Hedonische adaptatie: waarom ontevredenheid nooit ophoudt
Iedereen ervaart hedonische adaptatie. Met andere woorden, je went zo snel aan je emoties dat ze niet meer veel intensiteit hebben. Dit proces is direct betrokken bij de vraag of je je meer of minder gelukkig voelt en hoe lang dat duurt. Bovendien is het verbonden met hoe je hersenen reageren op verschillende levensgebeurtenissen of bijvoorbeeld hoe je je agenda indeelt.
Hedonische adaptatie is verantwoordelijk, voor het feit dat je nu een hekel hebt aan een voedingsmiddel dat je vroeger zo lekker vond, maar waar je te veel van hebt gegeten.
Het is ook verantwoordelijk voor het feit dat de vreugde relatief kort duurt. Bijvoorbeeld over een salarisverhoging, een verbetering van de arbeidsomstandigheden of een compliment van je baas. Zeker als je bedenkt hoe lang je al naar die dingen verlangde.
Wat is hedonische adaptatie dan precies?
De definitie van hedonische adaptatie
Hedonische adaptatie is het psychologische verschijnsel waarbij mensen zich snel aanpassen aan positieve of negatieve gebeurtenissen. Als gevolg daarvan krijgen ze er geen plezier of pijn meer van. Met andere woorden, hedonische adaptatie zorgt ervoor dat we wennen aan positieve en negatieve gebeurtenissen.
Deze adaptatie kan relatief snel gebeuren. Zo kun je bijvoorbeeld in relatief korte tijd van grote vreugde naar slechts mild geluk gaan, of van intense pijn naar slechts matig ongemak.
Er zijn verschillende theorieën over waarom hedonische adaptatie plaatsvindt. Een van de meest populaire is echter dat het een evolutionaire adaptatie is die de mens helpt om met moeilijke levensgebeurtenissen om te gaan.
Als het niet zou voorkomen en we ons niet zouden kunnen aanpassen aan positieve of negatieve levenservaringen, zouden we er waarschijnlijk zo door overweldigd worden dat we niet meer zouden kunnen functioneren.
Daarom kan hedonische adaptatie een grote hulp zijn bij verdriet of verlies. Aan de andere kant heeft het ook de neiging om positieve stemmingen uit te schakelen nadat zich gebeurtenissen voordoen die deze aanmoedigen of voortbrengen. Hedonische adaptatie wordt bijvoorbeeld vaak gezien bij mensen die de loterij winnen.
In het begin kunnen ze grote vreugde voelen. Maar na verloop van tijd zullen ze zich waarschijnlijk aanpassen aan hun nieuwe financiële situatie, en verdampt hun vreugde.
Het feit dat ze de loterij gewonnen hebben houdt op zo belangrijk te zijn in vergelijking met andere gebeurtenissen die in het heden plaatsvinden. Bovendien is het waarschijnlijk dat ze eerder alles konden kopen wat ze wilden. Toch verschijnen er nu nieuwe toegenomen materiële verlangens waaraan ze niet kunnen voldoen.
Ontevredenheid als motor in het leven
Zo begint ontevredenheid te groeien. Het is alsof gebeurtenissen de bloemblaadjes, bloemen en stelen van een bloem kunnen vernietigen. De wortels van ontevredenheid kunnen we echter niet uitroeien. We hebben allemaal een soort programma in onze geest geïnstalleerd. Het betekent dat, wanneer je een doel bereikt dat je voorheen voldoende leek, dat nu niet meer zo is.
Geconfronteerd met hedonische adaptatie kun je proberen je omgeving te veranderen of je perspectief te veranderen. Als je bijvoorbeeld de loterij wint, kun je de bevrediging van je materiële behoeften spreiden. Zo krijg je meerdere jaren plezier in plaats van slechts één.
De manier waarop we naar series keken voordat er streaming platforms bestonden was, hoewel het soms irritant was, beter voor onze geestelijke gezondheid. Een serie duurde veel langer om te vervelen of moe te worden.
We werden bijna gedwongen om het plezier in de tijd te verlengen. In feite waren zelfs de advertenties een goede maatregel tegen hedonische adaptatie. Dat komt omdat onze geest, terwijl ze werden uitgezonden, een moment had om na te denken over de actie die we op het scherm hadden bekeken.
Had je als kind een fantasie om naar de kruidenier te gaan en daar beladen met zakken jelly beans weg te gaan? Toen je financiën het je echter toelieten, deed je het dan ook? Zo ja, hoe vaak deed je het? Ging je de volgende dag voor meer?
Geluk en de hedonische basislijn
Het idee van relatief geluk bestond al in 1978 toen Brickman et al. hedonisch plezier begonnen te begrijpen binnen het kader van Helson’s niveau van aanpassingstheorie. Deze theorie stelt voor dat de perceptie van stimulatie afhangt van de vergelijking met eerdere stimulaties. Het betekent dat of we een gebeurtenis of een element leuk vinden of niet, veel te maken heeft met wat er eerder is gebeurd.
Het idee van “hoe meer hoe beter” werkt niet. Een gerecht kan je bijvoorbeeld verrukken en je wilt het misschien voortdurend herhalen. Maar als je het herhaalt is de kans groot dat het niet zo goed smaakt als de eerste keer.
Grote koks weten dat sommige gerechten beter smaken als ze na bepaalde andere gerechten worden gegeten. Daarom hangt het plezier dat je voor een bepaalde stimulus zou kunnen voelen in hoge mate af van wat er gebeurd is voordat je jezelf blootstelde.
In een recent artikel (Engelse link), getiteld Be yond the Hedonic Treadmill, Revising the Adaptation Theory of Well-Being, concluderen Diener, Lucas & Scollon (2006) dat we niet hedonisch neutraal zijn. In feite stelden Brickman en Campbell in hun artikel, Hedonic Relativism and Planning the Good Society (1971), dat de mens een ‘referentiepunt’ voor geluk heeft.
Dit punt zou afhangen van onze genen en onze omgeving. De fixed point theory wordt ondersteund door later onderzoek. Daaruit is gebleken dat mensen zich in de loop der tijd aanpassen aan positieve en negatieve levensveranderingen.
De complexiteit van de basislijn
We spreken van een basislijn waarnaar we allemaal geneigd zijn terug te keren, ongeacht wat ons overkomt. Simpel gezegd wordt beweerd dat er mensen zijn die de neiging hebben zich tevreden te voelen met hun leven. Er zijn ook anderen die dat niet doen. In het licht van tevredenheid (geluk) zijn we dus als veren en zijn verschillende vitale gebeurtenissen de krachten die ons uitrekken of samendrukken.
Deze kwestie is ingewikkelder omdat er misschien niet slechts één basislijn is, maar meerdere. Je kunt bijvoorbeeld een basislijn hebben voor tevredenheid met je leven in het algemeen en een andere voor tevredenheid met je huidige leven.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Diener E, Lucas RE, Scollon CN. Beyond the hedonic treadmill: revising the adaptation theory of well-being. Am Psychol. 2006 May-Jun;61(4):305-14. doi: 10.1037/0003-066X.61.4.305. PMID: 16719675.
- Brickman, P., & Campbell, D. T. (1971). Hedonic relativism and planning the good society. In M. H. Appley (Ed.), Adaptation-level theory (pp. 287-305). New York: Academic Press.