Hoe je mensen met persoonlijkheidsstoornissen kunt helpen

Wat weet je over persoonlijkheidsstoornissen? Hoe verschijnen ze? Wat zijn de belangrijkste stappen die moeten worden genomen wanneer er een wordt gedetecteerd? In dit artikel beantwoorden we deze en andere vragen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Brigida Higueras Madsen.

Laatste update: 22 augustus, 2023

Ieder van ons is een unieke mix van erfelijkheid en levenservaring. Hierdoor ontstaat wat we kennen als ons persoonlijkheidspatroon. Het hebben van persoonlijkheidskenmerken die ons definiëren is iets wat alle mensen gemeen hebben.

Persoonlijkheidsstoornissen

Soms ontmoet je mensen wiens manier van gedragen of omgaan met de omgeving niet adaptief is. In feite is het beperkend en in veel gevallen schadelijk. Dit zijn het soort mensen wiens manier van omgaan met anderen en met alledaagse uitdagingen hun dagelijks leven bemoeilijkt.

Als deze gedragspatronen niet passend of verklaarbaar zijn, kunnen ze lijden aan een persoonlijkheidsstoornis. Dit is nog waarschijnlijker als het gedrag vroeg verschijnt (in de adolescentie of vroege volwassenheid) en in de loop van de tijd in stand wordt gehouden.

We moeten er echter op wijzen dat de verantwoordelijkheid voor de diagnose alleen bij een professional ligt, en ook zou moeten liggen, en nooit bij familieleden en goede vrienden van de persoon in kwestie. Persoonlijkheidsstoornissen hebben een echt complexe pathologie en er mag nooit lichtvaardig over worden gesproken.

Kenmerken van persoonlijkheidsstoornissen

Er zijn verschillende soorten persoonlijkheidsstoornissen. In de regel hebben ze echter allemaal de volgende kenmerken gemeen:

• De manier waarop mensen met persoonlijkheidsstoornissen zichzelf, andere mensen en gebeurtenissen waarnemen, verschilt van de manier waarop anderen dat doen.
• Hun emotionele reacties en de manier waarop ze met andere mensen omgaan, wijken af van wat sociaal verwacht wordt.
• Ze kunnen overmatige controle of juist een gebrek aan controle over hun impulsen vertonen.

Het is belangrijk om te benadrukken dat bij persoonlijkheidsstoornissen sprake is van gedragspatronen die stabiel zijn in de tijd. Het zijn geen slechte periodes, persoonlijke crises of ziekten, noch zijn ze te wijten aan drugsgebruik.

De moeilijkheden die ze veroorzaken doen zich voor in een grote verscheidenheid aan persoonlijke en sociale situaties en ze beperken zich er niet toe dat de patiënt alleen specifieke moeilijkheden ervaart met bepaalde mensen.

Als gevolg van het bovenstaande lijden mensen die lijden aan persoonlijkheidsstoornissen onder aanzienlijke ongemakken of verslechtering op sociaal gebied, op het werk of op andere belangrijke gebieden van hun leven.

Bovendien vertonen ze meestal andere symptomen zoals angst, depressie, middelenmisbruik, eetstoornissen, problemen op seksueel gebied en relatieconflicten.

Leven met een persoonlijkheidsstoornissen

Leven met een persoonlijkheidsstoornis kan zeer complex zijn. Het kan nog complexer zijn als er geen psychiatrische en psychologische zorg wordt ontvangen.

Familieleden en mensen uit de naaste omgeving van de patiënt voelen zich vaak echt overweldigd door de gebeurtenissen thuis, omdat ze niet de middelen en vaardigheden hebben om te handelen in de verschillende situaties die zich voordoen. Veel van deze situaties zijn zelfs zeer complex, zoals emotionele chantage of zelfmoorddreigingen.

Daarnaast is het gebruikelijk dat de familiekring zijn eigen emotionele conflicten en moeilijkheden heeft als het gaat om de omgang met elkaar. Deze zijn waarschijnlijk ook verergerd als gevolg van spanningen binnen het gezin.

