Hoe de media zouden moeten berichten over geestelijke gezondheid

Woorden doen ertoe. Dit betekent dat de manier waarop de media berichten over zaken als zelfmoord of geestelijke stoornissen het bewustzijn kan vergroten of, omgekeerd, het stigma kan versterken. Goede praktijken in dit verband zijn van groot belang.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 24 april, 2023

Tegenwoordig is er veel meer informatie in de publieke arena over factoren die te maken hebben met geestelijke gezondheid. Veel beroemdheden spreken bijvoorbeeld op een open en genormaliseerde manier over de psychische stoornissen waaraan ze mogelijk lijden of geleden hebben.

Daarnaast proberen de media bepaalde werkelijkheden zichtbaar te maken die tot nu toe in stilte en stigmatisering opgesloten bleven.

Maar hoewel deze beweging essentieel is en hoop geeft, blijft er één nuance over. Dat is het feit dat de manier waarop de media nieuws presenteren belangrijk is. Inderdaad, woorden kunnen helpen of schaden. In feite zijn we er de laatste tijd getuige van geweest hoe sommige media -opzettelijk of onopzettelijk- vervallen in sensatiezucht. Dit is een ernstige fout.

Een veel voorkomende neiging is om tragische of gewelddadige gebeurtenissen in verband te brengen met geestelijke stoornissen. Ze melden bijvoorbeeld dat “De aanvaller schizofreen was” of “De jonge vrouw die zichzelf van het leven beroofde was depressief.”

Veel van deze uitdrukkingen en zinnen zijn vaak niet alleen gebaseerd op niet-geverifieerde informatie, maar schaden ook degenen die lijden aan geestelijke gezondheidsproblemen.

Hoe de media zouden moeten berichten over geestelijke gezondheid

Informatie- en communicatiemedia hebben grote macht. Daarmee komt een grote verantwoordelijkheid. Daarom suggereren de krantenkoppen die ze produceren en de manier waarop ze informatie presenteren bepaalde sociale aanwijzingen over hoe we ons bepaalde groepen mensen voorstellen. De meest terugkerende is het verband tussen criminaliteit en geestelijke stoornissen.

Bovendien is een sector van onze bevolking die bijzonder kwetsbaar is voor de informatie die zij dagelijks ontvangt, de jeugd. Niemand kan bijvoorbeeld ontkennen dat het aantal kinderen en jongeren dat zelfmoord heeft gepleegd de laatste jaren is toegenomen.

De media moeten dit feit melden. Dat gezegd hebbende, moeten ze hun woorden zorgvuldig kiezen om sensatiezucht te vermijden. In feite moeten ze het broodnodige Papageno-effect toepassen , dat zelfmoordpreventie bevordert.

Het valt niet te ontkennen dat de media vaak berichten over gebeurtenissen op het gebied van geestelijke gezondheid als uitzonderlijke realiteiten. Maar in werkelijkheid, zoals de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aangeeft, heeft één op de vier mensen momenteel een geestelijk gezondheidsprobleem of zal dat ooit ontwikkelen.

Daarom is het noodzakelijk dat we weten hoe we het nieuws over deze situaties moeten rapporteren en presenteren.

We gaan de sleutels onderzoeken die de ethische codes regelen van het journalistieke beroep, de ministeries van sociale zaken van elke regering, en de WHO.

1. Voorkomen dat vooroordelen blijven bestaan

Termen als geestesziek, geestelijk gestoord, gek, schizofreen of psychotisch zijn stigmatiserende begrippen die mensen diskwalificeren. Het beeld dat van deze aandoeningen wordt gegeven is inderdaad meestal verontrustend. Bijgevolg krijgt de samenleving een totaal vertekend beeld van deze aandoeningen.

Het is inderdaad raadzaam dat de media de term geestelijke gezondheidsproblemen gebruiken in plaats van geestesziekte of psychiatrische ziekte. Het is ook raadzaam dat ze deze terminologie gebruiken om te voorkomen dat ze overhaaste diagnoses stellen.

Bovendien moeten ze vermijden een geestelijke aandoening te onderbouwen. Bijvoorbeeld een individu melden als depressief, anorexisch, schizofreen, bipolair, psychotisch, enz.

2. Nee zeggen tegen alarmerende koppen

In het clickbait-tijdperk is het maar al te gemakkelijk voor de media om hun toevlucht te nemen tot alarmerende koppen om lezers te winnen. Dit mag echter nooit ten koste gaan van de geestelijke gezondheid. Voor zover mogelijk is het beter om op een gecontextualiseerde manier te verwijzen naar de onderwerpen en het nieuws op dit gebied. In feite zou de aandoening niet de kop zelf moeten vormen.

3. Vermijd beelden die het stigma versterken en normaliseren

Vaak gaat nieuws over bepaalde groepen die lijden aan psychische aandoeningen gepaard met trieste, donkere en ellendige beelden. We zien mensen verloren, passief, of alleen in een desolate omgeving kijken.

Uiteraard verwachten we geen beelden waarin ze lijken over te lopen van vreugde en geluk. Dat gezegd hebbende, zouden de beelden normaliserender moeten zijn. Immers, iemand met een depressie gaat nog steeds naar zijn werk en patiënten met schizofrenie die behandeld worden kunnen een volwaardig leven leiden. Dat zijn de beelden die de media moeten overbrengen.

