Geluk: wat maakt ons gelukkig?

Wat is geluk? Wat vertellen studies ons over onze kans om dat te zijn? Is er een deel van dit langverwachte geluk dat echt in onze eigen handen ligt?

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Isabel Ortega.

Laatste update: 29 maart, 2023

Heb je je ooit afgevraagd wat ons gelukkig maakt? Een van de gelukkigste landen ter wereld is Bhutan, een boeddhistisch koninkrijk aan de oostelijke rand van de Himalaya, verscholen tussen de bergen. In dit land geloven ze dat het vergaren van rijkdom geen geluk brengt. In feite heeft hun regering een nationale geluksindex.

De regering houdt rekening met deze indicator, die gebaseerd is op de boeddhistische filosofie, om beleid te maken dat het welzijn van de bevolking waarborgt. Het meet wat de inwoners gelukkig maakt. Wat is echter precies geluk?

Geluk

Bijna allemaal streven we ernaar gelukkig te zijn. Dat gezegd hebbende, is er geen exacte definitie van dit construct. Sommige wetenschappers beweren dat het een subjectief soort welzijn is.

Met andere woorden, het is niet wat ons overkomt, maar hoe we datgene wat ons overkomt interpreteren. Anderen stellen dat het een staat van psychologisch welzijn is, die afhangt van hoe elk individu de omstandigheden van zijn leven beheert.

Onderzoekers van geluk beweren dat het bestaat uit twee gedifferentieerde elementen. Dat zijn de affectieve (positieve emotionele toestanden en reacties) en de cognitieve (gedachten van tevredenheid met ons leven) elementen.

Maar, hoe zit het met genetica? Kunnen die ons geluk beïnvloeden? In feite lijkt het erop dat 50 procent sterk beïnvloed wordt door genen, 40 procent door activiteiten die we bewust zelf uitvoeren, en tien procent door levensomstandigheden.

Wat maakt ons gelukkig?

De positieve psychologie belicht twee perspectieven op hoe we geluk kunnen ervaren: het hedonistische en het eudemonische perspectief. Waarop zijn deze perspectieven gebaseerd?

Het hedonistische perspectief dateert uit de vierde eeuw voor Christus. Aristippus van Cyrene, een Griekse filosoof, en een leerling van Socrates legde uit dat het uiteindelijke doel van het leven zou moeten zijn om plezier te maximaliseren en pijn te minimaliseren.

In westerse culturen wordt het hedonistisch perspectief gezien als de meest gebruikelijke manier om geluk te bereiken. Een individu met een hedonistisch perspectief gelooft dat geluk voortkomt uit bijvoorbeeld het plezier van een reis maken, naar een concert gaan, of zichzelf trakteren.

Daarentegen is het eudemonische perspectief niet zo gangbaar in de westerse cultuur. Dit concept dateert uit de 4e eeuw v. Chr. C. Aristoteles definieerde het voor het eerst in zijn Nicomachische Ethiek.

Aristoteles geloofde dat we ons leven moeten leiden volgens onze deugden om geluk te bereiken. Dit perspectief is een poging om te zoeken naar duurzamer en zinvoller geluk. Een individu met dit perspectief kan bijvoorbeeld denken dat geluk voortkomt uit het plezier van persoonlijke groei.

Hoe gelukkig te zijn

Veel wetenschappers wijzen erop dat beide benaderingen nodig zijn om het soort psychologisch welzijn te ervaren dat als geluk wordt bestempeld. Een onderzoek (Engelse link) naar hedonisch en eudaemonisch gedrag concludeerde dat beide gedragingen op verschillende manieren bijdragen aan het welzijn. Daarom zijn beide noodzakelijk voor het ontstaan van geluk.

Bijgevolg is het niet nodig om tussen de twee te kiezen, want het lijkt erop dat de gelukkigste mensen ze allebei delen. Dat gezegd hebbende, hebben mensen met een eudemonische neiging een hoger geluksniveau dan mensen met een hedonische neiging.

Het langste onderzoek naar geluk

In 1938 begon aan de Harvard Universiteit (VS) een studie die nog steeds loopt. Daarin werden 724 mannen tientallen jaren gevolgd om te zien wat hen gelukkig maakte. Gedurende deze jaren heeft het onderzoeksteam allerlei informatie over hun leven verzameld.

Het leven van twee groepen mannen werd bestudeerd. De eerste groep begon het onderzoek toen ze undergraduates waren aan de Harvard Universiteit. Ze maakten allemaal hun studie af tijdens de Tweede Wereldoorlog, en de meesten van hen gingen naar de oorlog.

De tweede onderzochte groep was een groep jongeren uit de armere wijken van Boston. Om de twee jaar, gedurende 75 jaar, werd deze jonge mannen een reeks vragen gesteld over hun leven.

De resultaten gaven aan dat geluk weinig te maken heeft met rijkdom, roem of hard werken. In feite suggereert het dat het de kwaliteit van onze sociale relaties is die ons meer of minder gelukkig maakt. De studie benadrukte inderdaad dat mensen met meer sociale banden met hun familie, vrienden en gemeenschap gelukkiger waren. Bovendien leefden ze langer dan meer geïsoleerde mensen.

Dit heeft niets te maken met het aantal vrienden dat we hebben, noch met het al dan niet hebben van relaties. Het gaat om de kwaliteit van de relaties die we wel hebben.

Hangt geluk van ons af?

Laurie Santos stelt dat we geneigd zijn te denken dat geluk voortkomt uit het bereiken van een doel. Studies suggereren echter dat het voortkomt uit het kunnen waarderen van wat we hebben.

Voor Laurie gaat het er niet om altijd te glimlachen en positief te zijn. Zij beweert dat negatieve emoties ook deel uitmaken van het leven en dat ze een deel vormen van onze gevoelens van tevredenheid met het leven.

Lyubomirsky, ook een onderzoeker op dit specifieke gebied, stelt dat geluk werk kost. In feite is het net als elk ander belangrijk levensdoel waaraan we moeten werken, en dat vereist inzet, toewijding en inspanning. Geluk is niet anders.

Waarom vergeten we vaak om geluk te zoeken in het heden? Misschien benaderen we geluk als gewoon nog een doel in het leven. Het is echter een toestand van emotioneel welzijn op dit moment. Aan deze toestand kan gewerkt worden en als een geleidelijke gewoonte opgebouwd worden vanuit ons mentale functioneren.