Mensen met persoonlijkheidsstoornissen nemen meestal de tijd om hulp te vragen en als de gezinsdynamiek niet goed is, is dit echt ongunstig voor hen. Het kan zelfs leiden tot ernstige confrontaties met voortdurende spanningen en conflicten.

Er kan ook een zekere angst zijn om hen tegen te spreken, omdat men denkt dat ze zullen reageren met woede en zelfs woede-uitbarstingen. Dat gezegd hebbende, kritiek van de familie komt vaak voor, omdat ze geneigd zijn te denken dat het de patiënt aanzet tot verandering en reflectie. Toch versterkt dit alleen maar hun pathologische gedrag.

Hoe kun je helpen?

Persoonlijkheidsstoornissen zijn hanteerbaar in de professionele praktijk (Spaanse link) en de resultaten van gevalideerde interventies zijn meer dan veelbelovend. Om er toegang toe te krijgen, is de eerste stap het zoeken van professionele hulp voor zowel de patiënt als het gezin.

De gezinssituatie is niet eenvoudig. Het is zelfs vrij complex en het zal tijd kosten om de resultaten van een therapie te zien. Daarom helpt het echt als een psychiater of klinisch psycholoog de patiënt helpt om de stoornis en zijn gedrag te begrijpen.

Je moet begrijpen dat iemand die lijdt aan een persoonlijkheidsstoornis niet weet hoe hij zich anders moet gedragen. Hun manier van zijn is het resultaat van aanpassing aan dynamiek en vitale omstandigheden die ze meestal in hun kindertijd hebben meegemaakt.

Factoren om in gedachten te houden

• De reacties van familieleden hebben een grote invloed op mensen met persoonlijkheidsstoornissen. Deze invloed kan in negatieve of positieve richting gaan en hangt niet altijd af van de wil van degenen die hem uitoefenen. Naast motivatie is kennis noodzakelijk.
• Accepteer de situatie en begrijp de diagnose. Om te accepteren, moet je begrijpen. Daarom is het cruciaal om professionele hulp te krijgen. Begrijpen hoe deze stoornissen precies werken is de basis om je ermee te kunnen verhouden. Je inleven betekent niet dat je alles goedkeurt en instemt met wat ze doen, maar het helpt je wel om kalm te blijven en beter met conflicten om te gaan.
• Werk aan communicatie binnen het gezin. Communiceer duidelijk en assertief, zonder hints, ironie of dubbele betekenissen.
• Als ze ermee instemmen om te luisteren, leg dan rustig en respectvol uit wat de gevolgen van hun gedrag zijn voor anderen.
• De stoornis is geen excuus voor al hun gedrag, maar het kan wel een goed deel ervan verklaren. Immers, als mensen met een optimale geestelijke gezondheid soms onbedoeld grote schade kunnen aanrichten, dan is de kans dat iemand die niet in goede geestelijke gezondheid verkeert dat doet veel groter. Van jouw kant moet je meer moeite doen om hun kritiek of zelfs aanvallen niet persoonlijk op te vatten.

Wat gebeurt er als ze behandeling weigeren?

Dat kan gebeuren. Bij veel stoornissen is de patiënt zich niet bewust van zijn of haar aandoening of is deze niet zo ver gevorderd. In deze gevallen speelt hun omgeving een cruciale rol.

Sterker nog, als je dicht bij de patiënt staat, moet je optreden als een echte facilitator om de interventie te laten plaatsvinden. Het is altijd het beste om dit te doen volgens de richtlijnen van de professional of professionals die verantwoordelijk zijn voor de zaak.

In deze gevallen lijkt bedrog misschien de makkelijkste weg. Op de lange termijn is het echter veel beter om een eerlijkere vorm van overreding te proberen. Stel je voor dat ze hun vertrouwen in jou verliezen, dan wordt het voor jou veel moeilijker om ze te helpen.

Ze alles laten accepteren wat therapie ze kan brengen, is zonder twijfel het beste uitgangspunt. Als ze extreem resistent zijn, wees dan geduldig en beschouw hun weigering om naar het consult te gaan of zich te verbinden aan het interventieplan als iets tijdelijks. Houd er echter rekening mee dat in echt ernstige gevallen de optie om te wachten niet haalbaar is.