4. Terughoudend zijn met het koppelen van geweld aan geestelijke gezondheid

De media moeten over geestelijke gezondheid berichten op een manier die voldoet aan medische voorschriften en journalistieke ethische protocollen. Ze hebben echter de neiging om gewelddadige handelingen te koppelen aan verschillende psychische stoornissen. Wetenschappelijk onderzoek biedt in dit verband belangrijke nuances.

Onderzoek (Engelse link) van de Queen’s University (Canada) stelt dat geestelijke gezondheidsproblemen noch noodzakelijke, noch voldoende oorzaken zijn voor gewelddadig gedrag. Deze laatste realiteit is een complexe combinatie van sociale, demografische en economische factoren. Daarom moeten de media niet in de val van het reductionisme trappen.

Als het gaat om het verslaan van nieuws, moeten mediaprofessionals zich bezighouden met de volgende kwesties:

• Is er een duidelijke diagnose? Zijn de bronnen betrouwbaar?
• Is het relevant om te benadrukken dat de persoon aan een geestelijk probleem lijdt?
• Respecteren ze de privacy van iemand met een geestelijk probleem?

5. Maatschappelijke kennis en een positieve visie op geestelijke gezondheid vergroten

De manier waarop de media berichten over geestelijke gezondheid moet altijd uitgaan van betrouwbare, wetenschappelijke en gespecialiseerde bronnen. Ze moeten een stem geven aan professionals op dit gebied, om de samenleving op te voeden. Tegenstrijdige informatie die geen verband houdt met sensatiezucht doet het geweten bloeien.

Bovendien moeten de media een positieve, normaliserende en veerkrachtige visie op geestelijke problemen bieden. Bijvoorbeeld door erop te wijzen dat het aantal gevallen van zelfbeschadiging en eetstoornissen is toegenomen. Bovendien moeten ze benadrukken dat er mechanismen bestaan om daarmee om te gaan.

Het is ook raadzaam dat de media op een andere manier over depressie berichten. Ze moeten benadrukken dat het niet synoniem is met zwakte, dat het niet op zichzelf staat, en dat er wetenschappelijk onderbouwde hulpmiddelen zijn om ermee om te gaan.

Hoe de media zouden moeten berichten over zelfmoord

Het aantal zelfmoorden is wereldwijd toegenomen. Bovendien weten we dat voor elk individu dat zich met succes van het leven berooft, er nog 20 andere het geprobeerd hebben. Ook studies (Engelse link) zoals die gepubliceerd in The Lancet benadrukken hoe ernstig dit vooral is onder de jongste bevolking. In feite is het door de pandemie een urgent gegeven geworden dat moet worden aangepakt.

Daarom is de manier waarop de media berichten over geestelijke gezondheid van groot belang. Ze kunnen zowel behulpzaam zijn als een agent van verandering. Ze moeten de grootste zorg besteden aan de manier waarop ze deze feiten aan het licht brengen. Zoals we al eerder zeiden, woorden zijn belangrijk. Hier zijn de manieren waarop de media zouden moeten berichten over geestelijke gezondheid.

Media behandeling van geestelijke gezondheid

Wanneer ze specifiek nieuws melden, moeten ze de steun en het advies hebben van psychologen en psychiaters.

• Ze moeten geen melding maken van ‘epidemieën’ van zelfmoord.
• Ze moeten informatie geven over ondersteunende diensten. Ook moeten ze relevante telefoonnummers geven.
• Ze moeten geen gedetailleerde beschrijvingen geven van de mechanismen van wat de personen hebben gedaan. Evenmin moeten ze beelden presenteren.
• Ze moeten spontane opmerkingen of bijdragen van niet-specialisten vermijden. Het is al te gemakkelijk om onbewust vooroordelen te tonen.
• Ze zouden eigenlijk alleen over zelfmoorden moeten berichten als er bekende personen bij betrokken zijn. Of wanneer deze feiten een algemeen en gerechtvaardigd belang hebben.
• Ze zouden verklarend reductionisme moeten vermijden over waarom het individu deed wat het deed. Bijvoorbeeld melden dat ze failliet waren, een depressie hadden of gepest werden. Wanneer iemand ervoor kiest zich van het leven te beroven, is er niet één enkele oorzaak. Het is een complexe, multifactoriële werkelijkheid.
• Ze moeten het Papageno-effect bevorderen. Dat betekent dat ze het nieuws zo moeten brengen dat het bijdraagt aan het idee dat er copingmechanismen zijn om deze situaties te voorkomen. Ze moeten de informatie die ze geven op een beschermende en preventieve manier verwoorden, en nooit sensationeel maken.

Conclusie

Ten slotte is het antwoord op de vraag hoe de media over geestelijke gezondheid zouden moeten berichten eenvoudig. Ze moeten ethisch en educatief rapporteren. Bovendien moeten ze advies inwinnen bij professionals in het veld. We kunnen inderdaad niet genoeg benadrukken dat journalisten van groot belang zijn bij de uitoefening van een positief bewustzijn over deze kwesties.

De media en sociale entiteiten moeten bondgenoten zijn om nieuws en gegevens over deze kwestie aan te bieden, zodat ze nuttig zijn. Daarom moeten ze voorkomen dat ze bagatelliseren, overgeneraliseren of ten prooi vallen aan onbehulpzaam paternalisme.

Door gevoelig te zijn voor deze omstandigheden helpen ze een samenleving te bevorderen die zowel opgeleid is als gevoelig voor deze realiteiten. Dit zal ons allen ten goede komen.