Het dopamine dysregulatiesyndroom

Het dopamine dysregulatiesyndroom is een zeldzame complicatie van de behandeling van de ziekte van Parkinson. Het geeft aanleiding tot ernstige gedragsstoornissen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog María Alejandra Castro Arbeláez.

Laatste update: 27 december, 2022

Door ons zenuwstelsel circuleren verschillende neurotransmitters. Dit zijn chemische stoffen die bepaalde functies van ons lichaam bevorderen of afremmen. Er kan echter een reeks problemen in verband gebracht worden met neurotransmitters, zoals het dopamine dysregulatiesyndroom (DDS).

Dopamine is een neurotransmitter die al jaren voor controverse zorgt in de neurowetenschap. In feite zijn er meer dan 110.000 wetenschappelijke artikelen waarin er naar verwezen wordt. Bovendien is het bekend geworden in de populaire cultuur. Maar wat is het verband met de ziekte van Parkinson?

Dopamine dysregulatiesyndroom (DDS)

Laten we beginnen met te onderzoeken wat dopamine is. Het is een chemische stof die signalen doorgeeft tussen zenuwcellen in de hersenen. Een van de gebieden waar het het meest voorkomt is in de substantia nigra, maar het kan ook voorkomen in de ventrale tegmentale zone.

Het dopamine dysregulatiesyndroom is een complicatie die kan optreden bij de behandeling van de ziekte van Parkinson. Het komt niet zo vaak voor en wordt in verband gebracht met overmatig gebruik van dopaminerge geneesmiddelen.

Dit syndroom hangt samen met de ziekte van Parkinson, een veel voorkomende degeneratieve aandoening. Hierbij zijn verschijnselen in het motorische gebied kenmerkend. Het treft meestal mensen ouder dan 60 jaar, hoewel het ook bij jonge mensen kan voorkomen. Hier zijn enkele van de klinische kenmerken:

• Trillen in rust.
• Stijfheid.
• Traagheid bij het inzetten van vrijwillige beweging.
• Progressieve vermindering van de amplitude, snelheid, en repeterende actie van de beweging.
• Posturale instabiliteit.
• Slaapstoornissen.

Bovendien kan autonome disfunctie optreden. Bijvoorbeeld verstopping van de luchtwegen, duizeligheid, temperatuurintolerantie, seksuele disfunctie, abnormaal zweten, enz. Ook neuropsychiatrische en gedragsstoornissen, zoals depressie en angst, dementie, psychose en hallucinaties, impulscontrole stoornissen, en dopamine dysregulatiesyndroom komen voor.

Dopamine en de ziekte van Parkinson

Om het dopamine dysregulatiesyndroom te begrijpen, moeten we meer weten over het verband tussen dopamine en de ziekte van Parkinson. Zoals we eerder vermeldden, komt deze neurotransmitter voor in een gebied van de hersenen dat de substantia nigra heet, en dat deel uitmaakt van de basale ganglia, gelegen boven het striatum.

Het verband met de ziekte van Parkinson hangt samen met het feit dat dopamine verantwoordelijk is voor het helpen regelen van beweging. Zonder dopamine zouden de boodschappen die de hersenen naar de spieren sturen en die verantwoordelijk zijn voor beweging, veel minder effectief zijn. Daarom zien we bij de ziekte van Parkinson motorische moeilijkheden.

Het substantia nigra gebied raakt bijgevolg aangetast door de ziekte van Parkinson. In feite sterven de neuronen die verantwoordelijk zijn voor de aanmaak van dopamine langzaam af, wat moeilijkheden bij het bewegen veroorzaakt. Het is een probleem dat de neiging heeft mettertijd te verergeren.

Oorzaken en symptomen van het dopamine dysregulatiesyndroom

Het dopamine dysregulatiesyndroom wordt vaak verkeerd gediagnosticeerd en zelfs niet herkend. Bovendien komt het ook vaak naast andere aandoeningen voor. Vroegtijdige herkenning is van essentieel belang omdat het syndroom aanzienlijke functionele, emotionele, lichamelijke, sociale en gedragsmatige achteruitgang veroorzaakt.

Om de motorische verschijnselen die typisch zijn voor de ziekte van Parkinson te verlichten, gebruikt men dopaminerge substitutietherapie. Deze is gericht op het onder controle brengen van de symptomen die samenhangen met beweging, veroorzaakt door een tekort aan dopamine in de nigrostriatale regio.

Deze therapie activeert de neuronen van de mesocorticolimbische regio die geassocieerd zijn met het beloningssysteem. De activering kan gedragsveranderingen veroorzaken. Bovendien kan het, naast andere symptomen, verslaving en ontwenning teweegbrengen.

Hoewel deze therapie dus essentieel is voor de behandeling van de motorische symptomen van de ziekte van Parkinson, kan ze ook enkele alteraties teweegbrengen zoals:

• Hyperseksualiteit.
• Dwangmatig kopen.
• Dwangmatig eten.
• Stemmingswisselingen.
• Psychose.
• Slapeloosheid.

Het dopamine dysregulatiesyndroom, noemt men ook wel homeostatische hedonistische ontregeling.  Het wordt in verband gebracht met hoge doses levodopa of kortwerkende dopamine-agonisten. Het komt meestal voor bij patiënten bij wie de ziekte zich in sterkere mate ontwikkelt.

Dit syndroom is een neuropsychologische gedragsstoornis. Volgens onderzoek (Spaanse link) van Suárez, Arcila, en Cruz hangt het samen met het ontstaan van verslaving.

Een van de alarmerende tekenen van het syndroom is dat de patiënt meer van het dopaminerge geneesmiddel begint te nemen, ook al is er een verergering van de onwillekeurige bewegingsstoornis, die door hetzelfde geneesmiddel wordt opgewekt.

Bovendien gaan patiënten op een cyclische manier stemmingsveranderingen vertonen, vooral hypomanie of psychotische manie. Deze symptomen maken de diagnose dopamine dysregulatiesyndroom moeilijk. Dat komt omdat men ze meestal toeschrijft aan een primaire psychiatrische stoornis.

Punding- en impulscontrole-stoornis

Het uitvoeren van repeterende gedragingen zonder doel, ook punding genoemd, wordt door sommige auteurs als een van de symptomen van dit syndroom beschouwd. Anderen beschouwen het als een gedifferentieerd symptoom. Zeker is dat het bij sommige patiënten overlapt, net als bij impulscontrole stoornissen. Daarom is de diagnose vaak moeilijk.

Bij impulscontrole stoornissen is er bewijs van een impuls om handelingen uit te voeren voor onmiddellijke bevrediging of plezier. Dit schaadt het individu psychisch, sociaal, juridisch, lichamelijk en financieel. Deze stoornissen brengt men ook in verband met dopaminerge behandelingen.

Vooral met het overmatig gebruik van agonisten. In feite is er in wetenschappelijk onderzoek een debat over de vraag of men deze aandoeningen en het dopamine dysregulatiesyndroom als verslavend gedrag moeten beschouwen.

Kortom, het dopamine dysregulatiesyndroom  kan optreden tijdens het verloop van de ziekte van Parkinson, als die behandeld wordt. Het is zeldzaam en wordt gekenmerkt door verslavend gedrag, dat gepaard gaat met overmatig gebruik van dopaminerge geneesmiddelen.

Het is echter moeilijk te diagnosticeren vanwege de mogelijke comorbiditeit met impulscontrole stoornissen (Spaanse link). stemmingsstoornissen en doelloos repetitief gedrag.