te zetten en om te leren gaan met grenzen en verliezen. Hier leren we alleen mee om te gaan door geconfronteerd te worden met lijden, niet door het te vermijden.

Leren om gelukkig te zijn

Geluk is iets dat verder gaat dan een tijdelijke prestatie of een moment van euforie. Het is ook veel meer dan positieve frases die zijn afgestemd op elke gelegenheid. We zijn gelukkig wanneer we leren te profiteren van elke ervaring die we hebben en wanneer we leren te geloven dat we alles aankunnen wat ook maar op ons pad komt.

We worden iets gelukkiger als we accepteren dat we ook kwetsbare wezens zijn, die worden blootgesteld aan onzekerheid en grenzen. Lijden vermijden is het tegenovergestelde van geluk. Lijden ontkennen is onszelf ontkennen.

Tegelijkertijd houdt het ook in dat we de kans op groei ontkennen die inherent is aan elk moment van pijn in ons leven, met de bedoeling om betere mensen van ons te maken.