Hedonische aanpassing: waarom zijn we nooit gelukkig genoeg?

Het winnen van de loterij, het krijgen van een promotie, of het vinden van een partner zal je niet zo gelukkig maken als je denkt. Ontdek hoe hedonische aanpassing gerelateerd is aan je geluk.

Op bepaalde momenten in je leven heb je jezelf waarschijnlijk dingen zien denken als: “Als ik een partner vind/een salarisverhoging krijg/een promotie krijg, zal ik gelukkig zijn.” Op zulke momenten denk je dat het doel dat je mist je gevoel van welzijn compleet zou maken. Maar als je het dan bereikt, is het positieve effect maar van korte duur. Dit is te wijten aan een fenomeen dat bekend staat als hedonische aanpassing.

Het is geen stoornis, maar een mechanisme dat binnenin ons allemaal werkzaam is. Het vermogen tot aanpassing is essentieel voor onze overleving. Als we echter niet alert zijn, kan het leiden tot permanente ontevredenheid. Wij leggen uit waarom.

Hedonische aanpassing

Hedonische aanpassing is de neiging bij mensen om kort na het ervaren van een verandering terug te keren naar het basisniveau van geluk. Je zou bijvoorbeeld kunnen denken dat door het winnen van de loterij je leven exponentieel zou verbeteren en je geluk voor altijd zou duren. Of, dat als je een ongeluk krijgt en een ledemaat verliest, je voor altijd diep ongelukkig zou zijn.

Het bewijs (Engelse link) ondersteunt deze gedachte echter niet. In feite is het in werkelijkheid gebruikelijk dat mensen relatief snel terugkeren naar een stabiel geluksniveau. Dus noch het winnen van de loterij, noch het krijgen van een ongeluk veroorzaken blijvende veranderingen in onze algemene gemoedstoestand.

Dit proces kan uiterst positief zijn wanneer je geconfronteerd wordt met pijnlijke gebeurtenissen zoals het verlies van een dierbare, een natuurramp, of een baan ontslag. Dat komt omdat je in staat bent te herstellen en verder te gaan.

Aan de andere kant, bij prettige gebeurtenissen zoals een salarisverhoging, de aankoop van een nieuwe auto of een huwelijk, zorgt hedonische aanpassing ervoor dat je extra geluk snel vervaagt.

Waarom treedt dit fenomeen op?

Zoals je ziet, speelt hedonische aanpassing een belangrijke rol. Maar hoe werkt het eigenlijk? In feite zijn er verschillende factoren (Engelse link) die deze snelle afname van geluk verklaren:

Gewenning

De belangrijkste reden waarom hedonische aanpassing optreedt, is dat je gewend raakt aan de aanwezigheid van het positieve element in je leven. Terwijl het nog nieuw is, ervaar je extra geluk. Maar als je het eenmaal elke dag hebt, verliest het effect ervan op jou zijn kracht.

Dit is een proces dat vergelijkbaar is met dat van verslavingen. Na verloop van tijd raak je gewend aan de dopamineprikkels en verliest de stof of gebeurtenis zijn versterkende potentie. Als gevolg daarvan heb je steeds meer nodig om die euforie te ervaren.

Gebrek aan inspanning

Interessant is dat niet alle veranderingen in gelijke mate worden beïnvloed door hedonische aanpassing. In feite heeft men ontdekt dat veranderingen die op indirecte wijze plaatsvinden, zonder enige inspanning van jouw kant, een veel grotere kans hebben om snel het vermogen te verliezen om plezier te genereren.

Als je bijvoorbeeld een nieuw overhemd koopt, kun je je een tijdje euforisch voelen, maar dit gevoel gaat al snel weer weg.

Het soort veranderingen dat echter een bepaalde inspanning of actie vereist of een constante uitdaging voor je vormt, maakt je meestal voor langere tijd gelukkig. Bijvoorbeeld beginnen met het schrijven van een boek of je opgeven voor die cursus die je altijd al wilde volgen.

Behoefte aan zelfverwezenlijking

Wanneer je eindelijk krijgt wat je zo graag wilde, ontwikkel je onmiddellijk nieuwe doelen en verlangens. Je dacht bijvoorbeeld dat het krijgen van opslag je gelukkig zou maken, maar nu zou je willen dat je meer vrije tijd had. Vroeger dacht je dat het krijgen van een partner alles was wat je nodig had, maar nu je er een hebt, wil je een nieuwe auto, een nieuwe look, of een beter sociaal leven.

Deze constante zoektocht naar verbetering is natuurlijk. Als mensen stellen we ons doelen en streven we ernaar die te bereiken. Het is de weg naar zelfverwezenlijking en het is een basisbehoefte die door iedereen wordt gedeeld.

Hoe om te gaan met hedonische aanpassing

Het feit dat dit mechanisme bestaat en automatisch in je wordt geactiveerd, betekent niet dat je niets kunt doen om de effecten ervan te minimaliseren. Hier zijn enkele opties:

• Probeer bepaalde parameters te variëren, zodat de stimulatie niet altijd dezelfde is en je zo gewenning vermijdt. Als je een partner hebt, voorkom dan dat je in een routine vervalt door verschillende plannen en activiteiten te organiseren. Of zorg ervoor dat je verrijkende en gevarieerde gesprekken voert die verder gaan dan het alledaagse.
• Probeer actieve doelen en doelstellingen te stellen, zoals het leren van een nieuwe vaardigheid, in plaats van passieve, zoals het verwerven van materiële goederen.
• Wees dankbaar. Je maakt vaak de fout om alles wat je hebt en alles wat je bereikt hebt voor lief te nemen. Dit ontneemt je de mogelijkheid om er elke dag trots op te zijn en er plezier in te hebben. Om dit te voorkomen, moet je een paar momenten nemen om je zegeningen en de successen die je al hebt bereikt te herinneren en te tellen.
• Bepaal je geluk niet op basis van grote gebeurtenissen. Leer de kleine dingen te waarderen en bouw je gevoelens van psychologisch welzijn op in je dagelijks leven. Je hoeft niet te wachten op die grote verandering om je goed te voelen. Werk eraan om vandaag gelukkig te zijn.

In het kort, houd in gedachten dat hedonische aanpassing je terugbrengt naar je gebruikelijke geluksniveau. Daarom is je beste optie het verhogen van dat ‘vaste punt’ waarnaar je vroeg of laat terugkeert.

Als je je dus al voldaan voelde voordat je je nieuwe huis, nieuwe baan of nieuwe partner kreeg, zit je nog steeds op een goede plek wanneer hedonische aanpassing in werking treedt.